سرمشق‌های بالینی ملانی کلاین و دانلد وینیکات
مقایسه‌ها و گفتگو‌ها

بسیار خوشحال و مفتخرم که به‌عنوان دبیر مجموعه‌ی «دفترهای روانکاوی» مقدمه‌ای بر این مجموعه می‌نویسم. نمی‌توان انکار کرد که امروز روانکاوی در ایران از وضعیتی استثنایی برخوردار است که نه‌تنها در طول تجربه‌ی تاریخی‌اش در سرزمین ما بی‌سابقه بوده که با سرنوشت روانکاوی در غرب هم در تضاد است. شاید هسته‌ی اصلی این «رخداد شگفت‌انگیز» در ایران معاصر این واقعیت باشد که روانکاوی در ایران همچنان «قابلیت دگرگون‌کنندگی» (subversiveness) خود را حفظ کرده و همین موجب شده است که شاهد اوج اشتیاق برای آن باشیم. آنچه در کشورهای غربی به چشم می‌خورد رخنه‌ی شعار غالب «حق همیشه با مشتری است» به روانکاوی بوده که به subversive بودن آن صدمه زده و درنتیجه جذابیت پیشینش را از آن گرفته است. تلاش مداوم در غرب برای جذب «مشتری» هرچه «پول‌دارتر» منجر به از دست دادن روزافزون «انالیساند» یا «تحلیل‌شونده» شده و این واقعیت را به دست فراموشی سپرده است که حیطه‌ی کار روانکاوی تحلیل «انالیساند» یا «تحلیل‌شونده» است و نه ارائه‌ی خدمات به مشتری. اما این «رخداد شگفت‌انگیز» در کشور ما، همچون هر رخداد اصیل دیگری، هم توانایی بالقوه‌ی دگرگون کردن گفتار غالب و جاافتاده را دارد و هم خطر افتادن در دام پوپولیسم را. به همه‌ی این دلایل است که دسترسی به متون جدی روانکاوانه ضرورتی انکارناپذیر شده است. اندیشیدن به این ضرورت بذرِ اشتیاق در جهت فراهم آوردن مجموعه‌ای را کاشت که کتاب‌هایش را پیش رو دارید. واقعیت این است که به‌رغم انتشار کتاب‌های فراوان در این زمینه، اعم از تألیف یا ترجمه، جای چنین مجموعه‌ای در باب روانکاوی در اقلیم فرهنگی ما خالی بود. به قول ژیژک، اشتیاق ربطی به سوژه ندارد، بلکه مرتبط با «نبود» است! و دلیل وجودی اشتیاق دستیابی به «هدف» نیست، بلکه بازآفرینی «اشتیاق» است! این مجموعه حاصل اشتیاق مشترک ما، گروه فرویدی تهران و تحلیلگران مترجم این کتاب‌ها و همچنین حاصل همراهی نشر قطره است و امید است همین اشتیاق نزد خوانندگان کتاب‌ها بازآفرینی شود. امید داریم کتاب‌های مجموعه‌ی پیش رو ـ مشتمل بر نظریه‌های گوناگون روانکاوی ـ امکان انتخاب‌های جدید را میسر کند. از همین فرصت استفاده می‌کنیم و از همه‌ی علاقه‌مندان دعوت می‌کنیم پیشنهادهایشان برای تألیف یا ترجمه‌ی آثاری همسو با اهداف این مجموعه را از ما دریغ نکنند و در این مسیر یاریمان دهند. از آقای بهرام فیاضی و همکاران گرامی‌شان در نشر قطره بابت فراهم آوردن این فرصت بسیار سپاسگزارم. رابطه‌ی من و نشر قطره رابطه‌ای فرانسلی است، چرا که آقای فیاضی ناشر پدرم بوده‌اند و هر بار که یکی از کتاب‌های پدرم، دکتر پرویز همایون‌پور و به‌خصوص بار هستی، تجدید چاپ می‌شود این رابطه‌ی فرانسلی با آقای فیاضی در جغرافیایی از زمان مطرح می‌شود که در آن گذشته و آینده به زمان حال صرف می‌شوند. بازشناسی این پدر و میراثش و قدردانی از پدران نمادین و میراثشان یکی از راه‌هایی است که می‌تواند منجر به سکونت در قلمرو اصل لذت و محافظت از خود در برابر خطر قدم گذاشتن در فضای فراسوی اصل لذت باشد. ناگفته نماند که شاهراه ورود به قلمرو اصل لذت به ‌گونه‌ای اجتناب‌ناپذیر از اصل واقعیت می‌گذرد که راهنمایی است به «جایی که از آن آمده‌ایم و جایی که به آن خواهیم رفت». باید از متخصصان تحلیل روانکاوانه هم تشکر کنم که با انتخاب‌های ارزشمندشان مشتاقانه مجموعه‌ی پیش رو را به زبان مادری ما ترجمه و راه «دانش» را از طریق گذار از قلمرو اصل واقعیت بر همه‌ی ما هموار کرده‌اند؛ اصل واقعیت میراثی است به‌‌جامانده از زیگموند فروید، پدر/ پدربزرگ روانکاوی، که فیلسوفی است از جنس فیلسوفان عصر روشنگری و انتشار این مجموعه بی‌شک تلاش و حرکتی است در مسیر نگاهداری این میراث بی‌نهایت ارزشمند و تعیین‌کننده. از اعضای کمیته‌ی نشر و پژوهش گروه فرویدی تهران: شهرزاد طهماسبی، دکتر مهدیه وارث وزیریان، دکتر نوشین خادم‌الرضا، مریم شفیع‌خانی، توفان گرکانی و امیر آراد ثنایی و همچنین از آتنا درخشانی بابت تلاش بی‌دریغشان در راه تحقق یافتن این دفترها بی‌نهایت سپاسگزارم. امید دارم «دفترهای روانکاوی» که امروز در آغاز راهش هستیم چراغی باشد برای نسل‌های مختلف خوانندگان، چراغی که هم نور را بنمایاند و هم تاریکی سایه‌ها را، چراکه غایت روانکاوی سلطه بر روان نیست، بلکه آزادی آن است. دکتر گهر همایون‌پور