واژه «نقد» که در زبان فارسی چونان معادل برای واژههای criticism و critique در زبان انگلیسی (و الفاظی مشابه آن در سایر زبانهای لاتین) رایج است، از واژگانی است که نشان دوره جدید را بر پیشانی دارد. شاید بتوان ادعا کرد که این واژه پربسامد، پس از انتشار سه اثر مهم از فیلسوف دورانساز مدرن، ایمانوئل کانت آلمانی، با عناوین «نقد عقل محض»، «نقد عقل عملی» و «نقد قوه حکم» بیش از پیش جای خود را در فرهنگ و اندیشه جدید تثبیت کرده است.
نقد و نقادی البته در دوران سنت همواره وجود داشته است، اما در دوره جدید معنایی یکسره دیگر یافته است که شاید نمونه آن را در دوران سنت بهسادگی نتوان نشان داد. این تفاوت از آن روست که نقد در دوران جدید عمدتاً در برابر مفهوم «قدرت» قرار میگیرد و از این رو اغلب در ساحت اندیشه اجتماعی و سیاسی واکاوی میشود.
اما اگر «نقد» چنین پیشینهای دارد، نسبت ما با آن چیست؟ و با اذعان به تفاوت گفتمان مدرن با گفتمان سنت، آیا در سنت اسلامی و بهویژه در قرآن کریم و روایات معصومان علیهمالسلام، میتوان شواهدی را نشان داد که با مساله نقد و نقادی به معنای جدید آن پیوند داشته باشد؟
این پرسشی است که ذهن نویسنده فاضل و دغدغهمند اثر حاضر، دکتر محمدحسن موحدی ساوجی، را به خود مشغول داشته است و نتیجه آن هم اثری است که پیش روی خواننده جستجوگر است.
جستجوی شواهدی از توجه به مساله نقد و نقادی در سنت اسلامی ابعاد گستردهای دارد و عنوان اثر، یعنی «انتقاد دینی و سیاسی در قرآن و سنت» نیز این گستردگی را پوشش میدهد. بر این اساس، نگاهی به عناوین فصلها و بخشهای این اثر نشان میدهد که نویسنده کوشیده است تا حد ممکن به همه شواهد بپردازد و چیزی را از قلم نیندازد.
این اثر به صورت کاری مشترک از سوی مرکز مطالعات قرآن دانشگاه مفید و موسسه اندیشه دینی معاصر منتشر میشود. آقایان دکتر محمود شفیعی و دکتر محمدجواد نجفی که به نمایندگی از موسسه اندیشه دینی معاصر، این اثر را ارزیابی کردهاند شایسته سپاسی ویژهاند.