کتاب مغزی که خود را تغییر می دهد اثر نورمن دویج نشر هورمزد

کتاب مغزی که خود را تغییر می‌دهد نوشته نورمن دویچ در واقع درباره قابلیتی در مغز است که انقلابی در علم روانشناسی به پا کرد. این قابلیت انعطاف‌پذیری عصبی نام دارد. این کشف حاکی از آن است که مغز برخلاف تصورات قدیمی ساختاری ثابت و تغییرناپذیر ندارد و اتفاقا می‌تواند در هر سنی خودش را بازسازی کند. آن هم بدون استفاده از تیغ جراحی . این کتاب نگاه شما را به مغز انسان کاملا تغییر می‌دهد. 

نویسنده در کتاب مغزی که خود را تغییر می‌دهد داستان‌های واقعی از آدم‌های تعریف می‌کند که مغزشان آسیب دیده و بعد از آن محدودیت‌های مادام‌العمری پیدا کردند اما مغزشان توانسته خودش را بازسازی کند مثل بیمارهایی که بعد از سکته مغزی دوباره حرکت ‌ کردن را یاد گرفتند. این کتاب در عین واقعی بودن الهام‌بخش است. 

چرا باید کتاب مغزی که خود را تغییر می‌دهد بخوانیم؟

چیزی که این کتاب را جذاب کرده ترکیب درخشان علم عصب‌شناسی با روایت انسانی و احساسی است. نویسنده کتاب به جای اینکه مفهوم انعطاف‌پذیری عصبی را با زبان خشک و علمی روانشناسان بیان کند، پیچیده‎ترین مفهوم‌های علمی را به صورت داستان تعریف می‌کند و تغییر ذهن را امری نه محال که حتی در دسترس نشان می‌دهد

اینکه مغز انسان بدون استفاده از دارو و عمل جراحی بتواند خودش را بازسازی کند معنایش این است که یادگیری، رشد، تغییر ذهن و حتی درمان بعضی از بیماری‌های مغزی در هر سنی ممکن است. ایده‌ای که همه‌مان در روزهای ناامیدی به آن نیاز داریم.  

کتاب پر از داستان‌های واقعی است که همین موضوع کاری می‌کند که بیشتر این نظریه علمی را باور کنیم. ما در این کتاب تجربیات آدم‌هایی را می‌خوانیم که سکته کردند و دیگر نمی‌توانستند راه بروند اما حالا هم حرف می‌زنند هم راه می‌روند. 

آدم‌هایی که با تغییر مدارهای عصبی‌شان دردهای مزمن‌شان را از بین بردند. کتاب مغزی که خود را تغییر می‌دهد فقط یک کتاب علمی خشک و خالی نیست. قصه‌ آدم‌هایی است که خیلی به ما نزدیک‌اند. کتاب مغزی که خود را تغییر می‌دهد علم روان‌شناسی و عصب‌شناسی را باهم تلفیق می‌کند. 

مفاهیم عصب‌شناسی

در کتاب کتاب مغزی که خود را تغییر می‌دهد با مفاهیم عصب‌شناسی زیادی آشنا می‌شویم. برخی از این مفاهیم به شرح زیرند: 

نوروپلاستیسیتی یا انعطاف‌پذیری عصبی

مفهوم اصلی کتاب روی این ایده می‌چرخد. مغز می‌تواند خودش را بازسازی کند یا تغییر بدهد.  تغییرات ساختاری مغز بر اثر تکرار و تمرین به وجود می‌آیند.

هرس عصبی

حذف ارتباطات غیرضروری سیناپسی برای افزایش کارایی مغز. درباره رشد و انعظاف‌پذیری عصبی در دوران کودکی

انعطاف‌پذیری سیناپسی

این نورون‌ها خیلی سریع‌تر به صداها واکنش نشان می‌دهند.

سیم‌کشی مجدد پس از آسیب مغزی 

بازسازی مسیرهای عصبی آسیب‌دیده از طریق تمرین هدفمند یا تحریک حسی.

تولد نورون‌های جدید

مغز می‌تواند نورون‌های تازه بسازد. این نورون‌های جدید معمولا در ابتدا جای نورون‌های از بین رفته را نمی‌گیرند اما با یادگیری و تمرین این نورون‌های تازه درگیر فعالیت‌های جدید می‌شوند.

درمان حرکتی القایی

روش توان‌بخشی که در آن عضو سالم محدود می‌شود تا مغز و بدن را وادار به استفاده از عضو آسیب‌دیده کند.

تمرین‌های عملی کتاب مغزی که خود را تغییر می‌دهد

تمرین‌های کتاب مغزی که خود را تغییر می‌دهد با مثال‌های مختلف درهم تنیده شده. برخی از تمرینات عملی کتاب برای تقویت قدرت مغز به شرح زیر است. 

تمرین تصویر سازی ذهنی

 پزشکان معتقدند تصور تمرین دادن ماهیچه‌ها می‌تواند آن‌ها را واقعا قدرتمند تر کند. این تمرین از یک تحقیق به دست آمد. آدم‌ها به دو گروه تقسیم شدند. یک گروه در ذهن تمرین می‌کردند و یک گروه تمرین‌های فیزیکی می‌کردند. هر دو گروه به مدت 4 هفته این تمرین را انجام دادند. نتیجه این بود که کسانی که تمرینات فیزیکی می‌کردند ماهیچه‌هایشان تا 30 درصد قوی‌تر شد و آنهایی که تمرین ذهنی می‌کردند ماهیچه‌هایشان تا 22 درصد تقویت شد. 

مرحله‌به‌مرحله 

در این تمرین مهارت مورد نظر، مثل راه رفتن، حرف زدن در کسانی که تکلم دارند و…. را به واحد‌های کوچک‌تر می‌شکنیم و با تمرین ذهنی مداوم انجام آن مهارت را مرحله‌به‌مرحله سخت‌تر می‌کنیم. این تمرین قدرت مغز را در پردازش و بازسازی زیاد می‌کند. 

استفاده از دفترچه پیشرفت

خطاهایمان را شناسایی کنیم و اصلاح کنیم. هر خطایی را که شناسایی می‌کنیم در دفترچه ثبت می‌کنیم و با این کار به مغزمان بازخود می‌دهیم. 

تکنیک‌ها

بعضی از تکنیک‌های معرفی شده در کتاب مغزی که خود را تغییر می‌دهد به شرح زیر است:

درمان حرکت القایی

یکی از روش‌هایی که برای بازگرداندن عملکرد اعضای آسیب‌دیده استفاده می‌شود. در این روش عضو سالم بسته می‌شود تا بیمار مجبور شود از عضو ضعیف‌تر استفاده کند. 

تمرین ذهنی

وقتی کسی نمی‌تواند یک عمل واقعی را انجام بدهد تصور انجام آن عمل می‌تواند باعث فعال شدن مسیرهای عصبی‌اش شود. 

تمرینات تکراری و شدید

آنقدر یک تمرین را به صورت مداوم انجام می‌دهیم که در شبکه‌های عصبی نهادیه شود و باعث بازسازی و تقویت سیناپس‌ها شود. 

نقد و بررسی 

کتاب مغزی که خود را تغییر می‌دهد روایت‌محور و در عین حال علمی است. این موضوع امکان تغییر توانایی‌های مغز و در نتیجه رشد فردی را برای اکثر آدم‌ها امکان‌پذیر می‌کند. از طرفی کتاب با تکیه بر پژوهش‌های علمی در کنار استفاده از مثال‌های واقعی و قابل درک درباره  قدرت مغز این زمینه را ایجاد می‌کند که قابل اعتماد و ارزشمند است.

هر چند که به آن نقدهایی هم وارد است. برخی مثال‌ها ممکن است قابل تعمیم به همه آدم‌ها نباشد. از طرفی برای عملی شدن ادعای کتاب، یعنی بازسازی مغز، صرفا مطالعه کتاب کافی نیست. و لازم است همه تمرین‌های کتاب به طور مداوم انجام شود. نثر کتاب ساده و روان است و ترجمه خانم گیتی قاسم‌زاده هم بسیار به روان بودن نثر کمک کرده. همچنین کتاب در نشر هورمزد منتشر شده است.