خواجه همام الدین علاء تبریزی از شعرا و سخنگویان نامدار آذربایجان است که به سال ۶۳۶ ه. در تبریز به دنیا آمده است. وی از دوستان نزدیک خواجه شمس الدین جوینی واز ندیمان او بود. همام زاویه ای در تبریز داشت و در آن به ارشاد سالکان می پرداخت. او مدتی به کارهای دیوانی مشغول شد و حتی به تصدی وزارت آذربایجان رسید. اما این کارها او را از امور معنوی باز نداشت. همام در فنون ادب از قبیل شعر وانشای فارسی و عربی و محاوره و حسن خط از بزرگان زمان خود بود. معلوم نیست که همام در تصوف از کدام مشایخ فیض یافته است. مشهور است که وی از خواجه نصیرالدین طوسی کسب علم کرده است و از اقران قطب الدین شیرازی بود و قطب الدین مفتاح المفتاح را به خواهش او تالیف کرده است.
همام به سعدی اراداتی خاص دارد و گویا سعدی در تبریز همام را دیده است. بعضی از غزل های همام به تقلید از سعدی است. مرگ همام در سال ۷۱۴ هجری در تبریز روی داده است. و خواجه رشید الدین فضل الله بعد از مرگ همام، اشعار پراکنده ای او را جمع آوری کرده ومقدمه ای بر آن دیوان نویسانده است. مسلماً این کار بین سالهای ۷۱۴-۷۱۸ ه. که سال قتل رشید الدین است، انجام گرفته است. دیوان خواجه همام قریب دو هزار بیت دارد، مشتمل بر اشعار فارسی وعربی در قالب قطعه، مثنوی، قصیده، غزل و رباعی.