کتاب چرا کودکان ما نازپرورده و لوس می شوند؟ نشر نسل یاسان

پیشگفتار نویسنده کتاب چرا کودکان ما نازپرورده و لوس می‌شوند؟ آیا واقعاً ممکن است ما فرزندانمان را بیش ‌از اندازه دوست داشته باشیم؟ آیا عشق واقعاً کورکننده است؟ آیا ممکن است به‌قدری شیفتۀ فرزندان خود شویم که بدون هیچ ملاحظه‌ای، برای تقاضاهای فزاینده و غیرمعقول آن‌ها زمان و انرژی صرف کنیم، تمام آن‌چه با بی‌رحمی، هر روز بیش‌تر از دیروز، از ما طلب می‌کنند فراهم کنیم و رفتارهای نامقبول آن‌ها را در خانه و خارج از خانه بپذیریم؟ آیا آن‌قدر آن‌ها را دوست داریم که از نشانه‌های اولیۀ اختلالات روان‌شناختی و مشکلات رفتاری که می‌تواند آن‌ها را از جامعه، مدرسه یا حتی یک رابطۀ سالم دور نگه دارد غافل شویم؟ کافی است به اطراف خود بنگریم (در فروشگاه، مطب دکتر، مکان‌های عمومی و کلاس درس) تا بپذیریم که این امر نه‌تنها ممکن، بلکه حقیقت فراگیر زندگی است. گویی این شاخصۀ زمان ماست: انتقال سریع جامعه از فرزندپروریِ والدمحور در ابتدای قرن بیستم به رویکردهای فرزندپروریِ کودک‌محور در حال حاضر. انتقالی که با پایه‌ریزی بنایی لرزان، اکنون فرزندان ما را در معرض خطر سقوط قرار داده است. ما در جامعۀ کودک‌محوری زندگی می‌کنیم که نیازها و خواسته‌های کودکان بر هماهنگی خانوادگی و زناشویی، ملاحظات مالی، صلاحدید والدین، ادب و تواضع، آرامش، احترام و عقل سلیم اولویت دارد. قدرت کودکان که به لطف تشویق بسیاری از متخصصان، از جمله روانشناسان، فعالان اجتماعی، روان‌پزشکان، پزشکان کودک و مشاوران، در کنار حمایت مشتاقانۀ رسانه، تولیدکنندگان و بازاریابان، هرروز در حال افزایش است و نتیجه‌ای جز ایجاد احساس استیصال و بیهودگی در والدین به همراه نداشته است. بسیاری از آن‌ها حتی نمی‌توانند آن‌طور که باید پایه‌های اساسی سلامت جسمانی و روان‌شناختی کودک، یعنی خواب، تغذیه، ورزش و هوای سالم را فراهم کنند. نه به‌خاطر این‌که اهمیت آن را درک نمی‌کنند یا توانایی تأمین آن را ندارند، بلکه به ‌این‌خاطر که فرزندشان تمایلی ندارد یا آن‌که می‌ترسند به عزت‌نفس کودک آسیب برسانند. بسیاری از والدین «نه» گفتن را بی‌رحمی، سخت‌گیری و نشانۀ استبداد قلمداد می‌کنند و باور دارند که وادار کردن کودک به انجام کاری که دوست ندارد یا سبب ناراحتی او می‌شود، برابر با آزار و سوء رفتار است. این والدین با نیت خوب و عشق، تمام نیازهای کودکان را برآورده می‌سازند و آگاهانه از مسئولیت خود برای نه گفتن، وضع محدودیت‌ها، پرورش حس مسئولیت‌پذیری و آموزش اخلاقیات، ارزش‌ها و اهمیت خانواده و جامعه، اجتناب می‌ورزند. کودکان آن‌ها از راهبردهای خلاق و فعال حل مسئله بی‌بهره‌اند، نمی‌دانند چطور تاب‌آور و مسئولیت‌پذیر باشند و راه‌های پرورش منابع درونی خود برای مدیریت اضطراب، فقدان، شکست یا ناکامی را نمی‌آموزند و در یک کلام، آن‌ها لوس و نازپروده بار می‌آیند. این کتاب فقط در مورد والدینی که فرزندانشان را عمیقاً دوست دارند، به مصلحت آن‌ها می‌اندیشند و سخت برای تأمین خانوادۀ خود تلاش می‌کنند نیست، بلکه در مورد تمام افراد، گروه‌ها و جنبش‌های جهانیِ حال حاضر است که از فرزندپروری کودک‌محور حمایت می‌کنند و راه‌حل‌های تشخیص‌محور را برای حل مشکلات والدین توصیه می‌کنند. همچنین، بیش از هرچیز در مورد کودکانی است که نه‌فقط از ارزش‌هایی که با آن‌ها بزرگ می‌شوند تأثیر می‌پذیرند، بلکه به واسطه آن‌ ارزش‌ها در معرض خطر هستند. پیشگفتار ویراستار علمی کتاب چرا کودکان ما نازپرورده و لوس می‌شوند؟ در طول بیش از پانزده سال مشاوره و روان‌درمانی با خانواده‌ها، کودکان و نوجوانان، مسئله‌ای همواره ذهن مرا به خود مشغول کرده بود: «با وجود امکانات بسیار، آموزش خانواده‌ها، افزایش سطح تحصیلات، تعداد کم فرزندان، مدارس و مهدکودک‌های خاص و کلاس‌های ورزشی، هنری، علمی و... چرا این کودکان از عزت‌نفس کافی، رابطۀ صحیح با همسالان، معنا و هدفمندی در زندگی، علاقه به درس و مدرسه و به‌طورکلی رضایتمندی در زندگی برخوردار نیستند؟ چرا خانواده‌های کم‌جمعیت و نسبتاً مرفع امروزی، گرما، عشق، آرامش و معنای بیش‌تری را در زندگی تجربه نمی‌کنند؟ حلقۀ گمشده در زندگی فرزندان ما کجاست؟» سال‌ها تجربۀ بالینی و کار و مطالعۀ مستقیم با کودکان و نوجوانان، خودمحوری و نگاه خودبینانۀ منحصربه‌فرد فرزندان این نسل را که حاصل دیدگاه کودک‌محورِ والدین امروزی است برایم آشکار کرده‌ است. گویی دنیا خلاصه شده است در این بچه‌ها و زمان و مکان تنها با اختیار آن‌ها پیش می‌رود! این چیزی جز بازتاب نگاه والدین به فرزندانشان و بی‌ثباتی رأی و نداشتن فرزندپروری توأم با اقتدار و رابطۀ مثبت -در کنار هم- نیست. جالب اینجاست که رویکردهای به‌ظاهر علمی‌ای وجود دارند که والدین را به قانون نداشتن، سپردن امور به کودکان و دادن جایگاه مساوی به کودک در خانواده تشویق می‌کنند. فارغ از این‌که کودک در چنین سیستمی، تنها ناکارآمد، ضعیف، ناایمن و شکست‌خورده بزرگ خواهد شد و به بزرگسالی طلبکار، افسرده، مضطرب، ناراضی و ناکارآمد تبدیل می‌شود. از مطالعۀ کتاب چرا کودکان ما نازپرورده و لوس می‌شوند؟ تشخیص، مدیریت و پیشگیری؛ راهنمای والدین و متخصصان نوشتۀ مگی مامن (روانشناس مشهور کودک و نوجوان) و ترجمۀ سلیس همکاران ارزشمندم در مرکز مشاورۀ تخصصی کودک و نوجوان یاسان، خانم دکتر شایسته شکوفه‌فرد و خانم ریحانه اناری، بسیار شگفت‌زده شدم و حلقۀ گمشده‌ای را که به‌دنبالش بودم در آن یافتم: اقتدار والدینی و احترام به سلسله مراتب خانوادگی. سطر سطر کتاب برایم یادآور مراجعان و خانواده‌های بسیاری بود که در این سال‌ها دیده بودم و از این‌که هر آن‌چه در ذهنم می‌گذشت را منسجم و یکپارچه می‌دیدم، بسیار شادمان شدم. بی‌شک این کتاب می‌تواند راهگشای والدین، متخصصان و معلمان بسیاری شود اگر بدون تعصب و تحت ‌سلطۀ نگاه فرزندمحورِ امروزی به آن نگاه کنند. هرچند همکاران و والدینی خواهند بود که بنیان‌ها و شالوده‌های اصلی این اثر را زیر سؤال ببرند -و ما به آرای متفاوت احترام گذاشته‌ایم و خواهیم گذاشت- اما تجربۀ سال‌ها کار مستقیم من به‌عنوان روانشناس بالینی کودک و نوجوان در کنار خانواده‌ها و کودکان، مهر تأییدی علمی و تجربی بر نوشته‌های مگی مامن می‌زند. باشد که بدون تعصب و ستیزه‌جویی و با نگاهی علمی و تجربی در این کتاب و آثاری مشابه آن تعمق کنیم و نسلی مسئولیت‌پذیر، کارآمد، باکفایت، خوشحال و در صلح با خود و دیگران تربیت کنیم و بدانیم که «هزار نکتۀ باریک‌تر ز مو» در امر تربیت، تعلیم و پرورش کودکان وجود دارد و ما شاید به ذره‌ای از این دریای بیکران، دسترسی یافته‌ایم. ای کاش فراموش نکنیم مسئولیت ما پرورش انسان‌هایی برای ساختن زندگی و جهان خود با نیک‌زیستی و موفقیت است و نه تربیت پادشاهان و ملکه‌هایی برای فرمانروایی بر دنیا و دیگران! رؤیایی که در برخورد با واقعیت زندگی، در جهان بیرون از خانواده، از خود فقط کابوس بر جای می‌گذارد. بی‌شک، مطالعه و تعمق در این کتاب را به تمامی والدین، مربیان، معلمان،‌ روانشناسان و دغدغه‌مندان حیطۀ کودک و نوجوان پیشنهاد می‌دهم. دکتر آسیه اناری، روانشناس بالینی کودک و نوجوان مدیر و مؤسس مرکز مشاورۀ تخصصی کودک و نوجوان یاسان و انتشارات نسل یاسان فهرست کتاب چرا کودکان ما نازپرورده و لوس می‌شوند؟ بخش اول- نشانگان کودک نازپرورده و لوس؛ چطور آن را تشخیص دهیم؟ ۱. نگاهی به تاریخچۀ مفهوم «لوس و نازپرورده بودن». ۲. کودکان لوس و نازپرورده ۳. نشانگان کودک لوس و نازپرورده ۴. اختلال افسردگی 5. اضطراب ۶. اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی ۷. اختلالات رفتاری ۸. مشکلات یادگیری بخش دوم - نشانگان کودک لوس و نازپرورده؛ مدیریت و پیشگیری ۹. مدیریت و پیشگیری ۱۰. برگرداندن تعادل ۱۱. اهمیت والدین ۱۲. نقش و اهداف متخصصان ۱۳. کلاس درس ۱۴. تربیت بدون تنبیه سخن آخر آیا خوشحالی ابدی در انتظار ماست؟ مؤخرۀ انجمن روانشناسی بالینی کودک و نوجوان معرفی مترجمان کتاب چرا کودکان ما نازپرورده و لوس می‌شوند؟ ** دکترشایسته شکوفه‌فرد با مدرک دکترای تخصصی روانشناسی بالینی از دانشگاه شهید بهشتی مدیر دپارتمان کودک مرکز مشاوره یاسان است که به طور تخصصی در زمینه بازی‌درمانگر خلقی فعالیت می کند. وی علاوه بر داشتن آثار متعدد پژوهشی در زمینه روانشناسی کودک و نوجوان، کارگاه هایی با موضوع آموزش مهارت‌های زندگی به کودک و نوجوان برگزار کرده است. ** ریحانه اناری با سابقه فعالیت هنری به ویژه در زمینه عکاسی هم اکنون دانشجوی رشته کارشناسی ارشد روانشناسی است و به عنوان هنر درمانگر و بازی درمانگر با مرکز مشاوره یاسان همکاری می کند.