کتاب شکوفایی علم در جهان اسلام، موانع و راهبردها نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

از منظر اسلامی، علم و دین نه‌‌تنها دارای تعامل، بلکه از یک منشا صادر شده‌اند. در آموزه‌های اسلامی این سخن پیامبر اسلام سخت پابرجا و پرمعنا است که «همانا علما ورثه پیامبران هستند». از آن‌جا که پیامبر از خداوند جهانیان پیام می‌گیرد، گویی که دانش نیز منشایی الهی دارد. نمی‌توان پیشرفت‌های عظیم دانشمندان اسلامی در حوزه‌های پزشکی، نجوم، فیزیک، شیمی، و... را بی‌توسل و استناد به دین تبیین و تشریح کرد. سخن در این نیست که صرفاً کسانی چون فارابی،‌ خوارزمی، ابن‌سینا، تا امثال فیض کاشانی، مسلمان بوده‌اند، بلکه نوع دانشی که آن‌ها به بشریت عرضه کرده‌اند، هم در ماهیت و هم در غرض، صبغه دینی دارد. پیشرفت‌های اخیر در علوم طبیعی نمی‌تواند با تکیه بر پیامد‌های انسانی خود، عَلم استقلال ماهوی از دین را برافرازد. این دانش بی‌توسل به مبانی دینی همان اندازه که سست و بی‌بنیان است، می‌تواند دو چندان مخرب و فسادآور باشد. کتاب حاضر در هیاهوی تبلیغات رسانه‌ای علیه دین اسلام می‌تواند محملی مناسب برای تبیین تعامل دین و دانش از منظر اسلامی باشد. مولف، رویکردی میانه را برگرفته است که در عین حال رویکردی راهبردی و عمل‌گرایانه نیز می‌باشد که افزون بر تحلیل و بررسی موضوع، به بعد راهبردی آن نیز توجه کرده و از طراحی راهبرد و ارایه پیشنهاد در حوزه سیاست عملی غفلت نورزیده است. نگاه بومی مؤلف نیز درخور توجه است؛ چراکه از تجربه جهانی برای حل مسائل توسعه در قلمرو کشورهای اسلامی بهره می‌برد. ویژگی اثر حاضر در این است که طی نظریه‌ای، تایید می‌کند که نظریه غالب ریشه‌داری علم در سنت غربی ـ دموکراتیک و مسیحی یهودی، باطل است و اساساً مسلمانان در این پروسه نقش مهمی داشته‌اند. اما این، نمی‌تواند نافی آن باشد که ترقی و پیشرفت علوم به وجود آزادی و فضای باز جامعه علمی در هر جامعه بشری بستگی دارد. قرن چهارم اسلامی، که عده‌ای آن را عصر نوزایی حیات علمی در جهان اسلام دانسته‌اند، گواهی بین بر این واقعیت عریان است. از دیگر سو، تاریخ علم نشان می‌دهد که علم، ارزان نیست؛ جدا از سایر هزینه‌های انسانی و اقتصادی، حتی ممکن است هزینه دینی بپردازد.