کتاب پنج صدا نشر هرمس

پنج صدا دومین رمان معروفِ غائب طعمه فرمان، نویسندۀ برجستۀ عراقی (۱۹۲۷ـ ۱۹۹۰)، است. دربارۀ این نویسنده و حیات قلمی و آثار ادبی او (دو مجموعۀ داستان و هشت رمان)، پیش‌تر، به همین قلم، به‌تفصیل سخن رفته است. اما دربارۀ این اثر همین بس که بگوییم پس از انتشار نخستین رمان مطرح نویسنده به‌نام درخت نخل و همسایه‌ها در ۱۹۶۶، با انتشار پنج صدا در ۱۹۶۷، نویسنده، به‌حق، یکی از بارزترین رمان‌نویسان جهان عرب شناخته شد. وجه شاخص آثار این نویسنده اختیار موضوعات و شخصیت‌ها از متن واقعیّت و حیات اجتماعی مردم در ادوار مختلف از تاریخ معاصر عراق است. خود او تصریح کرده است که «من در آثار خود بر آنم که دوره‌ای تاریخی و اجتماعی را بازتاب دهم و سعی می‌کنم نمونه‌های مشخصی از دوره‌ای مشخص انتخاب کنم». علاوه بر این، به گفتۀ او، در آثار او چیزهای بسیاری از زندگی خود او نهفته است. به تعبیر او «بسیاری از شخصیت‌ها پاره‌ای از خود من هستند». و دربارۀ این رمان و پیوند آن با واقعیّت خاطرنشان کرده است که «پنج صدا از پنج شخصیت معروف حکایت دارد... همچنان که با اشتغال من در روزنامۀ الاهالی و حزب دموکراتیک ملی در سال ۱۹۵۴ در عراق ارتباط دارد.» وقایع این رمان در عراق، پیش از انقلاب ۱۴ ژوئیۀ ۱۹۵۸ و در سال‌های بازپسین سلطنت و حکومت دست‌نشاندگان انگلیس، شکل می‌گیرد. موضوع و دستمایۀ اثر وضع روشنفکران در آن برهه است و از این طریق تصویر دامنه‌دار و هنرمندانه‌ای از حیات عراق در دهۀ پنجاه میلادی ارائه می‌شود. در ساختار این اثر، نویسنده فرم هنری متفاوتی اختیار کرده که یادآور چندصدایی در موسیقی است. هریک از فصول صدایی مستقل است اما این صداها، جای‌جای، با هم نیز تداخل دارند و، با این شیوه، هنر بارز نویسنده در ترسیم بس واقع‌بینانۀ شخصیت‌ها و تحلیل دقیقِ روان‌شناختی آنها جلوه‌گری می‌کند. رمان پنج صدا یکی از بهترینِ بهترین‌های رمان در ادبیات مدرن عربی است، و نویسندۀ آن، غائب طعمه فرمان، یکی از بهترینِ بهترین‌هایی است که قلم به دست دارند... از نخستین سطر این رمان... احساس کردم در میان انگشتان مردی پراستعداد سیر می‌کنم. مرا تا اعماق عراق و اعماق مردمش به سفر برد و ارزش و معنای ادب معاصر را در آن دیار، که همیشه در پدید آوردن آثار هنرمندانه پیشگام بوده است، به آن بازگرداند، و چیزی به من ارزانی کرد که دائم در جست‌وجوی آن بودم و نمی‌یافتم!...