کتاب ارتباط مؤثر و سلامت روان در نوجوانان نشر پادینا

دوران نوجوانی یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین دوران زندگی است و بخش عمده شخصیت در این دوران شکل می‌گیرد. اغلب والدین از نحوه صحیح ارتباط با نوجوانان آگاه نیستند و به همین دلیل کوچکترین حرف یا رفتارشان، سبب بروز واکنش‌های تند و غیر قابل پیش بینی از جانب نوجوان می‌شود. نحوه برقراری ارتباط کلامی با نوجوان، اولین قدم برای درک متقابل است.

مهمترین تحولات جسمی و روحی در این دوران شکل می‌گیرد. در این ایام، نوجوان و والدین شاهد تغییرات اساسی در ظاهر و روان نوجوان هستند. نوجوان در تلاش است تا بین تصوری که از خود دارد و تصوری که دیگران از او دارند، هماهنگی ایجاد کند. گاهی اوقات طرد شدن از سوی اجتماع یا اطرافیان، می‌تواند سببب شود که نوجوان از هیچ راهی نتواند احساس هویت کند.

تغییرات هورمونی، جسمی، تغییر نگرش نسبت به خود و اطرافیان، تلاش برای اثبات خود، رهایی از دوران کودکی از جمله مهمترین تغییرات دوران نوجوانی محسوب می‌شوند. نحوه تربیت و پرورش نوجوان از دوران کودکی، در کسب مهارت‌های مواجهه با این دوران بسیار تاثیر گذار است. از طرفی محیط خانواده و مدرسه نیز می‌تواند بستر رشد روحی و عقلی نوجوان را فراهم کند؛ یا موجب سرخوردگی او شود. از آنجایی که تمام والدین خواهان موفقیت و پیشرفت فرزندان هستند، نحوه برقراری ارتباط با آنان بسیار حایز اهمیت است و می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در آینده آنان داشته باشد.

پیشرفت‌های علمی و فنی سال‌های اخیر انسان‌ها را با انبوهی از مسائل و مشکلات گوناگون مواجه ساخته است. کنار آمدن با این فشارهای زندگی و کسب مهارت‌های فردی و اجتماعی، همواره بخشی از واقعیت زندگی انسان بوده و در ادوار متفاوت زندگی او، به اشکال گوناگونی تجلی یافته است. در دوره‌ی کودکی این تعارض‌ها جلوه‌ی چندانی ندارند، اما با افزایش سن و هنگام مواجهه با دشواری‌های ویژه سنین نوجوانی و جوانی، کشمکش‌های درونی و محیطی بیشتر تظاهر پیدا می‌کنند. به منظور ارتقاء سطح توانایی افراد جهت حل مؤثر این مسائل و مقابله با مشکلات موجود، نیاز به توجه جدی و برنامه ریزی دقیق وجود دارد. زیرا توانایی در حل مسائل و مشکلات نقش تعیین کننده‌ای در تأمین سلامتی روانی، موفقیت فردی و زندگی سالم دارد. به دلیل این که اکثریت جمعیت کشور ما را کودکان و نوجوانان مدرسه رو تشکیل می‌دهند، ضروری است با ایجاد زمینه‌های مناسب به امر ارتقای بهداشت روانی و سطح سلامت در مدارس پرداخته شود و شرایطی فراهم شود تا مسئولان مدارس، برنامه ریزان، مشاوران، روان شناسان و سایر دست اندر کاران آموزش و پرورش کشور از طریق آشنایی با موضوعات بهداشت روانی، کودکان و نوجوانان را برای دست یابی به روان سالم یاری دهند.

کودکان و نوجوانان به دلیل تجربه‌ی ناکافی و عدم آگاهی از مهارت‌های لازم از جمله آسیب پذیرترین قشر از اقشار اجتماعی هستند و به رغم انرژی واستعدادهای بالقوه و سرشار، آن‌ها از چگونگی بکار بردن توانمندی‌های خود در مواجهه با مسائل و مشکلات زندگی آگاه نیستندآموزش و پرورش بهترین بستری برای ارائه‌ی این آگاهی به نوجوانان است.

نوجوانی به دوره‌ای از رشد اطلاق می‌شود که زمان گذر و انتقال از کودکی به بزرگسالی است. انتقال از نارسی و نا بالغی کودکی به رسش و بالیدگی بزرگسالی. نوجوانی دوره‌ای مهم و اساسی است. در صورتی که نوجوان بتواند بین احساس تعلق و هم چنین استقلال و وابستگی تعادل مطلوبی برقرار کند در واقع به خودمتمایزی دست یافته و بدین صورت هویت مطلوبی در آنها شکل خواهد گرفت.

شاید بتوان گفت که ارتباط، یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال عالی‌ترین دستاوردهای بشر بوده است. ارتباط در گذشته و برای انسان اولیه، علاوه بر کارکردهایی که در جهت حفظ حیات و یاری گرفتن از دیگران داشته، زمینه ساز فعالیت‌های اجتماعی و سرآغازی بر زندگی اجتماعی نیز بوده است. در هرحال هیچ نوع ارتباطی جز به دلیل نیاز احساس شدید انسان برای برقراری تعامل اجتماعی به وقوع نمی‌پیوندد. انسان برای برقراری رابطه با دیگران روش‌های مختلفی را پرورانده است، که رشد و تکامل زبان و شیوه‌های غیرکلامی مانند حالت چهره، حالت کلی بدن یا وضعیت اندام‌ها و حرکات بیانگر و ... را شامل می‌شود. هر یک از این شیوه‌ها می‌توانند بخشی از اطلاعات و احساسات مورد نظر فرد در حال صحبت، یا گوینده، را به فرد دیگر، یا شنونده، انتقال دهد.