کتاب نخستین اندیشه های حدیثی شیعه نشر دانشگاه امام صادق (ع)

این پژوهش برای جبران بخشی از کمبودها در مطالعات تاریخ اندیشه امامیه در حوزه حدیث طرح‌ریزی شده است. بی‌تردید این پژوهش در خصوص برخی پرسش‌های بی‌پاسخ در تاریخ اندیشه حدیثی امامیه آفاق جدیدی را فراروی هر پژوهش‌گر منصفی می‌گشاید. ایده اصلی در پیگیری این طرح این بود که بی‌تردید ما تصویری از تاریخ شکل‌گیری و تطور گفتمان‌های حدیثی در دوره متقدم امامیه نداریم؛ بر این اساس، سه کتاب «رجال کشی»، «رجال نجاشی» و «فهرست شیخ طوسی» به عنوان منابع اصلی که باید در این راستا مطالعه و فیش‌برداری شوند، مد‌نظر قرار گرفتند. توضیح این نکته ضروری است که بی‌گمان شواهد تاریخی که برای پیگیری این بحث لازم است، محصور در این سه کتاب نیست، اما به دو جهت تمرکز اصلی بر روی این سه کتاب قرار گرفت. نخست آنکه عملاً فراهم‌آوری پژوهشی که بر اساس فیش‌برداری از تمام منابع متقدم امامیه باشد در این اثر امکان‌پذیر نبود. نکته دوم اینکه به نظر می‌رسد هر آنچه که قرار بوده است در تاریخ تطور اندیشه‌های حدیثی امامیه رخ دهد به احتمال قوی سایه‌ای از آن در این سه کتاب بر جای مانده است و بررسی دقیق این سه کتاب ما را به آن تصویر کلی خواهد رساند. لذا گمان قوی این است که اگر شواهد دیگری در کتب دیگر باشد به شکلی نیست که تصویر و طرحواره مطرح شده در این پژوهش را مخدوش و ناکارآمد کند، بلکه به احتمال قوی شواهد و مؤیدات جدیدی در راستای تأیید ساختار مطرح شده در این نوشتار خواهد بود. از سوی دیگر، ذکر این نکته بدان معنا نیست که از منابع دیگر در این پژوهش استفاده نشده است، بلکه به عکس از دیگر منابع متقدم امامیه نیز ـ به خصوص کتاب کافی ـ به‌طور گسترده‌ای در این پژوهش بهره برده شده است. اما تأکید بر این سه کتاب به معنای این است که این سه منبع، تنها مصادری بوده‌اند که خط به خط از ابتدا تا انتها مطالعه و فیش‌برداری شده‌اند. در کنار این سه کتاب، با استفاده از نرم‌افزارهای جست‌وجوگر و همچنین مراجعه به برخی ابواب کتب حدیثی، تلاش شده است تا مباحث مطرح شده در این اثر تقویت شود.