کتاب دانشگاه نهادی امروزین

در دهه ۱۹۸۰ میلادی، آموزش عالی به عنصر بسیار مهمی در ساختار جوامع نوین تبدیل شد. امروزه در جوامع صنعتی و توسعه‌یافته در مورد نقش اساسی آموزش عالی، آگاهی رو به تزایدی وجود دارد. همچنان که توسعه اجتماعی ـ اقتصادی بیش از پیش بر دانش متمرکز می‌شود و به نحو فزاینده‌ای بر کادر مدیریتی و ماهر، با آموزش پیشرفته استوار می‌شود، آموزش عالی در هر برنامه توسعه‌ای و در ساختار عمومی جوامع نوین، نقش کلیدی به دست می‌آورد. ماموریت‌های آموزش عالی به طور مداوم در حال گسترش به سمت حوزه‌ها و کارکردهایی است که هدفشان پیشرفت جامعه و به طور خاص، توسعه کل نظام آموزش است. هم‌زمان، ظهور ابعاد جدیدی از رقابت فنی و اقتصادی در سطح جهانی و منطقه‌ای منجر به بروز تقاضاهای جدید در حوزه تحقیق و خدمات آموزش عالی شده است. این آگاهی، زمانی پدید آمده است که جهان با بحرانی جدی در سطح آموزش عالی، مواجه است. به عنوان نمونه، کشورهای متعددی در اروپای شرقی، پس از تغییر نظام‌های اقتصادی و سیاسی خود تصمیم گرفته‌اند آموزش عالی خود را با نیازهای جدید تطبیق دهند. برخی از دانشگاه‌های کشورهای صنعتی با مشکل کاهش تعداد دانشجویان مواجه‌اند و بیشتر آن‌ها دوره رشد صفر درصدی ـ اگرنه کاهش ـ را در تخصیص اعتبارات به خود ـ تجربه کرده‌اند. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، نظام‌های آموزش عالی بویژه از جهت تعداد دانشجویان و اساتید به طور فزاینده‌ای رشد کرده است. هم‌زمان، بدهی‌های خارجی و مشکلات اجتماعی افزایش یافته است. در دهه ۱۹۸۰، سرمایه‌گذاری در برنامه‌های اجتماعی همچون آموزش در کشورهای آفریقایی، آسیایی، کشورهای حوزه اقیانوس آرام، آمریکای لاتین و مدیترانه به طور قابل توجهی کاهش یافته است. این امر عواقب دردناکی برای آموزش عالی داشته است. معادله پیچیده شده است. هم‌زمان با کاهش سرمایه‌گذاری‌ها [در بخش آموزش]، جمعیت دانشجویی مخصوصاً در کشورهای در حال توسعه، رشد مستمری داشته است که آموزش عالی را تبدیل به فعال‌ترین بخش در نظام آموزشی این کشورها کرده است. از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۶، تعداد دانشجویان در نظام آموزش عالی سراسر جهان تا حدود ۴/ ۱۸ میلیون نفر افزایش یافته است که از این میزان ۵ /۴ میلیون نفر در کشورهای صنعتی و ۹ /۱۳ میلیون نفر در کشورهای در حال توسعه بوده‌اند. طبق آمار یونسکو(۱) (سازمان علمی، فرهنگی و آموزش ملل متحد) تعداد دانشجویان در سال ۱۹۷۰، ۲ /۲۸ میلیون نفر، در سال ۱۹۸۰، ۵/ ۴۷ میلیون نفر و در سال ۱۹۸۸، ۴/ ۵۸ میلیون نفر و در سال ۱۹۹۰، حدود ۶۱ میلیون نفر بوده‌اند، آمار دانشجویان طی ۲۰ سال در سراسر جهان، بیش از دو برابر شده است. هیچ شکی نیست که در تاریخ از نیمه دوم این قرن به عنوان عصر گسترش آموزش عالی در سراسر جهان یاد خواهد شد. افزایش تعداد دانشجویان در کشورهای در حال توسعه، بیشتر از کشورهای توسعه یافته بوده است. مابین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۸ تعداد دانشجویان در آفریقای زیر صحرا، ۸ برابر، در کشورهای عربی ۶ برابر، در کشورهای آمریکای لاتین و مدیترانه ۵/۴ برابر و در آسیای جنوبی ۲ برابر شده است.