معرفی، خرید و دانلود کتاب دیپلماسی عمومی محور مقاومت در غرب آسیا

وقوع انقلاب اسلامی نه‌تنها موقعیت منطقه‌ای و بین‌المللی ایران، بلکه رویکرد آن نسبت ‌به تحولات بین‌المللی و به‌ویژه منطقه‌ای را دستخوش دگرگونی نمود. درواقع، انقلاب اسلامی ایران را می‌توان نقطه عطفی در رویکردهای منطقه‌ای دانست، چراکه ماهیت انقلاب اسلامی به‌گونه‌ای بود که تمرکز بر اندیشه اسلامی و اتصال ایران به مسائل منطقه غرب آسیا را اجتناب‌ناپذیر می‌کرد و این مسئله موجب شد که تمرکز بر مسائل و تحولات منطقه‌ای به یکی از مهم‌ترین اولویت‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بدل شود.

در این رهگذر، هم‌زمان با طرح مقابله با نظام سلطه و صهیونیسم بین‌الملل از سوی امام خمینی (ره)، «مفهوم مقاومت» نیز وارد ادبیات روابط بین‌الملل گردید و باگذشت بیش از چهل‌وچهار سال از پیروزی انقلاب اسلامی، امروزه گفتمان مقاومت به دلیل تأثیرگذاری عمیق بر تحولات در محیط تعاملی جمهوری اسلامی ایران از نقش کانونی برخوردار گردیده است.

در همین زمینه، با توجه به این‌که نظام جمهوری اسلامی ایران بر مبنای آموزه‌های دینی و اسلامی شکل‌ گرفته، محوری‌ترین بنیاد کنش آن نیز ارزش‌ها و آموزه‌های اسلامی بوده و بر این اساس، یکی از مهم‌ترین اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی به‌ویژه در عرصه منطقه‌ای معطوف به یک راهبرد کلان عمل‌گرایانه به نام مقاومت فعال در قبال ترتیبات امنیتی و سیاسی غرب آسیا بوده است تا موجبات ارتقای مؤلفه‌های قدرت هوشمند جمهوری اسلامی ایران را فراهم آورد و از تأمین حاشیه امن برای رژیم صهیونیستی جلوگیری کند. تمرکز این راهبرد بیشتر بر بازدارندگی مردمی قرارگرفته و محور ائتلاف آن، ملت‌های منطقه و بازیگران غیردولتی و دولتی برآمده از ملت‌ها هستند.

بر این مبنا، یکی از بازیگران اصلی در تعیین و تغییر هندسه قدرت در منطقه غرب آسیا، جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان بازیگر اصلی و هسته مرکزی محور مقاومت است. محوری که حاصل قدرت هوشمند، توان الهام‌بخشی، گفتمان‌سازی و جریان‌سازی جمهوری اسلامی ایران است. به تعبیری، نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی ایران در راستای راهبرد مقاومت فعال در منطقه غرب آسیا در فاصله سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۱ که در آن، ساختار قدرت منطقه دستخوش تغییراتی مهم و اساسی شده است، به دو دوره قابل‌تقسیم است: دوره‌ای که محور مقاومت در راستای مقابله با بروز تغییر ساختار در راستای ترتیباتی که هدف عمده آن تقویت جایگاه رژیم صهیونیستی و بازیگران همسو و نیابتی ایالات متحده در منطقه بود عمل می‌کرد و دوره دوم که «مقاومت برای ایجاد تغییر» جایگزین «مقاومت در برابر تغییر» شده است تا از رهگذر آن، جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت فعالانه در جهت تغییر ساختار قدرت در منطقه غرب آسیا نقش‌آفرینی کند. بی‌تردید، محور مقاومت با پشت سر گذاشتن موفقیت‌آمیز چالش‌های معتنابه‌ای مانند جنگ ۳۳ روزه لبنان، جنگ ۲۲ روزه غزه، بحران سوریه، نجات سوریه و عراق از تروریسم و همچنین پیروزی‌های دیپلماتیک و استراتژیک پیاپی در مقابل عربستان سعودی و هم‌پیمانانش در قضایای مختلف مانند کشمکش قدرت در لبنان و عراق و ناکامی عربستان سعودی در تجاوز به یمن و محاصره قطر تأثیر بسزایی در پویایی‌های منطقه غرب آسیا داشته است. به‌نوعی که به اعتقاد نگارنده، ساختار متأثر از سایکس پیکو با تأثیرپذیری از اقدامات جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت متحول گشته و اکنون ساختار جدیدی در حال شکل‌گیری است. به‌طوری‌که برایان هوک - نماینده وقت ویژه وزارت خارجه ایالات متحده در امور ایران - نیز به بازآفرینی غرب آسیا با تأثیرگذاری معتنابه ایران اشاره کرده است (Hook, 2019).

بااین‌حال، در عین اینکه روند مدیریت تحولات توسط محور مقاومت به موفقیت‌های معتنابه‌ای در سال‌های گذشته منجر شده که به بخشی از آن‌ها اشاره گردید، اما جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت در تبدیل نفوذ منطقه‌ای به نقش منطقه‌ای با چالش‌های معتنابه‌ای مواجه‌اند. از مهم‌ترین این چالش‌ها، مسئله ارتباط آن‌ها با افکار عمومی و تصویر محور مقاومت در افکار عمومی است. ضمن اینکه، به دلیل گسترده شدن ارتباطات جهانی و امکان دسترسی به حجم انبوهی از اطلاعات و تأثیرگذاری روزافزون فضای مجازی، به همراه سیالیت همیشگی تحولات غرب آسیا باعث شده که افکار عمومی اهمیتی بیش‌ازپیش در مدیریت تحولات منطقه غرب آسیا پیدا نماید.

در همین زمینه، مؤسسه رند در گزارش مفصل خود با عنوان بازطراحی راهبرد خاورمیانه‌ای ایالات متحده که در فوریه ۲۰۲۱ منتشر شده است، ضمن تأیید مطلب مذکور و اذعان به شکست راهبردهای ایالات متحده در منطقه غرب آسیا در مقابل جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت تأکید می‌نماید که سیاست دیرپای ایالات متحده در غرب آسیا که عمدتاً بر ابزارهای سخت قدرت تکیه کرده و بر تهدیدات منطقه‌ای - به‌ویژه ایران - و حفظ شرکا در سمت خود متمرکز بوده است، عمدتاً در تأمین منافع اصلی ایالات متحده و انطباق با واقعیت‌های جدید منطقه‌ای و ضرورت‌های استراتژیک این منطقه ناکام بوده‌اند.

بنابراین، پژوهشگران رند، چارچوب بدیلی را ارائه کرده و پیشنهاد می‌کنند که ابزارهای سیاسی، امنیتی، اقتصادی، دیپلماتیک و اطلاعاتی ایالات متحده نیازمند تغییر بوده و لازم است با شرایط و پویایی‌های جدید منطقه غرب آسیا منطبق شوند و بدین ‌منظور، لازم است، «ایالات متحده منابع نظامی خود را با اولویت‌بندی سرمایه‌گذاری‌هایی که معطوف به مردم است»، جابجا کند. در ادامه، گزارش صراحتاً بیان می‌کند که این مسئله و موفقیت راهبرد منطقه‌ای ایالات متحده مستلزم تعامل بیشتر با مردم غرب آسیا است (Rand, 2021).

جدای از این، در گزارش راهبردی پژوهشکده مطالعات راهبردی با عنوان «نظام مسائل راهبردی کشور در سال ۱۴۰۰» که توسط کارگروهی متشکل از کارشناسان با رشته‌ها و حوزه‌های تخصصی مختلف و با نگاهی جامع و روش روندپژوهی و جلسات خبرگی تهیه شده است، «مدیریت نقش و جایگاه منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران» و «تقویت محور مقاومت»، از مهم‌ترین مسائل راهبردی کشور در سال ۱۴۰۰ بیان شده است. همچنین در گزارش مزبور، ماهیت مسئله تقویت محور مقاومت به‌عنوان مسئله نتیجه مطرح شده است، بدین ‌معنی که این مسئله نسبت‌به تکامل مسئله‌های تأثیرگذار بسیار حساس بوده و به عبارت دیگر، متغیر خروجی سیستم محسوب می‌شود. علاوه بر این، گزارش مذکور نیز بر لزوم «استفاده بهینه از ابزارهای قدرت نرم به‌عنوان یکی از بهترین و کارآمدترین روش‌های تقویت محور مقاومت» تأکید شده است (پژوهشکده مطالعات راهبردی، ۱۴۰۰). به‌ویژه اینکه به دلیل ظرفیت‌های منابع قدرت نرم و قدرت معنایی که محور مقاومت از آن برخوردار است، فرصت‌های جدی نیز در جذب افکار عمومی وجود دارد؛ بنابراین موضوع دیپلماسی عمومی محور مقاومت هم از جهت چالش‌های وضع موجود و شکاف آن با وضع مطلوب و هم از جهت فرصت‌های ناشی از آن برای تقویت محور مقاومت، یک مسئله قابل‌طرح و بررسی است.

با درنظر داشتن نکات فوق، دغدغه اصلی پژوهش حاضر عبارت است از‌ احصا آسیب‌های وضعیت فعلی دیپلماسی عمومی محور مقاومت و ارائه برخی مؤلفه‌های الگوی مطلوب، از رهگذر استنباط و تبیین محورهای اصلی دیپلماسی عمومی بازیگران تشکیل‌دهنده این محور با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران و حزب‌الله لبنان در محدوده مکانی منطقه غرب آسیا و محدوده زمانی سال‌های ۲۰۰۶ الی ۲۰۲۱ است.

بر این مبنا، طی تحقیق تلاش می‌شود تا با دیدی جامع و عنایت به تأثیر و تأثر بازیگران، ضمن بررسی مفهومی دیپلماسی عمومی، ابعاد مختلف دیپلماسی عمومی بازیگران محور مقاومت، بررسی و درنهایت، از خلال بازشناسی و آسیب‌شناسی وضعیت فعلی، مؤلفه‌های الگوی مطلوب دیپلماسی عمومی محور مقاومت، توصیه‌ها و راهکارهای تقویت دیپلماسی عمومی محور مقاومت ارائه شود.