کتاب صوتی جزیره مثنوی نشر نوین کتاب

حکایت صوتی «عارف و پادشاه» ماجرای پادشاهی است که در عین برخورداری از ثروت، جاه و قدرت، در جست‌وجوی آرامش و معرفت درونی است. روزی او از عارفی شنیده که کسی می‌تواند به او بیاموزد چگونه به خوشبختی و رضایت واقعی برسد. پادشاه، از روی غرور و کنجکاوی، تصمیم می‌گیرد به دیدار عارف برود. اما هنگامی که به عارف می‌رسد، او را در وضعیتی بسیار ساده و به ظاهر فقیرانه می‌بیند. عارف، که در اتاقی ساده نشسته و غرق در ذکر و مراقبه است، با بی‌اعتنایی به ورود شاه، تنها به سؤالات او با آرامش و متانت پاسخ می‌دهد. در ادامه این حکایت شنیدنی با پندی از سوی عارف همراه می‎شویم که می‌تواند دیدگاه ما را نسبت به آنچه در زندگی روزمره تجربه می‌کنیم، تغییر دهد.

مولانا در خلال این حکایت، با اشعاری زیبا و نمادین، تعالیم عارف را چنین بیان می‌کند:

«شاه گفتا: کی چنین بویی دهد؟

این چه بویی بود کاین عاقل دهد؟

گفت: بوی یار باشد زین سخن

بوی او باشد، نباشد بوی من

خود دهان بسته‌ست و از لب خامُش است

لیک بوی خوش ز دل گویا خوش است...»

در حکایت صوتی دوم، حکایت «انکار فیلسوف»، روایتگر داستان فیلسوفی است که بیش از حد به عقل جزئی و منطق خود اتکا می‌کند و وجود هر چیزی را که نتواند به وسیله استدلال اثبات کند، انکار می‌کند. او، با وجود دانش گسترده، از باور به برخی حقایق متعالی که قابل توضیح عقلانی نیستند، سر باز می‌زند. فیلسوف با غرور به ادعاهای خود می‌پردازد، اما هنگامی که با یک عارف حقیقی روبه‌رو می‌شود، درمی‌یابد که آنچه او از طریق عقلانیت دنبال می‌کند، تنها سایه‌ای از حقیقت است. که می‌توانید جزئیات این حکایت را از زبان علیرضا شریعتی دنبال کنید.

مولانا با بهره‌گیری از اشعار پرمفهوم و موزون، نکات ظریفی را در خلال این حکایت بیان می‌کند:

«عقل جزوی عقل را بد نام کرد

کام دنیا مرد را نا کام کرد

عقل جزوی که اسیر پنج و شش است

زان خرد، زان نادره، دوراندیش است

عقل جزوی عقل را رهرو بود

عقل کل در راه، رهبر خو بود...»

اگر بخواهیم به تفاوت‌های کلیدی این دو حکایت اشاره کنیم، می‌توان گفت که هر دو روایت به نوعی به محدودیت‌های عقل و قدرت دنیوی اشاره دارند، اما با رویکردهایی متفاوت. در حکایت صوتی «انکار فیلسوف»، مولانا بر محدودیت‌های عقل فلسفی و خشک تأکید می‌کند و به ما نشان می‌دهد که چگونه تلاش برای محصور کردن امور معنوی در قالب استدلال، منجر به گمراهی می‌شود. در مقابل، حکایت «عارف و پادشاه»، بر قدرت تسلیم و عشق الهی تأکید دارد و نشان می‌دهد که حتی پادشاهی و قدرت دنیوی نیز در برابر حکمت و معنویت یک عارف، رنگ می‌بازد.