کتاب دانشنامه راه ابریشم نشر مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی

هنگامی که نام جاده ابریشم به میان می‌آید، ارتباط میان شرق و غرب مطرح می‌شود. مشرق زمین در تاریخ طولانی خود زادگاه تمدن بشری، گهواره بالندگی و توسعه تمدن‌های تاثیرگذار و آیین‌های شرقی گوناگون بوده است. این آیین‌ها بیشتر به جنبه‌های معنوی زندگی انسان توجه داشته‌اند. در برابر این دیدگاه شرقی به جهان، غرب قرار دارد که به جهان مادی توجه داشته است. تکاپوهای دیرپای انسان‌ها، همیشه تسلط بر جهان و درک بهتر و بیشتر معنای زندگی را پی‌گرفته است. انسان سیطره بر جهان هستی و فزاینده آن را همواره دنبال کرده است. در متن ارتباط میان شرق و غرب، ایران به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی خود، در دوره‌ای طولانی در مسیر جاده ابریشم، در میان سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا قرار داشته است. ایران عامل مهم شرق و غرب در راه خاکی و آبی بوده است.

این تعامل برای ایران پیامدهای گوناگون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی داشته است. جاده ابریشم باستانی، نه تنها مسیر دادوستد کالاهای مادی که راهی برای دانش و فنون و اندیشه‌های فلسفی و دینی نیز بود. عرصه‌های گسترده‌ای از اوراسیا و فلات ایران مسیر داد و ستد کالاها و تولیدات گوناگون در میان شرق و غرب جهان است. کالاهای چینی از مسیر ایران و مناطق پیرامونی آن، از خشکی و آب به سوی سرزمین‌های اروپایی انتقال پیدا می‌کرد. تولیداتی از اروپا نیز در مسیری برعکس، از اروپا به سوی سرزمین‌های شرقی تا چین منتقل می‌شد. بر این اساس اندیشه‌های بودایی و آیین‌های گوناگون شرقی نیز به سوی غرب گسترش پیدا می‌کرد. تاخت و تازهای اسکندر مقدونی راه را برای انتقال ایده‌های یونانیان به شرق هموار ساخت. از قرن شانزدهم میلادی، با ارتقای فنون دریانوردی این راه به تدریج در مسیر انزوا و انحطاط قرار گرفت.

نویسنده کتاب معتقد است دانش باید به اشتراک گذاشته شود، چراکه هیچ‌گاه به یک فرد تعلق ندارد و با به اشتراک گذاشته شدن بر گستره و ژرفای آن افزوده خواهد شد. همین سرشت همگانی دانش است که انتشار پیشرفت یک تمدن را تضمین می‌کند. این موضوع به ویژه در جامعه جهانی امروز درست است که تقریبا همه امور به هم وصل شده است. با این حال، دیوار بزرگی بر سر راه این میل به اشتراک گذاشته شدن وجود دارد و آن محدودیت‌های زبانی است. محدودیت‌های زبانی مانعی برای انتشار دانش و ارتباط میان فرهنگ‌های گوناگون است. ترجمه، سازوکاری است که این محدودیت را دور می‌زند.