کتاب صوتی نامه‌هایی در تربیت زیبایی‌شناختی انسان

- از متن کتاب: ولی آیا نباید بتوانم از آزادی‌ای که جناب‌عالی به من می‌دهید استفاده‌ای بهتر ‌از معطوف ساختنِ توجهتان به عرصه‌ی هنرِ ‌زیبا‌‌ بکنم؟ آیا درحالی‌که امورِ جهانِ اخلاقی علقه‌ای بسیار شدیدتر ‌فراهم می‌کنند و اوضاعِ زمانه به وجهی چنین صریح از روحِ پژوهشِ فلسفی طلب می‌کنند که خود را به کامل‌ترینِ همه‌ی آثارِ هنری، به برساختنِ آزادیِ سیاسیِ حقیقی، مشغول بدارد، جُستنِ قانون‌نامه‌ای برای جهانِ زیبایی‌شناختی دستِ‌کم ناشی از وقت‌ناشناسی نیست؟ من مایل نیستم در قرنی دیگر زندگی کنم، و برای قرنی دیگر کار کرده باشم. آدمی همان‌قدر که شهروندِ دولت است، فرزندِ زمانه نیز هست؛ و اگر کنار‌کشیدن از اخلاقیات و عاداتِ حلقه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم ناشایست، بلکه حتی غیرمجاز، تلقی می‌شود، چرا تکلیف نباید این باشد که به نیاز و ذوقِ قرن در انتخابِ فعالیتش حقِ رأی بدهیم؟ اما چنین می‌نماید که این حقِ رأی به‌هیچ‌وجه برای هنر سودمند از کار درنمی‌آید، دستِ‌کم برای آن هنری که پژوهش‌های من صرفاً مصروفِ آن خواهند بود. جریانِ رویدادها به روحِ زمانه جهتی داده است که احتمال دارد آن را هرچه بیشتر و بیشتر از هنرِ‌امرِ‌ایدئال دور کند. این هنرباید واقعیت را ترک کند و خودش را با جسارتی شایسته به ورای نیاز برکشد؛ زیرا هنریکی از دخترانِ آزادی است و می‌خواهد از ضرورتِ ارواح دستور بگیرد و نه از اضطرارِ ماده. ولی آنچه اکنون حکم‌فرماست نیاز است و بشریتِ مغروق زیرِ ‌‌یوغِ استبدادیِ نیاز سر خم می‌کند. منفعت بُتِ بزرگِ زمانه است که همه‌ی نیروها می‌باید بدان خدمت کنند و همه‌ی استعدادها می‌باید در مقابلِ آن سرِ ‌تعظیم فرود آورند. خدمتِ روحانیِ هنر ‌بر ‌این ترازوی نامیزان هیچ وزنی ندارد و هنر، محروم از هرگونه دلگرمی، از بازارِ پرهیاهوی قرن ناپدید می‌شود. حتی روحِ پژوهشِ فلسفی نیز قلمروها را یکی پس از دیگری از دستِ قوه‌ی تخیل می‌رباید و هرچه علم محدوده‌های خود را گسترده‌تر می‌سازد، مرزهای هنر تنگ‌تر می‌شوند. نگاهِ فیلسوف همچون نگاهِ انسانِ دنیادیده مشتاقانه به عرصه‌ی سیاسی دوخته شده، به جایی که اکنون، به باورِ مردم، تقدیرِ عظیمِ بشریت محلِ گفت‌وگوست. آیا شرکت نجستن در این گفت‌وگوی همگانی برملاکننده‌ی نوعی بی‌تفاوتیِ نکوهیدنی در قبالِ رفاهِ جامعه نیست؟ این کنشِ حقوقیِ عظیم، به‌موجبِ محتوا و پیامدهایش، به هر آن که خود را انسان می‌نامد به‌قدری مربوط است که هر اندیشمندِ مستقلی باید با نظر به نحوه‌ی رسیدگی به آن به‌طورِ خاص بدان علاقه‌مند باشد. پرسشی که در گذشته فقط از طریقِ حقِ کورِ اقویا پاسخ داده می‌شد، اکنون ظاهراً به پیشگاهِ محکمه‌ی عقلِ محض آورده شده است و هر آن کس که فقط قادر باشد خودش را در کانونِ کل جای دهد و فردِ خویش را به [مرتبهٔ] نوع برکشد چه‌بسا خود را ارزیابِ آن محکمه‌ی عقل بداند، همان‌طور که در مقامِ انسان و شهروندِ جهان هم‌زمان ذی‌نفع است و خودش را بیش یا کم در عاقبتِ کار سهیم می‌بیند. بنابراین، صرفاً مسئله‌ی خودِ او نیست که در این کنشِ حقوقیِ عظیم راجع به آن تصمیم‌گیری می‌شود، بلکه حکم هم باید بر حسبِ قوانینی صادر شود که خودِ او در مقامِ روحی متعقل توانایی و حقِ مقرر داشتنِ آنها را دارد.