مخاطرات بعنوان بخشی از مسیر زندگی انسان در طول تاریخ بوده است. حدود ۲۵درصد جمعیت دنیا در نواحی مخاطرهآمیز، به همراه مصیبتهای طبیعی زندگی میکنند. اما آسیبپذیرترین مردم، فقیرترین آنهاست. افراد فقیرکه ناچارند در قرارگاههای ناامن، اعم از آلونکهای شهری و محیطهای روستایی فوقالعاده آسیبپذیر مستقر شوند. از لحاظ جانی و اقتصادی، بیشترین ضربههای ناشی از مصیبت، براین افراد وارد میآید. در نواحی روستایی، انسان ارتباط تنگاتنگی با طبیعت دارد؛ به همین سبب انسان روستایی، هنگام مواجهه با مخاطرات طبیعی، بیشترآسیب میپذیرد. اشتغال و معیشت روستائیان، تا حد زیادی به زمین، خاک، آب و...؛ وابسته است. این وابستگی، روستائیان را بیشتر در معرض خطرات طبیعی قرار میدهد. بنابراین مناطق روستایی به خاطر وابستگی بیشتر به طبیعت و فقرگستردهتر به شدت در برابر مخاطرات طبیعی آسیبپذیرند. در این کتاب به شناسایی مخاطرات طبیعی اثرگذار در مناطق روستایی؛ و شناخت، تأثیرات و پیامدهای آنها بر مردم روستایی و همچنین بررسی علل آسیبپذیری بیشتر روستائیان در مواجهه با خطرات مذکور پرداخته شده است.
«کشور ایران به لحاظ احتمال رویداد مخاطرات طبیعی یا حوادث غیرمترقبه، جزء۱۰کشور بلاخیز جهان به شمار میرود؛ به گونهای که در«گزارش دفتر سازمان ملل متحد» مورخ ۱۳ نوامبر۲۰۱۷ آمده است، از ۴۱ عنوان حوادث طبیعی غیرمترقبه شناخته شده در جهان، بیش از ۳۴ نوع آن در ایران رخ میدهد. در حالی که ایران «یک درصد جمعیت» دنیا را دارد، حدود «شش درصد تلفات» ناشی از بلایای طبیعی را به خود اختصاص داده است.
کتاب حاضر که با عنوان"مخاطرات نواحی روستایی" تهیه شده است؛ گام کوچکی است که در همین راستا برداشته شده است. این کتاب حاصل برخورداری از منابع، آثار و تجارب ارزشمند دیگران و نیز تجربه چندساله نگارنده در تدریس درس«مخاطرات انسانی در دانشگاه» میباشد. این کتاب، برای دانشجویان رشتههای علوم جغرافیایی، به عنوان منبع اصلی درس«مخاطرات نواحی روستایی» در مقطع کارشناسی رشته جغرافیا به ارزش ۲ واحد و براساس سرفصلهای کمیته برنامهریزی درسی، مصوّب شورای عالی برنامهریزی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری نگارش شده است. همچنین امید است این کتاب مورد توجه دانشجویان و اساتید رشتههای علوم جغرافیایی، آمایش سرزمین، مخاطرات محیطی و مهندسان مشاور برنامهریزی شهری – روستایی؛ کلیه مراکز مطالعات مدیریت بحران، سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه و مسئولان مربوطه نیز قرار گیرد.
این کتاب شامل ۴ فصل میباشد: فصل اول: بنیانهای نظری مخاطرات؛ فصل دوم، مخاطرات محیطی؛ فصل سوم، مخاطرات زیستمحیطی؛ فصل چهارم، تابآوری و مخاطرات؛ مورد کندوکاو نگارنده قرارگرفته است. در پایان، ضمن تشکر از دوستانی که کار مهم ویرایش را به خوبی انجام دادهاند، با عنایت به این که این کتاب برای اولین بارتالیف شده و «انشای نانوشته غلط ندارد». از خوانندگان گرانقدر تقاضا میشود؛ کاستیهای این اثر را به نویسنده گوشزد نمایند تا نسبت به رفع آن در چاپهای بعدی اقدام شود.
حجت اله شرفی