کتاب مدیریت پسماند با رویکرد تبدیل پسماند به ثروت نشر انتشارات خانیران

توسعه شهرها، افزایش جمعیت و تغییر شیوه‌های زندگی از جمله الگوهای مصرف، مشكلات و معضلات متعدد و متنوعی ایجاد نموده كه چاره‌اندیشی و تلاش برای مقابله با آنها اجتناب ناپذیر بوده و سهم كلان شهرها از تبعات زندگی شهری بیش از روستاها و شهرهای كوچك می‌باشد. تولید پسماند همواره موضوعی است که در سال‌های اخیر مورد توجه جهانیان قرار گرفته است. سوابق تاریخی گویای آن است که انسانها از 8-9 هزار سال قبل پسماندهای تولیدی خود را در خارج از شهر و به دور از محل‌های مسکونی خویش، جمع‌آوری و دفن می‌کرده‌اند. علت اصلی توجه به این امر اشاعه بیماری، هجوم حیوانات وحشی به اماکن مسکونی و بوی نامطبوع حاصل از تلنبار نمودن پسماندها در محیط زندگی بوده است. توجه به آلودگی‌های محیطی و مقابله با آن از طریق برنامه‌های مختلف زیست‌ محیطی از جمله مدیریت این مواد، اکنون به صورت گسترده‌ای در بهداشت و اقتصاد جهان مطرح گردیده است. افزایش حجم پسماندهای تولیدی به دلیل افزایش جمعیت جوامع، شهرنشینی، افزایش سطح رفاه اجتماعی و نهایتاً مصرف زیاد مواد و كالا از یك سو و تنوع و گوناگونی آنها از سوی دیگر بر پیچیدگی نحوه جمع‌آوری و دفع آنها افزوده است.گسترش علوم و فناوری در زمینه‌های مختلف شیمی، فیزیك، پزشكی و... موجب ورود انواع زباله‌های خطرناك حتی در داخل زباله‌های خانگی شده و مضرات بهداشتی حاصل از عدم كنترل زباله‌های شهری و عكس العمل‌های سوء آن در جوامع بشری، بخش مهمی از بیماری‌ها را به خود اختصاص داده است. وجود مواد غذایی، پناهگاه‌های مناسب، رطوبت و شرایط زیستی مساعد در زباله‌های شهری، امكان تكثیر و رشد سریع حشرات و موجودات موذی را به وجود می‌آورد كه مقابله با آنها بسیار مشكل می‌باشد. در جوامعی كه مصرف كالاها ارزش تلقی می‌گردد، ارائه تبلیغات تجاری و آموزه‌های نادرست، میزان مصرف مواد و كالا، از حد معقول و ضروری فراتر رفته و نتیجتاً پسماند یا زباله بیشتری تولید می‌‌گردد كه معضلات و مشكلات خاص خود را در پی دارد. در فرهنگ اسلامی، بر پایه و اساس موازین شرعی، اخلاقی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از مناظر گوناگون بر پرهیز از اسراف تاكید گردیده و حفظ منابع و موهبت‌های خداوند همواره مورد توجه قرار گرفته است.

با توجه به مطالب بالا، جمع‌آوری، حمل و نقل و دفع مناسب پسماندها از مهم‌ترین عملیات مدیریتی در جوامع شهری و حتی روستایی به حساب می‌‌آید. در كشور ما و نیز اكثر كشورهای جهان این وظیفه بر عهده شهرداری‌ها نهاده شده و به عنوان مهمترین دغدغه مدیران شهری مطرح می‌‌باشد. لذا لازم است علاوه بر تلاش‌های فرهنگی در خصوص اصلاح الگوی مصرف مواد در جوامع كه منجر به كاهش تولید پسماند خواهد شد فرهنگ‌سازی در زمینه كاهش تولید این مواد از طریق روش‌هایی همچون تفكیك از مبدا، بازیافت مواد و استفاده مجدد نیز در استراتژی‌های مدیریتی گنجانده شود.

در راستای حفظ محیط زیست و ایجاد شهرهایی سالم و بهداشتی قوانینی برای مدیریت پسماندها به منظور نظارت و اجرای بهتر مسائل مربوط به دفع پسماندها و نیز پیشگیری از آثار مخرب این مواد بر محیط زیست و بهداشت عمومی در كشور به تصویب رسیده است. بر همین اساس قانون مدیریت پسماندها در سال 1383 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و آئین نامه اجرائی آن نیز در سال 1384 توسط هیئت وزیران تصویب گردیده است. اجرای دقیق این قوانین می‌‌تواند تاثیر مثبتی در حفظ محیط زیست و مسائل بهداشت عمومی به همراه داشته باشد اما صرفاً این قوانین كافی نبوده و مستلزم همكاری تمامی شهروندان و ارگان‌های ذیربط در رعایت مفاد این قوانین می‌‌باشد.