کتاب صوتی نخستین فرعون مونث نشر آوانامه

«نخستین فرعون مؤنث» نام کتابی اثر «پاملا دل» است که در آن زندگی شخصی و سیاسی حتشپسوت را روایت می‌کند. او این کتاب را به طور خاص برای نوجوانان نوشته تا آن‌ها را هر چه بیشتر با تاریخ و تمدن مصر آشنا کند. به این ترتیب با کتابی بسیار خوش‌خوان و ساده سروکار داریم که وقایع تاریخی و واقعی را مانند یک داستان جذاب تعریف می‌کند. شنیدن این کتاب نه فقط برای نوجوانان، که برای محققان و دانشجویان هم مطالب جالب توجه و مفیدی دارد. کتاب نخستین فرعون مؤنث با ترجمه‌ی «فاطمه شاداب» در سال 90 در انتشارات ققنوس منتشر شده و انتشارات آوانامه نسخه‌ی صوتی آن را با صدای «فرناز مرکباتی» منتشر کرده است.

حتشپسوت، قدرتمندترین پادشاه زن در جهان

تا اواسط قرن نوزدهم میلادی، کسی چیز زیادی درباره‌ی اولین فرعون زن در مصر نمی‌دانست. از این دوران به بعد، کاوش‌های باستان‌شناسی و تحقیقات مورخان چهره‌ی جدید و اسرارآمیزی از تاریخ مصر به جهان معرفی کرد: حتشپسوت، نخستین فرعون مونث در مصر. هر چه اطلاعات باستان‌شناسی درباره‌ی این فرعون بیشتر می‌شد، ماجرای زندگی شخصی و سیاسی او هم رمزآلودتر می‌شد.

حتشپسوت در حدود سه هزار و پانصد سال پیش حکومت می‌کرده و یکی از قدرتمندترین و بزرگ‌ترین فراعنه‌ی مصری شناخته می‌شود. او در اوایل امپراتوری جدید، دست کم بیست سال حکومت کرد. دوران حکومت او همراه با صلح بود و برنامه‌های ساخت و سازهای عظیمی طی این دوران آغاز شد. او معابد، مقابر، ستون‌های سنگی عظیم و نمازخانه‌های گرانیتی باشکوه و حیرت‌انگیزی ساخته است. بر خلاف فراعنه‌ی قبلی، او ساختمان‌های قدیمی را که دشمنان ویران کرده یا بر اثر گذشت زمان تخریب می‌شدندريال احیا و بازسازی می‌کرد. او آن‌قدر در معماری دقت و حساسیت داشت که حتی امروز هم، معبد سوگواری حتشپسوت یکی از حیرت‌انگیزترین یناهای جهان شمرده می‌شود. آثار هنری و نوشته‌های باقی‌مانده در این معبد به باستان‌شناسان کمک زیادی کرده تا اطلاعات جدیدی درباره‌ی تمدن مصر به دست آورند.

نکته‌ای که باستان‌شناسان هنوز موفق به کشف آن نشده‌اند، این است که با وجود دوران پرافتخار و آبادی مصر در زمان حتشپسوت، به نظر می‌رسد پس از مرگ این فرعون، اتفاقات عجیبی رخ داده است. مبارزه‌ی وسیعی با خاطره و یادگارهای او آغاز شد. بناهای یادبود او تخریب شدند و نام‌اش از فهرست پادشاهان حذف شد. نام سلطنتی او از بسیاری از کتیبه‌ها کنده و پاک شد و همچنین تصاوری او در پیکره‌ها و سنگ‌نبشته‌ها به شدت تخریب شد. این تخریب گسترده و تباه کردن آثار و بقایای کارهای این فرعون به وضوح تلاشی است برای از بین بردن آثار حکومت و اصلا حضور او در تاریخ مصر.

حتشپسوت توانست در جامعه‌ای مطلقا مردسالار به بالاترین مقام برسد و به روش‌های مردانه حکومت کند. مقام حتشپسوت نزد مردم آنقدر بالا بود که مصریان او را الهه می‌دانستند و به او مقام خدایی داده بودند. حتشپسوت به معنای اشرافی‌ترین زن، لقبی بود که این فرعون برای خود انتخاب کرده بود. نام رسمی سلطنتی او در مقام فرعون مآت کاره به معنای نظم الهی بود. این نام به او داده شد تا مردم اطمینان یابند که فرعون بودن حق اوست و نظم الهی کاملا به جا واقع شده است.

مقام و قدرت حتشپسوت به حدی است که باستان‌شناسان بدون شک معتقدند ملکه‌های معروف مصر مانند کلئوپاترا و نفرتی‌تی در مقایسه با این فرعون، تصاویر رنگ‌باخته‌ای بیش نیستند. بدون شک، حتشپسوت همواره یکی از اسرارآمیزترین شخصیت‌های جهان باستان بوده است. اما این که او چطور توانست در چنان جامعه‌ی مردسالاری به مقام فرعونی برسد، چرا ظاهری مردانه داشته باشد، و این که چه کسی یا کسانی و به چه علت می‌خواستند آثار به جا مانده از او را از بین ببرند، هنوز هم از رازهای بزرگ جهان شناخته هستند.

در بخشی از کتاب نخستین فرعون مونث می‌شنویم

وقتی که پدر حتشپسوت به مقام فرعونی رسید، حتشپسوت و مادرش در اقامتگاه خصوصی خودشان زندگی می‌کردند. این خانه باشکوه بخشی از قصر بزرگ فرعون بود، ولی از حَرَم سلطنتی مجزا بود. افراد مقیم حرم شامل همسران و فرزندان مردان طبقه اشراف که برای فرعون کار می‌کردند، منسوبان مونث پادشاهان قبلی مصر و دایه‌ها و سایر کارکنان زن می‌شد. پادشاهان مصر معمولا چند همسر دیگر هم داشتند که در حرم زندگی می‌کردند. برای پادشاه واجب بود که تعداد زیادی فرزند داشته باشد تا تداوم تبار خانوادگی تضمین شود.

در شیرخوارگاه حرم، حتشپسوت کوچک با سایر کودکان بازی می‌کرد. وقتی کودکان به چهار سالگی می‌رسیدند، دوران خوش بازی‌های کودکی به پایان می‌رسید و آموزش کودکان شروع می‌شد. کودکان حرم و فرزندان کارگزاران مهم دربار معلمی به نام آموزگار کودکان سلطنتی داشتند. آموزش معمولاً فقط برای پسران بود، اما دختران طبقات بالای اجتماعی هم به مدرسه می‌رفتند. تقریباً محرز است که حتشپسوت از بهترین آموزش‌های ممکن در قصر بهره برده است.

در هیچ یک از یادمان‌های تحوطمس اول، به وجود دخترش حتشپسوت اشاره‌ای نشده است. تمام آنچه از دوران کودکی یا سال‌های ابتدایی زندگی او در دربار سلطنتی می‌دانیم، از تصاویر و نوشته‌های موجود در معابد و یادمان‌هایی است که به دستور خود او در دوران حکومتش ساخته شده است. این سندها بعد از این که حتشپسوت فرعون شد، ثبت شدند. در هیچ یک از این سندها جزئیات ساده مربوط به زندگی روزمره او در دوره کودکی ذکر نشده است.