کتاب فرار کُن نشر قطره

تریلرِ روان‌شناسانه روایتی است حادثه‌ای که بر بی‌ثباتی روحی یا توهم متکی است. آن را می‌توان یکی از زیرمجموعه‌های ساختار روایی تریلر دانست که با داستان گوتیک و کارآگاهی قرابت دارد، از این جهت که مفهوم واقعیت در آن دگرگون می‌شود یا به شکلی رازگونه از دیدگاه افرادی روان‌پریش یا دستخوش اختلال روحی نمایانده می‌شود. رویدادهای روایت غالباً بین وسواس‌ها، خوره‌های ذهنی و روابط آزاردهنده و عذاب‌آور در نوسان‌اند. تریلرهای روان‌شناسانه معمولاً عناصری معمایی و کنش‌های ملهم از پارانویا را در بطن خویش دارند. برخی مؤلفه‌های بنیادین این ژانر فرعی عبارتند از: مرگ، مفهوم عام و عادی هستی و نیز شکل مغشوش و مشوش آن، هویت، ماهیت ذهن‌نژند، ادراکِ با واسطه و بی‌واسطه‌ی واقعیت و نیز تقابل این دو ادراک با یکدیگر. نوآر خانوادگی یکی از ژانرهای فرعی ادبیات جنایی/ معمایی است. این عبارت گرچه پیشینه‌ای دیرین در سینما دارد و مشخصاً در ارتباط با فیلم نوآر به کار رفته، در عرصه‌ی ادبیات نخستین بار در سال ۲۰۱۳ در وبلاگ جولیا کروچ که او را «ملکه‌ی نوآر خانوادگی» نامیده‌اند، مطرح شد: «نوآر خانوادگی در وهله‌ی نخست در خانه و محل کار رخ می‌دهد، عمدتاً (ولی نه منحصراً) به تجربه‌های زنانه می‌پردازد، بر روابط عاطفی مبتنی است و با تکیه بر دیدگاهی فمینیستی، عرصه‌ی خانواده را قلمرویی خطرخیز جلوه می‌دهد که چالش‌ها و گاه تهدیدهایی را برای ساکنانش در آستین دارد.» سوفی اورم، سر‌ویراستار انتشارات «مَنتل» علت جذابیت نوآر خانوادگی را چنین توضیح می‌دهد: «خوانندگان تشنه‌ی واقع‌گرایی تلخ و تیره‌اند، موقعیت‌هایی که در آن‌ها بتوانند با پرسوناژ اصلی همذات‌پنداری کنند، ولی درعین‌حال از زندگی روزمره‌شان نیز فاصله بگیرند. زندگانی زناشویی مناسب‌ترین عرصه برای تحقق این تمایل است: مقصد نهایی سفری عاشقانه و عاطفی که طی آن پیوند‌ها استوار (و گاه گسسته) شده‌اند و هر یک از طرفین تمام و کمال خود را به دیگری سپرده، اعتمادی ایجاد شده که اگر دچار خدشه و اختلال شود فاجعه به بار می‌آورد.» جنایی‌نویسی دیگر، اِی. جِی. واینس، درباره‌ی نوآر خانوادگی چنین می‌نویسد: «کانون خانواده پاتیلی است که در آن جنایت می‌جوشد، زیرا با بچه‌دزدی، محبوس ‌کردن افراد، کشمکش‌های ناشی از ناباروری، بی‌وفایی، مفقود‌شدن فرزندان ارتباط تنگاتنگ دارد. این ژانر فرعی باور رایج به اینکه کانون خانواده امن‌ترین مکان است به بازی می‌گیرد.» گرچه عمدتاً نویسندگان زن در آفرینش نوآر خانوادگی طبع‌آزمایی کرده‌اند ـ کسانی نظیر ارین کلی، پائولا هاوکینز، گیلیان فلین، سابین دورانت، لیان موریاتی و... ـ اما چند رما‌ن‌نویس مرد نیز آثاری در این ژانر فرعی پدید آورده‌اند که اس.جی. واتسون و تام و ولر از آن جمله‌اند. امیدواریم ادامه‌ی هرچه طولانی‌تر این مجموعه، پنجره‌ای هرچه فراخ‌تر بر پهنه‌ی ادبیات جنایی/ معمایی بگشاید. دبیر مجموعه‌ی «ادبیات پلیسی امروز جهان»