«جمهوری روم» نام کتابی اثر «دان ناردو» است. او در این کتاب با زبانی ساده، تاریخ روم را از اولین زمانی که مردمانی ساکن این منطقه شدند، تا پایان کار مارک آنتونی بیان کرده است. کتاب جمهوری روم با ترجمهی «سهیل سمی» در سال 83 در انتشارات ققنوس منتشر شده و انتشارات آوانامه نسخهی صوتی آن را با صدای «اکرم پریمون» منتشر کرده است.
روستایی بر رود تیبر؛ رم بنا نهاده میشود: اولین ساکنان سرزمین ایتالیا، اهمیت خانواده، ارتباط با ارواح، نفوذ اتروسکها، یونان بزرگتر، خستگاه نژاد برتر، اتروسکهای مرموز و هنرمند، سازماندهی ارتش.
جمهوری روم؛ وحدت ایتالیا: اعطای حق رای به مردم، کسبِ حق وتو، سیستمی براساس قانون، توسعهی اولیهی روم، روم درآستانهی نابودی، خداوندگار ایتالیا، قدرت و نفوذ رعایا، جادههای روم، سامنیتها و تحقیر رومیان.
جنگهای پونی؛ روم و کارتاژ، رومیِ روم یا زنگیِ زنگ: پیشرفت کارتاژ، قدرت نظامی کارتاژ، شکست سنگین کارتاژ از روم، استراتژی هانیبال، فاجعهی کانائه، هانیبال در آلپ، احترام رومیان به هانیبال.
فتح و توسعه؛ دریای مدیترانه به دریاچهی روم بدل میشود: جنگهای شرق ایتالیا، دایرهی پوپیلیوس، وضعیت اقتصادی روم پس از شکست دادن یونان، هنرمندنماها و حقوق زنان، هنر و ادبیات، محکومیت کارتاژ به نابودی، ظهور کاتو، رهبری کشاورزان به دست کاتو، صداقت و نظم رومی.
مشکلات ابرقدرت؛ تلاش برای حفظ نظم: گسترش فساد سیاسی، تلاش برای احیای عدالت، اصلاحات ماریوس، اقلیت جاهطلب، شکست قانون شهروندی، سولا و حکومت وحشت.
نبرد با بردگان و دزدان دریایی؛ قدرتمندان و رقابت بر سر قدرت: آوازهی پومپیوس و کراسوس، بردگان رومی، شکست اسپارتاکوس، پومپئوس و دزدان دریایی، هوسهای مردان قدرتمند، پرورش بردگان، اتحاد منافع کشور.
فتوحات سزار؛ جمهوری در آستانهی خطر: حکومت وحشت، شکست گلها، گذر از روبیکون، افول پمپئوس، مرگ سزار.
پیروزی اکتاویان؛ سقوط جمهوری: ظهور اکتاویان، تریوم ویراتوس دوم، آنتونی و کلئوپاترا، از اکتاویان تا اوگوستوس، قتل عام هولناک فیلیپی.
روم سرزمینی است که مردم آن برخلاف یونانیان، طبع شعری و داستانسرایی قوی نداشتند. رومیان بیشتر پیرو نظم و نظامهای اجتماعی مدون بودند. آنها بیشتر سعی داشتند شهروندانی خوب و مطیع قانون باشند و برای انضباط فردی بیش از هر چیز ارزش قائل بودند. به همین دلیل بود که رومیان هنرمندان و نویسندگان زیادی به جهان معرفی نکردند، اما به دلیل طرز فکر خاصی که داشتند، همیشه چند قدم جلوتر از همدورههای خود زندگی میکردند. اگر بتوان روح و ماهیت ملی روم را در یک کلمه بیان کرد، آن چیزی نیست جز عملگرایی.
در این کتاب دان ناردو، تاریخ این سرزمین را از نخستین زمانی که جمعیتهایی در کنار مناطق حاصلخیز و آباد رود تیبر ساکن میشوند تا زمان سرنگونی سزار و آنتونی تدوین کرده است. ناردو توانسته با زبانی روان و ساده در کتابی کمحجم و خوشخوان، مطالبی جامع و موثق دربارهی تاریخ روم و نوع حکومتداری این سرزمین کهن گردآوری کند. شنیدن این کتاب، نه فقط برای محققان و دانشجویان، که برای نوجوانانِ علاقهمند به تاریخ جهان هم جذاب و مفید خواهد بود.
لاتینیهایی که اول بار در تپههای روم سکنا گزیدند، فرهنگی بالنسبه بدوی داشتند. آنها در کلبههایی ساده با دیوارهایی از گل و لای خشک و سقفهای گالیپوش یا پوشیده از شاخهها و ساقههای درختان زندگی میکردند. آنها خواندن و نوشتن نمیدانستند، هیچ اثر هنریای تولید نمیکردند و دولت مرکزی قدرتمندی نیز نداشتند. از همان آغاز مهمترین واحد اجتماعی رومیان، خانواده بود و در دل این جوامع کوچک، خانوادههایی که بیشترین تعداد اعضای مذکر را داشتند، قویترین و مورد احترامترین خانوادهها بودند. محققی به نام آنتونی مارکز در این خصوص میگوید:
رهبری هر خانواده به دست پدر خانواده بود و مایملک او شامل همسر و فرزندانش و تمامی داراییها و بردگان بود. وقتی پدر خانواده میمرد، هر یک از پسراناش ریاست یک خانوادهی جدید را برعهده میگرفت و نام او مایهی پیوند این خانواده جدید با خانوادهی قدیمی بود. زنجیره حاصل از این خانواده های مرتبط یک طایفه را تشکیل می داد.
نام طوایف رومی معمولا با پسوند یوس پایان مییافت. برای مثال فابیوس، کورنلیوس و یولیوس. بعدها، هنگامی که روم به شهری بزرگ و ثروتمند تبدیل شد. بسیاری از این خانوادهها که مفتخر به داشتن این نامهای کهن بودند، بسیار مرفه و معتبر شدند.
از آنجا که رشتهی زندگی تمام اعضای خانواده به دست پدران خانوادهها بود، جامعه روم کاملا تحت استیلای مردان بالغ بود. زنان و کودکان چون اکثر جوامع باستانی، هیچ حقی نداشتند و اجازه نداشتند برای خودشان تصمیم مهمی بگیرند. با اين همه، در میان خانوادههای رومی، بهخصوص میان شوهران و همسرانشان عشق و صمیمیت متقابل بسیار وجود داشت. هزاران کتیبهی سنگ قبر که از رومیان بعدی برجا مانده، گواه صحت این ادعایند:
این جا آمینون، همسر مارکوس، آرمیده؛ بهترین و زیباترین، وظیفه شناس، متواضع، محتاط، پاکدامن و خانه نشین.
به اورِلیا وِرسِلا، همسر شیرینم، که کم و بیش هفده سال عمر کرد. دیگر میل و آرزویی در من نیست. آنتیموس، شوهرش.