کتاب دحوالارض نشر انتشارات موسسه فرهنگی هنری کتاب مرجع

دانشنامۀ جهان اسلام دایرة‌المعارفی است دربارۀ شریعت مقدس اسلام و تاریخ و تمدن و فرهنگ ملل مسلمان از آغاز اسلام تا زمان حاضر. مقالات این دانشنامه که به‌ترتیب الفبایی تنظیم شده است حوزۀ وسیعی از علوم و معارف را دربر می‌گیرد: اصطلاحات علوم قرآنی و حدیث و فقه و کلام و عرفان و فلسفه و ادبیات و هنر، سیرۀ انبیا و اولیا و ائمه (علیهم‌السلام)، شرح حال و آرای مفسران و محدّثان و فقها و متکلمان و فلاسفه و حکما و علما و عرفا و مورخان و شاعران و هنرمندان عالم اسلام، تاریخ سیاسی اسلام و سرگذشت خلفا و سلاطین و وزرا و خاندانهای حاکم، جغرافیای کشورها و بلاد اسلامی، وصف ابنیه و آثار تاریخی و مذهبی و شرح اعیاد و ایام دینی و ابزارها و پوشاکها و خوراکها و گیاهان و داروهای خاص جهان اسلام. بخشی از مقالات دانشنامۀ جهان اسلام، به‌خصوص آنچه دربارۀ اسلام و ایران و ادب فارسی است، اختصاصاً برای دانشنامه تألیف شده است که هم مؤلفان ایرانی و هم محققان مسلمان کشورهای دیگر در آنها مشارکت داشته‌اند. بخشی دیگر از مقالات، خاصه حوزه‌هایی که در ایران متخصص ندارد، ترجمه از منابع و مراجع مختلف است. برخلاف دانشنامۀ ایران و اسلام و دایرة‌المعارفهای عربی و ترکی و اردو که ملتزم به ترجمه از یک منبع یعنی دایرة‌المعارف اسلام بوده‌اند، دانشنامۀ جهان اسلام بدون چنان التزامی با جست‌و‌جو در دایرة‌المعارفهای مختلف، مقاله‌های محققانه‌تر و مناسب‌تر را ترجمه کرده و در دانشنامه آورده است. گاه نیز از تلفیق دو یا چند مقالۀ معتبر به مقاله‌ای جامع‌تر با ساختاری مناسب‌تر پرداخته است. اصطلاحی قرآنی و حدیثی. مصدر «دَحْوْ» به معنای واگسترانیدن، گسترش دادن و چیزی را از جای آن برکندن و ترکیب «دَحْوُالاَرْض» به معنای گستراندن زمین است. در قرآن از این مصدر، تنها صیغۀ مفرد مذکر غایبِ فعلِ ماضی آن از باب «فَعَلَ یفْعُلُ»، در آیۀ ۳۰ سورۀ نازعات (وَالْاَرضَ بَعْدَ ذلِک دَحَیها) به کار رفته‌است. مفسران ذیل این آیه، درباره چگونگی آفرینش و گسترش زمین سخن گفته‌اند. طبری به اختلاف‌نظر اهل تفسیر در باب معنای «بعدَ ذلک» در این آیه اشاره کرده‌است. به نوشتۀ وی برخی از آنان «بعد» را در این آیه به معنای اصلی آن، که خلاف «قبل» است، گرفته و قائل شده‌اند که گسترش زمین پس از آفرینش آسمان بوده‌است. در مقابل، گروهی دیگر «بعد ذلک» را به معنای «مع‌ذلک» گرفته و گفته‌اند که زمین پیش‌از آسمان آفریده و گسترده شده‌است.