کتاب خانواده سالم و نکات فرزندپروری فاطمه گرجین پور نشر آریا دانش

مفهوم خانواده به معنای سایر مفاهیم موجود درعلوم انسانی دارای تعاریف متعدد وگوناگونی می‌باشد. جامعه شناسان روانشناسان ودانشمندان رشته های دیگر هرکدام از زاویه ی خاصی به این نهاد نگریسته وتعاریفی از آن ارائه نموده اند که برخی ازآنها مورد اشاره قرار می گیرد.خانواده یک نهاد اجتماعی است که شالوده ی حیات اجتماعی محسوب می گردد وگذشته از وظیفه ی فرزند پروریو پرورش کودک ودر نتیجه استمرار نسل ها و بقاع نوع بشر،وظایف متعدد دیگری از قبیل فعالیت‌های اقتصادی،آموزش وپرورش واجتماعی کردن فرد را نیز بر عهده دارند.)وثوقی ونیک خلق ۱۳۷۱)گرچه ترکیب و ساختار خانواده بعد از گذشت چندین دهه تغییر کرده، اما هنوز خانواده واحد اولیه برای حمایت فیزیکی، عاطفی و اجتماعی افراد است (پالمر وگلس ۲۰۰۳، به نقل از بامبارا ودیگران ۲۰۰۹) عملکرد خانواده، یعنی توانایی در هماهنگی یا تطابق با تغییرات ایجاد شده در طول حیات،حل تضادها و تعارض ها،همبستگی بین اعضا و موفقیت در الگوهای انضباطی،رعایت حد و مرز بین افراد و اجرای مقررات و اصول حاکم بر این نهاد با هدف حفاظت از کل سیستم (پورتس،هاول ودیگران ۱۹۹۲به نقل از اسلامی،۱۳۷۲)، نوابی نژاد، (۱۳۷۹) خانواده را گروهی متشکل از افرادی می داند که از طریق پیوند زناشویی یا خونی با یکدیگر در ارتباط متقابل هستند و در کنار یکدیگر در واحد های خاص زندگی می کنند، از تجارب فرهنگی مشترک برخوردارند و اهداف و امیال مشترک، آنها را از نظر عاطفی با یکدیگر پیوند داده است.از نظر(مینو چین،(۲۰۰۰)به نقل از سنایی، (۱۳۷۹) خانواده یک واحد اجتماعی است که با یک رشته وظایف تکاملی روبرو است. این وظایف در امتداد پارامترهای تفاوتهای فرهنگی تغییر می کند. اما ریشه ی آنها جانی است، خانواده نه تنها یک سیستم است، بلکه به عنوان یک زیر سیستم از جامعه انسانی نیز محسوب می شود و عواملی از قبیل نژاد، موقعیت اجتماعی، اقتصادی، آموزشی، نقش جنسی، کشور محل اقامت، مهاجرت، مذهب، ارتباطات سیاسی و مراحل چرخه زندگی خانواده بر آن تاثیر می گذارد.(کاسلو، ۱۹۹۶، به نقل از زاده محمدی، ۱۳۸۵). تئوری سیسمی، خانواده را یک کل می داند که اعضاء به شکل پیوسته و دو طرفه برهم تاثیر می گذارند. (کوگلس و پالی، ۱۹۷۷، مینو چین ۱۹۹۸به نقل از پنینگر،۲۰۰۹). همچنین خانواده را یک کانون کمک تسکین وشفابخش تعریف می کنند، که باید فشارهای روانی وارد شده به اعضاء خود را تخفیف دهد و راه رشد وشکوفایی آنها را هموار سازد. خانواده فراتر از جمع افرادی است که فضای فیزیکی و روانشناختی مشترکی دارند(ثنایی، ۱۳۷۹). اسلام خانواده را اجتماع کوچکی می داند که در راستای سنت الهی و با هدفی مقدس شکل گرفته و در محیطی پر از صفا و صمیمیت و قوام و با انجام وظایف و رعایت حدود دوام یابد (کرامتی،۱۳۸۴). خانواده یک نظام اجتماعی و طبیعی و مجموعه ای از قواعد واصول است که برای اعضاء خود نقش های متنوعی تعیین می کند. از یک ساخت نظام دار و قدت برخوردار بوده و از صورت‌های پیچیده ای از پیام رسانی آشکار و نهان برخوردار می باشد (ویت من و مک دونالد، ۲۰۰۶). خانواده یک بخش سازمان یافته از افراد به هم وابسته است. خانواده و افراد آن در این بافت کلی بهتر فهمیده می شوند. زیرا عملکرد خانواده برافراد، و عملکرد افراد بر خانواده تاثیر می گذارد. خانواده در زیرمنظومه های تشکیل شده، شامل زیر منظومه والد- والد، والد- فرزند، فرزند- فرزند، که به کل سیستم خانواده وایسته هستند، عملکرد خانواده تنیجه اعمال افراد دیگر خانواده وکل سطوح آن است(گریچ، رانیور،۲۰۰۴). یکی از مهمترین فاکتورها در ساختن و شکل‌گیری شخصیت، خانواده است. این سیستم روی زندگی افراد تاثیر اولیه داشته و رضایت از زندگی و سازگاری فرد با جامعه ای که در آن زندگی می کند نیز موثر است(ترکام، ۲۰۰۵). یکی از عوامل مهم و مؤثری که در رشد و تکامل انسان نقش اساسی دارد خانواده است، محیط خانواده اولین و بادوام ترین عاملی است که در رشد شخصیت افراد تاثیر می گذارد (شریعتمداری، ۱۳۶۷) زیرا تنها در خانواده است که کودک نخستین چشم انداز را از جهان پیرامون خود بدست می آورد و احساس وجود می کند یعنی می آموزد چگونه غذا بخورد، لباس بپوشد، حرف بزند، معاشرت کند، همکاری کند. محبت و احترام روا دارد و همچنین در خانواده است که به آداب و رسوم ملی، مراسم دینی، وظایف فردی و حدود اختیارات و مسئولیت‌ها پی می‌برد (پارسا، ۱۳۷۲). در واقع خانواده اولین نهاد و کانونی است که محیط امن و مناسب برای رشد کودک فراهم می‌کند، خانواده نه تنها در رشد تک تک انسانها می تواند مؤثر باشد بلکه می تواند جامعه ای سالم بسازد، زیرا خانواده کوچکترین جزء اجتماع است و اجتماعی که از خانواده سالم تشکیل شده باشد مسلماً اجتماعی سالم خواهد بود لذا برای رسیدن به رشد و تکامل و بهبود وضع اجتماعی، تلاش برای بهبود خانواده و افراد آن مهمترین مساله است.