معرفی، خرید و دانلود کتاب ذمه (1 ) و (2 )

دانشنامۀ جهان اسلام دایرة‌المعارفی است دربارۀ شریعت مقدس اسلام و تاریخ و تمدن و فرهنگ ملل مسلمان از آغاز اسلام تا زمان حاضر. مقالات این دانشنامه که به‌ترتیب الفبایی تنظیم شده است حوزۀ وسیعی از علوم و معارف را دربر می‌گیرد: اصطلاحات علوم قرآنی و حدیث و فقه و کلام و عرفان و فلسفه و ادبیات و هنر، سیرۀ انبیا و اولیا و ائمه (علیهم‌السلام)، شرح حال و آرای مفسران و محدّثان و فقها و متکلمان و فلاسفه و حکما و علما و عرفا و مورخان و شاعران و هنرمندان عالم اسلام، تاریخ سیاسی اسلام و سرگذشت خلفا و سلاطین و وزرا و خاندانهای حاکم، جغرافیای کشورها و بلاد اسلامی، وصف ابنیه و آثار تاریخی و مذهبی و شرح اعیاد و ایام دینی و ابزارها و پوشاکها و خوراکها و گیاهان و داروهای خاص جهان اسلام. بخشی از مقالات دانشنامۀ جهان اسلام، به‌خصوص آنچه دربارۀ اسلام و ایران و ادب فارسی است، اختصاصاً برای دانشنامه تألیف شده است که هم مؤلفان ایرانی و هم محققان مسلمان کشورهای دیگر در آنها مشارکت داشته‌اند. بخشی دیگر از مقالات، خاصه حوزه‌هایی که در ایران متخصص ندارد، ترجمه از منابع و مراجع مختلف است. برخلاف دانشنامۀ ایران و اسلام و دایرة‌المعارفهای عربی و ترکی و اردو که ملتزم به ترجمه از یک منبع یعنی دایرة‌المعارف اسلام بوده‌اند، دانشنامۀ جهان اسلام بدون چنان التزامی با جست‌و‌جو در دایرة‌المعارفهای مختلف، مقاله‌های محققانه‌تر و مناسب‌تر را ترجمه کرده و در دانشنامه آورده است. گاه نیز از تلفیق دو یا چند مقالۀ معتبر به مقاله‌ای جامع‌تر با ساختاری مناسب‌تر پرداخته است. قراردادی میان کفار و حاکم اسلامی که براساس آن با پرداخت جزیه و التزام به مقرراتی خاص، جان و مال و حقوق کفار تأمین می‌شود. واژه ذمّه از ریشه «ذمّ» به معانی امام، عهد و پیمان، حرمت، ضمان و حق است.(۱) معنای اصلی این ریشه، توبیخ و سرزنش‌کردن است، و بدین‌سبب به عهد و پیمان ذمّه گفته‌می‌شود که شکستن پیمان و نقض‌آن، مستوجب سرزنش و ذمّ است. به چاه کم‌آب نیز ذمّه می‌گویند.(۲) واژه ذمّه دو بار در قرآن(۳) آمده، که در هر دو مورد به معنای عهد و پیمان است.(۴) در اصطلاح فقهی، ذمّه قرارداد دائمی میان حاکم اسلامی و کافران اهل کتاب است که با پذیرفتن احکام دارالاسلام و التزام به مقررات خاص ‌و پرداخت جزیه، تحت حمایت حاکمیت اسلامی قرار می‌گیرند و امنیت جانی و مالی می‌یابند. کافران طرف این قرارداد، اصطلاحاً اهل ذمّه یا ذمّی نامیده می‌شوند که از نظر احکام اسلامی با اهل هُدنه و اهل امان متفاوت‌اند. آنها در برخی مناطق، مانند اندلس تا قرن پنجم مستعربین یا مُستعربه خوانده می‌شدند.(۵) به‌نظر لغویان، اهل ذمّه ازآن‌رو به این اسم نامیده می‌شدند که هم‌پیمان با مسلمانان و در امنیت مالی و جانی آنها بودند.(۶) به‌نظر مفسران، تعبیر «میثاق» در آیه ۹۲ سوره نساء به قرارداد ذمّه اشاره می‌کند.(۷) فقها در این‌باره که ذمّیان با انعقاد قرارداد ذمّه عضو دارالاسلام می‌شوند، اتفاق‌نظر دارند. ولی درباره مصادیق اهل ذمّه، یعنی آن دسته از کفار که می‌توانند قرارداد ذمّه منعقد کنند، در فقه اسلامی اختلاف نظرهایی وجود دارد که عمدتآ ناشی از اختلاف درباره مصادیق اهل کتاب است. درباره اشتمال آن بر یهودیان و مسیحیان اختلاف نظری نیست. پیروان برخی ادیان دیگر همچون زردشتیان به اهل کتاب مُلحَق شده‌اند. برخی از فقهای اهل سنّت گستره کافران ذمّی را بسیار وسیع گرفته‌اند، حتی معدودی از آنان جزیه گرفتن از هر کافری را روا دانسته‌اند. در عمل، بسیاری از فرقه‌های دیگر کفار که در قرآن و سنّت اهل کتاب شناخته نمی‌شدند و حاضر به پرداخت جزیه بودند، از جانب حکام اسلامی گاهی در حکم ذمّی محسوب شده‌اند، مانند صابئین و پیروان ادیانی دیگر در جهان اسلام؛ هرچند مانویان و زندیقان هیچگاه نتوانستند حکم ذمّی پیدا کنند.