کتاب نگرش نسل های انقلاب اسلامی به دفاع مقدس اثر لیلا باقری نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

جنگ‌ها وقتی ماهیت دفاعی به خود می‌گیرند و دفع تجاوزی را برای خود و ملت‌ها به همراه دارند، یکی از اساسی‌ترین بالندگی‌ها محسوب شده و در رابطۀ مستقیم با حفظ استقلال اقوام و ملل قرار می‌گیرند. برای پی بردن به این مهم به همین مطلب بسنده می‌کنیم که تمام کشورهای بزرگ و کوچک در برنامه‌های جذب سیاحتی و گردشگری­شان، گردشگران و توریست‌ها را به موزه‌های خود به‌خصوص موزۀ نظامی راهنمایی می‌کنند و در آن موزه‌ها شرحی اجمالی از تاریخ احتمالاً استعمار و سپس چگونگی استقلال و پس از آن به شرح دفاع خود در مقابل هرگونه تجاوز و ویرانگری پرداخته و در این رهگذر و در پی این فرآیند به­گونه­ای بسیار جالب و هیجان­انگیز، دلاوران و قهرمانان ملی خود را معرفی کرده و ذاتاً به این نتیجه می­رسند که همۀ این افتخارات و بالندگی‌ها مدیون و مرهون تلاش­ها و از خود­گذشتگی­های قهرمانان این مرز و بوم و ملت بوده­ است تا به گونه­ای شایسته بتوانند اسطوره­ها و قهرمانانی دیگر را در طول نسل‌ها خلق کرده و آیندۀ کشور و ملت خود را با انسان­سازی و قهرمان ‌پروری تضمین نمایند. همۀ­ اقوام و ملل با هر رویکردی، علاقه­مندی وافری به حفظ و ضبط پدیده‌های مختلف خود دارند که این امر باعث سربلندی و بالندگی آنان در بین سایر اقوام و ملل می‌گردد و با این بالندگی‌ها بر دیگر اقوام و ملل فخر فروخته و به خود افتخار می‌کنند. وجه تشابه و اشتراک اکثریت قریب به اتفاق این بالندگی‌ها در بین اقوام و ملل گوناگون چه کوچک و چه بزرگ، استقلال و چگونگی به استقلال رسیدن آن­ها و هم‌چنین شیوه­های حفظ این استقلال­شان است. ایجاد و پی­ریزی ارزش‌ها در یک جامعه و نهادینه­کردن آن در میان اعضای یک ملت، وظیفه­ای پیچیده، دشوار و خصوصاً زمان­بر است؛ چه بسا در طول زمان این ارزش‌ها کم­رنگ­تر شده و ایمان و احترام مردم به این ارزش‌ها و باورها کمتر شده و به تدریج از بین برود. ارزش­آفرینی، کار افراد منفرد یا گروه خاصی نمی‌تواند باشد؛ بنابراین برای پایدار بودن اعتقادات و ارزش‌ها باید همۀ مردم سهیم بوده و بدان اعتقاد داشته باشند. جهاد دفاعی از جملۀ این ارزش‌ها و اتفاقات نادر در تاریخ یک ملت می‌‌باشد. در هشت سال جنگ، کشور و ملت ما از جنبه‌های مختلف متحمل هزینه­های زیادی شد ولی اتحاد، اعتقاد و پایداری ملت توانست این سختی­ها را پشت سر گذاشته و به تعالی برسد. در حال حاضر حفظ این دستاوردها و انتقال ارزش‌های آن دوران به نسل‌های جدید جهت جلوگیری از گسست نسلی در این زمینه از اهمیت بسیاری برخوردار است. «امروزه مفهوم نسل به عنوان مفهومی جامعه­شناختی، اهمیتی ویژه یافته و مفاهیم تحرک میان نسل‌ها و شکاف نسل‌ها در تحولات و پیشرفت­های اجتماعی مورد مطالعۀ دانشمندان اجتماعی به‌ویژه جامعه‌شناسان قرار گرفته است. گسست نسل‌ها به‌ویژه در جوامعی که در مرحلۀ گذر تاریخی خود از جامعۀ سنتی به توسعۀ اجتماعی گام برمی­دارند، واقعیتی اجتناب­ناپذبر و مطالعۀ ویژگی­ها و عوامل آن از اهمیت خاصی برخوردار است» (نیازی و کارکنان نصرآبادی، ۱۳۸۴: ۱۸۵). برخی گسست نسلی را به معنای اختلال و بحران در توالی فرهنگی نسل‌ها دانسته و معتقدند انقطاع نسل‌ها به مفهوم اختلال و بحران در امر توالی فرهنگی نسل‌ها، به تضاد ارزش‌ها و هنجارهای اجداد، والدین و فرزندان اطلاق می‌شود که در واقع ماهیت آن اختلال در عملکرد نهادهایی است که مسألۀ انتقال ارزش‌ها، هنجارها و الگوهای تفکر و عمل را در حوزۀ فرهنگ به نسل‌های بعدی بر عهده دارند (بیات، ۱۳۸۲: ۳۲۹). برخی معتقدند گسست نسلی محصول انقطاع فرهنگی اجتماعی است و منظور از انقطاع فرهنگی اجتماعی شکل­گیری شکاف بنیادی به لحاظ فرهنگی (عدم توافق معنایی و شناختی) و اجتماعی (عدم وفاق در ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی) است که به رفتارهای هم­جهت منجر خواهد شد. در این صورت افراد جامعه در قالب گروه‌های فرهنگی ـ اجتماعی متفاوت به تفاسیر متضاد و متفاوت از زندگی، آینده و تاریخ خود پرداخته و از الگوهای رفتاری متفاوتی تبعیت می­کنند (آزاد ارمکی، ۱۳۸۲: ۲۳۱). ایران کشوری در حال گذار می‌‌باشد که یکی از مؤلفه­های مهم این گذار، گسست نسلی و تغییرات فرهنگی ـ اجتماعی عمده در حوزۀ روابط بین فرزندان و والدین می‌‌باشد. یکی از دلایل اصلی اهمیت موضوع گسست نسل‌ها، پاشیدگی اجتماعی احتمالی بر اثر گسست نسلی است که می‌توان آثار آن­را در ارتباطات میان افراد خانواده مشاهده کرد. هم‌چنین اختلال در فرآیند همانندسازی و وقفه در الگوپذیری نسل جوان و نوجوان، کاهش فصل مشترک­های عاطفی و کاهش دلبستگی نسل جوان به فرهنگ و ارزش‌های فرهنگی نسل بالغ، کاهش وفاق و اجماع بر اساس سنت­های کهن و تأخیر در جریان جامعه­پذیری، از جمله مواردی هستند که شکاف نسل‌ها را به عنوان یک مسألۀ اصلی مطرح می­سازند .