کتاب دانیال نبی نشر انتشارات موسسه فرهنگی هنری کتاب مرجع

دانیال یکی از وزرای داریوش مادی نیز بود که به‌سبب حسد والیان و دیگر وزرای داریوش در چاه شیران افکنده شد. به سلامت بیرون آمدن اعجازگونه او از این چاه محبوبیت او را نزد پادشاه بیشتر کرد، چندان که داریوش خدای دانیال را ستود. کتاب دانیال شامل دوازده باب است که آن را به دو بخش می‌توان تقسیم کرد. شش باب نخست دربارۀ حوادث تاریخی زمان دانیال، از جمله آزمونهای الهی دانیال و همراهان او و تعبیر خوابهای بختنصّر است که همه به صیغۀ سوم شخص بیان شده‌است. شش باب دوم شامل چهار واقعه است که مضمونی آخرالزمانی دارد و به صیغه اول شخص و از زبان دانیال بیان شده‌است. شاید مهم‌ترین واقعه در این بخش مکاشفۀ دانیال دربارۀ روز بازپسین و حوادث آن ایام و پادشاهی مقدسان یا به تعبیر دقیق‌تر فرمانروایی «پسر انسان» باشد که سلطنتش زوال‌ناپذیر خواهد بود؛ دانیال مأمور شد تا این مکاشفه را در کتابی تا روز بازپسین ممهور و مکتوم نگاه دارد. ربانیون دورۀ تلمودی و آبای کلیسای مسیحی در انتساب این کتاب به دانیال تردید نکرده‌اند، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که انتساب آن به دانیال قطعی نیست و زمان تألیف آن را حدود چهارصد سال پس از دانیال در دورۀ مَکابیان دانسته‌اند. از جمله موجبات این تردیدها ناهماهنگی حوادث تاریخی ذکر شده در آن با دیگر منابع است. همچنین بخشهایی از متن به زبان آرامی و سایر قسمتها به زبان عبری نوشته شده‌است. در این تحقیقات گاه نه از کتابی یکپارچه بلکه از دو نوشته متعلق به دو دورۀ مختلف سخن گفته‌اند که کاتبی آنها را به هم آمیخته‌است. در قرآن کریم نامی از دانیال برده نشده، اما در برخی تفاسیر در ضمن بیان حکایت خرابی بیت‌المقدس به دست بختنصّر به دانیال و برخی حوادث زندگی او اشاره شده‌است. بنابر قولی از ابن‌عباس، مراد از «اصحاب‌الاُخدود» در سوره بروج عده‌ای از بنی‌اسرائیل است که دانیال و همراهان او را در آتش افکندند. طباطبائی نیز در بحث از هویت ذوالقرنین به یکی از رؤیاهای دانیال اشاره کرده و تعبیر آن را شاهدی در تأیید قولی دانسته‌است که ذوالقرنین را همان کورش هخامنشی می‌داند. در منابع اسلامی، دانیال در شمار پیامبران بنی‌اسرائیل نام برده شده‌است و او را از نسل حزقیال/ حزقیل دانسته‌اند، که ممکن است تصحیف حزقیا باشد. همچنین دانیال را از فرزندان یوفیهم یا یویقیم از پادشاهان بنی‌اسرائیل برشمرده‌اند، که ممکن است تصحیف یهویاقیم، پادشاه یهودا در زمان اسارت بنی‌اسرائیل، باشد. در تواریخ اسلامی، به‌جز دانیال‌نبی، از دانیال دیگری سخن رفته­است که از او با تعبیر «دانیال اکبر» در مقابل «دانیال اصغر» (دانیال‌نبی) یاد می‌شود. به گزارش این منابع، دانیال اکبر یا دانیال بزرگ حکیمی از بنی‌اسرائیل بود که ویرانی بیت‌المقدس را به دست بختنصّر به خواب دید و گفته‌اند که دانیال‌نبی از اعقاب او بوده‌است. احتمالاً او همان دانیالی است که در کنار نوح و ایوب در کتاب حزقیال‌نبی از او یاد شده‌است.