کتاب سه دقیقه آخر
سرنوشت جهان چه خواهد شد؟

پیشگفتار

اوایل دهه­ی ۱۹۶۰ که دانشجو بودم، مبدا جهان بسیار مورد توجه بود. نظریه­ی مِه بانگ که از دهه­ی ۱۹۲۰ به وجود آمده بود، از دهه­ی ۱۹۵۰ دوباره به طورجدی مورد توجه واقع شد. این نظریه­ بسیار معروف بود اما اصلاً متقاعدکننده نبود. نظریه­ی حالت پایا، نظریه­ی رقیبی که کاملاً مبدا کیهانی را نادیده می­گرفت، هنوز در برخی جاها معمول­ترین سناریو شناخته می­شد. سپس، رابرت پنزیاس و آرنو ویلسون در ۱۹۶۵ تابش گرمایی زمینه­ی کیهانی را کشف کردند و ورق برگشت. این اکتشاف شاهدی واضح برای مبدا داغ، شدید و ناگهانی جهان بود.
کیهان­شناسان با هیجان روی معنی کشف تازه کار می­کردند. جهان یک میلیون سال پس از مه­بانگ چقدر داغ بوده است؟ یک سال پس ازآن چطور؟ و یک ثانیه بعد؟ چه نوع فرایند فیزیکی­ای ممکن است در آن گرمای شدید ابتدایی رخ داده باشد؟ آیا اکنون بقایایی از آغاز خلقت وجود دارد که حاوی اثری از شرایط حاد غالب در آن زمان باشد؟
به­خوبی به خاطر دارم که سال ۱۹۶۸ در سخنرانی­ای درباره­ی کیهان­شناسی حاضر بودم. استاد سخنرانی خود را با توجه به اکتشاف تابش زمینه­ی کیهانی با مروری بر نظریه­ی مه­بانگ به پایان برد. برخی نظریه­پردازان برای ترکیب شیمیایی جهان توصیفی ارائه کرده­اند که بر پایه­ی فرایندهایی هسته­ای قرار دارد که طی سه دقیقه­ی ابتدایی پس از مه­بانگ اتفاق افتاده­اند. او این جمله را با لبخندی نقل کرد و همه­ی شنوندگان با صدای بلند خندیدند. به نظر می­رسید تلاش برای توضیح حالت جهان فقط چند لحظه پس از به وجود آمدنش بی­معنی باشد. حتی مطالعات اسقف اعظم قرن هفدهم، جیمز آشر، که بر"minutiae of biblical chronology" استوار بود، او را به این نتیجه رساند که اعلام کند جهان در ۲۳ اکتبر ۴۰۰۴ پ. م. به وجود آمده است؛ اما جرئت این را نداشت که فهرست دقیقی از سلسله حوادث رخ­داده در سه دقیقه­ی ابتدایی جهان ارائه کند.
سرعت پیشرفت علم چنان است که یک دهه بعد از کشف تابش گرمایی زمینه؛ سه دقیقه­ی اول به موضوع داغ بحث­های دانشجویی تبدیل شده بود. کتب مرجعی برای این موضوع نوشته شد، سپس، در ۱۹۷۷ فیزیکدان و کیهان­شناس یی استیون واینبرگ کتاب پرفروشی را با عنوان «سه دقیقه ی اول»(۱) به چاپ رساند. این کتاب بین کتب علمی محبوب منتشر­شده زبانزد بود. در این کتاب، ارائه­ای تخصصی از جهان با جزئیاتی متقاعدکننده راجع به فرایندی که فقط چند لحظه پس از مه­بانگ اتفاق افتاده بود وجود داشت. درحالی­که عموم مردم سرگرم این پیشرفت­های جذاب بودند، دانشمندان هم به کار خود ادامه می دادند. توجه عمومی از آنچه جهان اولیه (به معنی دقایقی پس از مه­بانگ) شناخته می­شد، به­سمت جهان بسیار اولیه (تقریباً کسر بسیار جزئی از ثانیه از آغاز) معطوف شد. پس از گذشت تقریباً یک دهه، استفان هاوکینگ، فیزیک دان و ریاضی­دان بریتانیایی، با اطمینان توانست آخرین ایده­ها درباره­ی اولین تریلیون-تریلیون-تریلیونیومی ثانیه عمر جهان را در کتاب تاریخچه ی کوتاهی از زمان توصیف کند.
با فراگیر شدن نظریه­ی مه­بانگ در ذهن دانشمندان و طرفداران علم توجه بیشتری به آینده­ی جهان معطوف شد. به­خوبی می­دانیم که جهان چگونه آغاز شده است اما پرسش این است که چگونه پایان خواهد یافت؟ ما چطور؟ آیا بشر یا نوادگانش به­شکل ربات یا از جنس گوشت و خون برای ابد نجات خواهند یافت؟
غیرممکن است که درباره­ی چنین مسائلی کنجکاو نباشیم. کشمکش ما برای بقا بر سیاره­ی زمین، که درحال­حاضر بحران­های مصنوع بشر آن را فرا گرفته است؛ حالا که مجبوریم درباره­ی ابعاد کیهانی وجودمان بیندی