کتاب زبان، کنش، امنیت نشر انتشارات مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه

متن پیش رو حاصل یک کار پژوهشی طولانی‌مدت است که البته فرایند چاپ آن به دلایل مختلف بیش از فرایند نگارش آن به طول انجامید. با وجود اینکه در سال‌های اخیر متن‌های به‌نسبت پرشماری در این حوزۀ موضوعی، یعنی مطالعات امنیتی، به چاپ رسیده است و به ویژه بسیاری از متن‌های اصلیِ مرتبط با مکتب کپنهاگ -که موضوع اصلی این کتاب هم هست- به فارسی ترجمه شده است، کماکان خلأ یک متن تألیفی احساس می‌شد، که علاوه بر معرفیِ دیسیپلین مطالعات امنیتی و گرایش‌های مختلف در آن، به طور جزئی و دقیق، بنیادهای مکتب کپنهاگ را مورد مداقه قرار دهد. لازم به ذکر است که عنوان مکتب کپنهاگ به مجموعه‌ای از متفکران از جمله بوزان و اوله ویور اطلاق می‌شود که در گذشته در انستیتو تحقیقات صلح کپنهاگ (دانمارک) مستقر بوده‌اند. این عنوان را اولین بار مک سوینی در سال ۱۹۹۶ جعل کرد و پس از آن مورد استفاده قرار گرفت. در ابتدا لازم است تذکر داده شود که آنچه مورد پذیرش واقع شده است این است که مکتب کپنهاگ یک نظریۀ منسجم نیست؛ بلکه نامی است که به تلاش‌های نظریِ گروهی از اندیشمندان این حوزه با مرکزیت بری بوزان و اوله ویور داده شده است. بنابراین، ترجمۀ متن‌های مختلفی که در حال حاضر از بوزان و ویور در دست است جامعیت لازم برای مخاطب فارسی زبان را ندارد. همچنین این رویکرد ضمن اینکه طی دو دهۀ اخیر رواج گسترده‌ای هم در داخل ایران و هم در فضاهای آکادمیک خارج از ایران پیدا کرده است، منتقدان بسیاری را در مقابل خود دیده است که بر جنبه‌های گوناگونِ این رویکرد نظری نقدهای زیادی وارد کرده‌اند. به جز این، بخشی از رویکرد مکتب کپنهاگ، که نظریۀ امنیتی‌نمایی را در بر می‌گیرد، مبتنی بر مباحث پیچیده‌ای از فلسفۀ زبان است که آن هم، نه در ایران و نه در خارج از ایران، تا جایی که نویسندگان اطلاع دارند، مورد بحث و دقت قرار نگرفته است. اگر این کتاب دو امتیاز نسبت به نمونه‌های مشابه داشته باشد، یکی این است که در یک حجم نسبتاً کم، نمایی کامل از پراکندگی نظریِ رشتۀ مطالعات امنیتی به خواننده ارائه می‌دهد و دیگر اینکه مکتب کپنهاگ را، با درک پویایی‌های درونی آن و با رجوع به مبانی فلسفیِ آن، در قالب یک نظم مشخص توضیح داده است و انتقادهای وارد بر هرکدام از این بخش‌ها را نیز بیان می‌کند. به این ترتیب، خواننده در پایان این کتاب، پازل کامل حوزۀ مطالعاتیِ مطالعات امنیتی را پیش چشم دارد و در آن میان، قطعۀ مربوط به مکتب کپنهاگ را به طور دقیق درک می‌کند و امکان استفاده از آن را در پژوهش‌های مرتبط به دست خواهد آورد. به ویژه نکتۀ اخیر اهمیت بسیاری دارد؛ چرا که نظریۀ امنیتی‌نمایی اوله ویور و نظریۀ مجموعه‌های امنیتیِ منطقه‌ای بری بوزان در چارچوب مکتب کپنهاگ پتانسیل بسیار بالایی در کاربست در مورد موضوع‌های مهم امنیت بین‌الملل دارند و فهم دقیق و تفکیک‌ شدۀ این نظریه‌ها، می‌تواند دانشجو و پژوهشگر ایرانی را در این مهم یاری کند.