دوباره سبز کردن محیط مصنوع
طبیعت، فضای سبز و پایداری

حفاظت از محیط‌زیست مبنا و گام آغازین طرح مسئله‌ای بود که به رویکرد توسعۀ پایدار منجر شد. رویکردی که تلاش دارد تعادل میان چهار جنبۀ رشد اقتصادی، حفاظت از محیط‌زیست، شایستگی حکمروایی و نهادی و ارتقاء عدالت اجتماعی را برای همگان و نسل‌های مختلف حفظ کند. بدین ترتیب در دورانی که در اثر مدرنیته بیشتر بخش‌های جهان به شدت تحت تاثیر فعالیت‎‌‌های آسیب‌زای انسان برای محیط زیست قرار گرفته و چهرۀ زمین را از آب و هوا تا پوشش آن دگرگون کرده است، پاسداشت ارزش محیط زیست و بازگشتن به آن نه امری لوکس و تبلیغاتی، که فعالیتی ضروری و اجتناب‌ناپذیر برای حفظ کیفیت زیست انسان است. دوباره سبز کردن محیط ساخته شده، به معنی حفظ و ارتقاء محیط زیست طبیعی و بازگرداندن چهرۀ اصلی زمین است، که شهرها به عنوان مهم‌ترین منشاء آلودگی‌ها و تخریب‌های آن و البته اثرگذارترین آن‌ها باید پیشتاز تحقق چنین رویکردی باشند. این رویکرد با تلاش برای کاهش مصرف انرژی فسیلی، ارتقاء فن‌آوری‌های استفاده از انرژی‌های نوین، کاهش پسماند و اثرات مخرب آن، مدیریت بهینۀ ترافیک و مواردی این چنین و البته آشکارا گسترش فضای سبز است. موضوع حفاظت از محیط زیست و توسعۀ شهری از دهۀ ۱۳۸۰ شمسی نیز در نظام قوانین مرتبط با امور شهری نیز تسری یافته است. از سطح سیاست‌های کلی نظام در شهرسازی یا آمایش سرزمین گرفته تا سند طرح جامع شهر تهران (۱۳۸۶) که به شکلی آشکار در چشم‌اندازها، راهبردها و سیاست‌ها این موضوع‌ها طرح شده است و متعاقباً در برنامه‌های پنج سالۀ نخست، دوم و سوم شهرداری تهران (از ۱۳۸۷ به این سو) بروز یافته است. با این حال همانگونه که در سطح جهان، همچنان راهکارهای پیاده‌سازی این آرمان عالی و چگونگی اعمال آن مدام در دست گسترش و توسعه است، در ایران نیز در سطح عملیاتی، که پیامد و اثرش بلاواسطه توسط مردم درک می‌شود، این راهکارها به اندازۀ کافی بروز نیافته‌اند. کتاب حاضر که از انتشار اصل آن حدود سه سال می‌گذرد از همین نظر دارای اهمیت است که در سطحی عملیاتی راهکارهایی را معرفی می‌کند که می‌تواند برای مدیران و متخصصان حوزه‌های مختلف معماری، طراحی شهری، مدیریت پسماند، حمل‌ونقل، مدیریت فضای سبز و سایر حوزه‌های زیرساختی شهر قابل استفاده باشد. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران نیز از این روی و با هدف اتصال ایده‌های قوانین فرادست به سطح اجرایی و فضای ملموس، ترجمه و انتشار این کتاب را در دستورکار خود قرار داد، امید که بکار بسته شود. به ویژه آنکه در شرایط کنونی به واسطه و کمک مطالبۀ شهروندان، صیانت از محیط زیست به عنوان بخشی از حقوق ملت تلقی شده و لازم است در راستای تحقق این حق، فعالیت‌های اجرایی جدی در دستورکار مدیران، برنامه‌ریزان و سیاستگذاران قرار گیرد. محمدحسین بوچانی