کتاب تهدید نرم نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

«تهدید»، موضوعی «پیچیده»، «چند‌بُعدی»، «نسبی» و «زمینه‌وند» است (نک. افتخاری ۱۳۸۵ـ الف: ۲۸‌-‌۲۰) که مهم‌ترین ویژگی آن در عصر حاضر «متحول بودن» آن است. «تحول» دلالت بر آن دارد که ماهیت تهدید ـ گذشته از مصادیق بیرونی آن ـ نیز از تغییر مصون نیست و بازیگران هر عصر و دوره‌، با روایت نوینی از «تهدید» روبه‌رو می‌شوند که اقتضای «شناختی جدید» و طراحی «الگوی مدیریتی» تازه‌ای دارد. از این منظر، شاید هیچ مفهوم تأثیرگذاری چون «قدرت نرم» (Soft Power)، معادلات و نظریه‌های تهدیدشناسی را متأثر نکرده باشد. دامنه و عمق این تأثیرات آن‌قدر زیاد است که می‌توان از آن به‌عنوان نقطه‌عطفی در شکل‌گیری گفتمان تازه «تهدید» (موسوم به تهدیدات نرم) یاد کرد. «قدرت نرم» چنان‌که جوزف نای (Joseph Nye) اظهار کرده است، «بر قابلیت شکل دادن به علائق دیگران تکیه دارد» (نای، ۱۳۸۷: ۴۳) و از حیث ماهیت و ویژگی از قدرت سخت (Hard Power) ـ که بر عنصر اجبار و نه اقناع و پذیرش استوار است ـ متمایز است. اگرچه «نرم‌افزارگرایی» دارای ریشه و تبار تاریخی طولانی است، اما در‌این‌میان، رویکرد نای به‌دلیل عطف توجه به اصول گفتمانی قدرت و شناسایی و معرفی محورهای تحول قدرت متعارف (سخت) به قدرت نرم، منسجم و متفاوت از سایر دیدگاه‌های موجود ارزیابی می‌شود (نک. افتخاری، ۱۳۸۷ ـ الف: ۱۱-۷). به همین دلیل است که در پی طرح این مفهوم، شاهد تولید طیف متنوعی از مفاهیم همچون امنیت نرم، راهبرد نرم و بالاخره تهدید نرم هستیم که مبانی فلسفی آنها تماماً ریشه در اصول گفتمانی پیشنهادی نای دارد. محقق، در اثر حاضر از همین منظر به نقد و ارزیابی موضوع پرداخته است. به‌عبارت‌دیگر، غیر‌بومی بودن گفتمان حاکم بر مطالعات تهدیدشناسی، پژوهشگر را بر آن داشته است تا با هدف زمینه‌سازی برای طرح نظریه‌ای ایرانی و اسلامی از تهدیدات نرم و ارائه پیشنهاد تخصصی درباره آنها، نسبت به شناسایی و ارزیابی نظریه‌های موجود همت گمارد. در این چشم‌انداز، پرسش اساسی محقق عبارت‌است از اینکه معنا و مقام تهدید نرم در گفتمان امنیتی اسلام چیست. پاسخ‌گویی به این پرسش اساسی، نیازمند پرداختن به چند سؤال فرعی است که عبارت‌اند از: - گفتمان‌های اصلی درباره تهدید نرم کدام‌اند (معرفی و نقد)؟ - شاخص نرم‌افزارگرایی در رویکرد اسلامی به تهدید چیست؟ - ابعاد و گونه‌های تهدید نرم در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران چیست؟ چنان‌که ملاحظه می‌شود، محقق ابعاد معرفتی، روشی و مصادیق تهدیدات نرم در گفتمان اسلامی را به بحث گذاشته و ازاین‌طریق، متناسب با اصول معرفتی مکتب اسلام و ابعاد هویتی جامعه ایران، تصویری نسبتاً جامع در تهدیدشناسی طراحی و عرضه خواهد کرد.