کتاب تحلیل حقوقی قراردادهای امتیازی مدرن نفت و گاز با تاکید بر مجوز های نفت و گاز در انگلستان محمد ساردوئی نسب نشر مجمع علمی و فرهنگی مجد

توسعه صنعت نفت و گاز نیازمند سرمایه گذاری خارجی و تکنولوژی به روز است.از آن جایی که عمده مخازن نفتی در کشور‌های در حال توسعه است و نیز عمده آن‌ها ازجمله ایران با کمبود سرمایه گذاری و تکنولوژی روبه رو هستند نیاز به این مهم دو چندان می‌شود.لذا بررسی انواع روش‌های قراردادی جذب سرمایه گذاری خارجی به کار گرفته شده در کشور‌های دیگر به خصوص در کشور‌های توسعه یافته که دارای نظام‌های حقوقی پیشرفته تری هستند برای به کار گیری بهترین روش قراردادی که هم سرمایه مورد نیاز و هم تکنولوژی به روز را تأمین کند لازم به نظر می‌رسد. مطالعه تطبیقی قوانین نفتی کشورها نشان می‌دهد که تقریبا تمامی دولت ملت‌ها حقوقی را برای خود نسبت به ذخایر نفت و گاز داخل در مرزهای خود و یا واقع در زیر فلات قاره تا محدوده بیرونی منطقه انحصاری اقتصادی قائل هستند. (بزرگترین استثنا آمریکا است که هیچ ادعایی از سوی دولت مرکزی نسبت به نفت و گاز در مخزن نمی‌شود. در آمریکا اعطای مجوز نفت و گاز از سوی دولت فقط در مناطق فراساحلی و مناطق ساحلی که مالکیت عمومی دارند اعمال می‌شود).میزان دخالت مستقیم دولت‌ها در بهره برداری از منابع معدنی متفاوت است.غالبا دولت‌ها در قالب شرکت‌های ملی نفت در امور نفت و گاز فعالیت می‌کنند این رویکرد بیشتر در کشورهای خاورمیانه، آمریکای جنوبی و غرب آفریقا رایج است اگرچه گاهی اوقات آن‌ها انجام این امور را به بخش خصوصی صنعت نفت و گاز محول می‌کنند.هنگامی که قرار است بخش خصوصی انجام فعالیت‌های نفتی را بر عهده بگیرد دولت باید شیوه همکاری با این شرکت‌های خصوصی را انتخاب کند.بعضی دولت‌ها به اعطای پروانه یا امتیازنامه تمایل دارند و بعضی دیگر از طریق توافقنامه‌های قراردادی مثل قرارداد تولید مشترک و یا قرارداد خدمت یا مدل‌های ترکیبی که شامل عناصر قرارداد وامتیاز است بخش خصوصی را به کار می‌گیرند. هر شیوه ای به کار گرفته شود دولت توقع دریافت عوض چه به شکل مشارکت در هیدروکربن تولید شده یا منافع مالی مانند پذیره نقدی که در عوض اعطای پروانه اعطا می‌شود، اجاره بهای منطقه تحت پوشش پروانه یا بهره مالکانه یا درآمدهای حاصله از مالیات را دارد. بخش خصوصی صنعت نفت هم توقع دارد که در ازای کاری که انجام داده است و ریسکی که بر عهده گرفته پاداش دریافت کند. بسیاری از کشورهای غربی دارای نفت و گاز شیوه قراردادهای امتیازی (اعطای مجوز)را به کار گرفته اند.در بریتانیا ازهمان آغاز فعالیت‌های اکتشاف و تولید نفت و گاز چه در ساحل و چه فراساحل از سیستم پروانه دهی به شرکت‌های نفتی استفاده می‌شد.این در حالی است که عمده کشورهای در حال توسعه امروزه از قراردادهای مشارکتی و یا خدمت برای اکتشاف و توسعه میادین نفت وگاز خود استفاده می‌کنند.در ایران نیز بعد از گذر از امتیازنامه‌های سنتی، عمده قراردادهای استفاده شده برای صنعت نفت وگاز و جذب سرمایه گذاری خارجی از نوع قراردادهای خدمت خطر پذیر و از نوع بیع متقابل بوده است. دراین کتاب سعی شده است که در فصل اول امتیاز به عنوان یک روش برای انجام فعالیت در بخش های بالادستی نفت و گاز مورد تحلیل واقع گردد و نیز تفاوت نسل قدیم امتیاز نامه ها با امتیاز های مدرن مورد بررسی قرار گیردو سپس در فصل دوم صنعت نفت و گاز در بریتانیا، قوانین حاکم بر این صنعت،ماهیت حقوقی مجوز های نفت و گاز و شیوه اعطای آن ها در این کشور بیان گردد. در فصل سوم نیز کوشش شده مجوزهای نفت و گاز در نظام حقوقی بریتانیا وانواع آن ها مورد تحلیل قرار گیرد و در انتها با توجه به قوانین و مقررات نظام حقوقی ایران به این پرسش پاسخ داده شود که آیا امکان به کارگیری مجوزهای نفت و گاز بریتانیا در ایران وجود دارد و نیز موانع اجرایی برای به کار گیری مجوز ها در ایران چه می باشد.