کتاب سلطان العارفین بایزید بسطامی نشر بهجت

عبدالرفیع حقیقت در پیشگفتار کتاب سلطان‌العارفین بایزید بسطامی، ضمن برشمردن حسنات و ویژگی‌های این بزرگ‌مرد و تعاریفی که دیگر بزرگان از وی نموده‌اند، توضیحی مختصر درباره تألیف کتاب، بیان نموده که گزیده‌ای از آن پیشتر ذکر شد. قبل از همه‌ی این رسومات مرسوم چینش صفحات، در اقدامی زیبا، چند حکایت و موعظه از این عارف و نیز قطعه شعری در باب مدح او از نگارنده آورده شده که اثر مثبت بصری و روحی در خواننده ایجاد می‌نماید و سپس به فهرست مطالب و پیش‌گفتار و سایر بخش‌های کتاب پرداخته شده است. آغاز متن کتاب با شرح احوال اوست و چنان بیان می‌دارد که زندگانی او و اینکه در تصوف و عرفان شاگرد و مرید چه کسی یا کسانی بوده به طور دقیق مشخص نیست اما آنچه از تعلیم و عرفان او به جای مانده؛ کامل و واضح است. در خلال شرح احوالاتش، سخنانی از بزرگان را روایت کرده تا چهره و اندیشه‌های وی را بهتر بنمایاند. در ادامه تاریخچه‌ای از نهضت تصوف ایرانیان را ذکر می‌نماید که چطور و در چه اوضاعی، تصوف ایرانی – اسلامی پا گرفت و با چه مشکلاتی دست به گریبان بود؛ اما توانست از این مهلکه‌ی نه چندان آسان، گلیم خودش را از آب بیرون کشد و پیرامون همین مباحث، چندین مکتب و طریقه اجمالاً مورد بررسی قرار گرفته شده. به زعم نویسنده که بایزید نخستین بازگو کننده‌ی فلسفه‌ی ایران باستان است، معاصر امام جعفر صادق (ع)، امام ششم شیعیان است که ایشان را پایه‌گذار عرفان در اسلام می‌خواند و حتی نقلی است که بایزید به محضر این امام بزرگوار شرفیاب شده است. جغرافیای تاریخی بسطام و نیز بناهای تاریخی بسطام از دیگر فصولی است که نویسنده در این اثر، به آن‌ها پرداخته که مطالعه‌اش خالی از لطف نبوده و تأثیر مثبتی در اطلاع‌رسانی به علاقه‌مندان ایجاد می‌نماید. نویسنده با آوردن مطالب و نظراتی که برخی بزرگان درباره شخصیت بایزید در کتاب‌هایشان داشته‌اند؛ بنوعی نوشته‌اش را به‌صورت مستند در اختیار مخاطب نهاده تا هم به ابعاد دیگر این عارف پرداخته و هم جایگاه والای وی را در نزد سایرین محرز نماید. در پایان نیز از شطحیات جناب بایزید سخن رانده و کتاب به پایان می‌رسد. گفتنی است که شطحیات به عقیده‌ی صوفیان مسلمان، شامل خاطرات، فواید و نکاتی است که مقدمات و نشانه‌های تصفیه‌ی روح صوفی را تشکیل می‌دهند.