کتاب تفسیر المیزان جلد 4 نشر پرنیان اندیش

آیات قرآن یک منظور و معنی ظاهری دارند که مشخص است اما معانی و منظورهای درونی در آیات وجود دارد که واضح نیستند. ائمه و عالمان حدیث گفته‌اند که بطون قرآن بسیار گسترده و ناشناخته است. به منظور استخراج معانی درونی آیات قرآن و همچنین روشن کردن و پرده‌برداری از اهداف و مفاهیم آیه‌ها تفسیر آیات انجام می‌شود. تفسیر قرآن از زمان نزول قرآن وجود داشته است و می‌توان امام علی (ع) را پس از پیامبر اکرم (ص)، اولین مفسر قرآن دانست. پس از آن عالمان بسیاری اقدام به تفسیر قرآن و کرده‌اند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کتاب «تفسیر المیزان» اشاره کرد که در ادامه به معرفی آن می‌پردازیم.

درباره کتاب تفسیر المیزان

«المیزان فی تفسیر القرآن» که بیشتر با نام «تفسیر المیزان» شناخته شده است، یک تفسیر ترتیبی از قرآن است که توسط علامه سید محمدحسین طباطبائی به زبان عربی نوشته شده است. برای تفسیر قرآن دو شیوه‌ی نگارش وجود دارد که روش رایج، تفسیر ترتیبی است که به ترتیب مصحف و تدوین سوره‌ها و آیات قرآن انجام می‌شود. روش دیگر، تفسیر موضوعی است که در این روش تمام آیات و آموزه‌های قرآن در رابطه با یک موضوع خاص همراه هم بیان می‌شود.

علامه طباطبایی تفسیر خود را به روش قرآن به قرآن انجام داده است که معتقد است روش درست تفسیر قرآن همین شیوه است. در این روش مفسر چند آیه از یک سوره که دارای سیاق واحد هستند را ذکر می‌کند و به بیان وجوه اشتقاق و مباحث لغوی می‌پردازد. سپس در قسمت «بیان» با تفسیر آیه به آیه و تبیین مفاهیم ادامه می‌دهد. در پایان نیز بخشی تحت عنوان «بحث روایتی» وجود دارد که به روایات فرقه‌های مختلف و بررسی و نقد آن‌ها اختصاص دارد. همچنین مفسر در خلال تفسیر، به تناسب موضوع، مباحثی تحلیلی-توصیفی با رویکردهای فلسفی، اجتماعی، تاریخی یا علمی مطرح می‌کند. با توجه به اندیشه‌ی فلسفی علامه طباطبایی، تفسیر وی بر قرآن بیشتر رویکردی فلسفی می‌یابد. او با دقت نظر و تسلط شگفتی که بر قرآن دارد، بارها با قرار دادن آیات هم‌سیاق در کنار یکدیگر، ضمن اقامه‌ی دلایل عقلی و استشهاد به براهین قرآنی به تبیین مفاهیم و ذکر مصادیق آیات می‌پردازد.

یکی از مفاهیمی که در تفسیر قرآن اهمیت بسیار زیادی دارد مسئله‌ی ناسخ و منسوخ است. نیاز است تا کسی که قرآن را تفسیر می‌کند شناخت کافی از آن داشته باشد. ناسخ و منسوخ، دو دسته از آیات قرآن هستند: ناسخ، آیاتی هستند که پس از نزول جای حکم آیاتی را که قبلاً نازل شده و مورد عمل بوده می‌گیرند و منسوخ، همان آیات قبلی هستند که با نزول آیات ناسخ، زمان عمل به آن‌ها پایان می‌یابد. سید محمدحسین طباطبایی ذیل بحث نسخ آیات توضیح می‌دهد که نسخ آیات از جنس تناقض احکام نیست بلکه از نوع تکمیل است.

اصل تفسیر المیزان در ۲۰ جلد تنظیم شده است که سوره‌ها و آیات به ترتیب در جلدهای مختلف آن آورده شده است. به این صورت که جلد اول به تفسیر سوره بقره آیه ۱ تا ۱۸۲ و جلد دوم آن به آیات ۱۸۳ تا ۲۸۶ این سوره اختصاص دارد، جلد سوم و چهارم آیات مربوط به سوره آل عمران و به همین روال تا جلد بیستم. برای اطلاع از جزئیات می‌توانید فهرست تفصیلی جلدهای مختلف را مشاهده کنید.

استاد شهید مرتضی مطهری در وصف این کتاب می‌گوید: «تفسیر المیزان همه‌اش با فكر نوشته نشد. من معتقدم كه بسیاری از این مطالب از الهامات غیبی است.»

شما می‌توانید نسخه‌ی الکترونیکی تمامی جلدهای تفسیر المیزان و خلاصه تفسیر را از طریق اپلیکیشن رایگان فیدیبو و همینطور وبسایت فیدیبو تهیه و مطالعه کنید.

درباره سید محمدحسین طباطبائی نویسنده تفسیر المیزان

سید محمدحسین طباطبایی عارف، روحانی، فیلسوف و مفسر قرآن در آبان سال ۱۲۸۱ هجری شمسی (۱۳۲۱ هجری قمری) در تبریز متولد شد. اجداد پدری او از فرزندان امام حسن مجتبی (ع) و ابراهیم بن اسماعیل دیباج و تا ۱۴ پشت او همگی دانشمند و عالم بودند. علامه طباطبایی از طرف مادر نیز از اولاد امام حسین (ع) بود. وی در سال ۱۳۰۴ برای تکمیل تحصیلات رهسپار نجف می‌شود و نزد علمای بزرگی همچون محمدحسین غروی اصفهانی، محمد حسین نائینی، حجت کوه‌کمری، حسین بادکوبه‌ای، ابوالقاسم خوانساری و سید علی قاضی به فراگیری علوم می‌پردازد. پس از نیل به مقام اجتهاد، در سال ۱۳۱۴ به زادگاه خویش، تبریز بازمی‌گردد و پس از چند سال به قم عزیمت می‌کند. علامه طباطبایی از این زمان تا پایان حیات خود، ضمن تدریس دروس فلسفه و تفسیر در حوزه علمیه قم، به کار نگارش تفسیر المیزان می‌پردازد و آن را پس از نزدیک به بیست سال تلاش، در ۲۳ رمضان سال ۱۳۵۰ هجری شمسی به انجام می‌رساند. وی در روز ۲۴ آبان ۱۳۶۰ هجری شمسی چشم از جهان فروبست و در حرم معصومه (س) در قم به خاک سپرده شد. سید محمدحسین طباطبایی و حضرت امام خمینی (ره) شاگردان مشترک زیادی داشتند و بخش بزرگی از روحانیون از جمله شهید مرتضی مطهری، آیت الله جوادی آملی، ناصر مکارم شیرازی از شاگردان ایشان بودند. از دیگر آثار او نیز می‌توان به «اصول فلسفه و روش رئالیسم»، «بدایة الحکمة»، «نهایة الحکمة» و «شیعه در اسلام» اشاره کرد.

ترجمه‌ی کتاب تفسیر المیزان

تفسیر المیزان به زبان عربی نوشته شده است و تا کنون به زبان‌های مختلفی از جمله فارسی، انگلیسی، ترکی استانبولی، اسپانیایی و اردو ترجمه شده است. در ابتدا ترجمه‌ی این کتاب به زبان فارسی توسط جمعی از مدرسین حوزه‌ی علمیه قم از جمله ناصر مکارم شیرازی، محمدتقی مصباح یزدی، سید محمدباقر موسوی همدانی، عبدالکریم بروجردی و... انجام شد و از آنجایی که نیمی از ترجمه توسط سید محمد باقر موسوی همدانی انجام شده بود، به توصیه‌ی علامه طباطبایی، باقی جلدها نیز مجدداً توسط آیت الله موسوی همدانی ترجمه شد تا تمامی تفسیر با یک قلم ترجمه شده باشد.

کتاب تفسیر المیزان برای چه کسانی مناسب است؟

به گواه عالمان و بزرگان شیعه، اگر نگوییم که تفسیر المیزان منحصر بفرد است، می‌توان گفت یکی از بزرگترین تفسیرهای شیعه در عصر حاضر است و مرجع هر مفسری در عالم شیعه است. همچنین این کتاب به تمامی افرادی که اهل تفکر و تأمل در آیات قرآن هستند توصیه می‌شود.

در بخشی از تفسیر المیزان می‌خوانیم

نخست باید بگوئیم: تفسیر که به معنای بیان معانی آیات قرآنی و کشف مقاصد و مدالیل آنست، از قدیمی‌ترین اشتغالات علمی است، که دانشمندان اسلامی را به خود جلب و مشغول کرده است. و تاریخ این نوع بحث که نامش تفسیر است، از عصر نزول قرآن شروع شده، و این معنا از آیه: «کما ارسلنا فیکم رسولا منکم. یتلوا علیکم آیاتناء و یزکیکم و یعلمکم الکتاب و الحکمه» (همچنان که در شما رسولی از خود شما فرستادیم، تا بر شما بخواند آیات ما را و تزکیه‌تان کند، و کتاب و حکمتتان بیاموزد) به خوبی استفاده می‌شود چون می‌فرماید: همان رسولی که کتاب قرآن به او نازل شد، آن کتاب را به شما تعلیم می‌دهد.

طبقه اول از مفسرین اسلام، جمعی از صحابه بودند، (که البته مراد ما از صحابه، غیر علی علیه السلام و ائمه اهل بیت علیهم السلامند، برای اینکه درباره‌ی آن حضرت سخنی جداگانه داریم، که بزودی از نظر خواننده می گذرد)، مانند ابن عباس، و عبد الله بن عمر و ابی، و غیر ایشان، که دامن همت به کمر زده و دنبال این کار را گرفتند.

آن روز بحث از قرآن از چارچوبه جهات ادبی آیات، و شان نزول آنها، و مختصری استدلال به آیات برای توضیح آیاتی دیگر و اندکی تفسیر به روایات وارده از رسول خدا (ص) در باب قصص و معارف مبدأ و معاد، و امثال آن تجاوز نمی‌کرد.