کتاب نگرشی نوین در سیاست های بهبود کیفیت مسکن محمدعلی زهرائی نشر کلید پژوه

بافت شهری تنها در سازمان کالبدی آن خلاصه نمی‌شود. آنچه در بافت‌ها معنا دارد، ارزش‌های فضایی است که نسل‌ها با رفتارهای اجتماعی-فرهنگی خویش به آن تبلور بخشیده‌اند. بافت فرسوده را می‌توان بافتی برشمرد که جریان حیات و زندگی در آن به مخاطره افتاده باشد و روند طبیعی زندگی در آن وجود نداشته باشد.‌(سعیدی و همکاران، ۱۳۹۵، ۳) بافت‌های فرسوده، در کلیت از خصوصیات نسبتاً مشابه و مشترکی برخوردار هستند. این بافت‌ها به سبب عوامل مؤثر در ایجاد فرسودگی محیط‌های شهری تحت تأثیر ابعاد مختلفی ازجمله اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی، حقوقی و مدیریتی شکل می‌گیرند و با توجه به همین ابعاد در هر جامعه‌ای خصوصیات متفاوتی پیدا می‌کنند. این موارد که از آن‌ها به عوامل بستر‌ساز و زمینه‌ساز فرسودگی نام برده می‌شود، موجب نامناسب شدن محیط زندگی شده و نمودهای منفی و کارکردی مخربی را برای این مناطق به همراه می‌آورد. به عبارت بهتر شاید بتوان گفت که فرسودگی کالبد از آخرین نمودها و علائم فرسودگی یک بافت محسوب می‌شود.‌(حبیبی و همکاران، ۱۳۹۰، ۲۴) لذا کیفیت زندگی را در این بافت‌ها به مخاطره انداخته و از آنجا که می‌توان کیفیت زندگی را مفهومی چندبعدی معرفی نمود که تأثیرات بسیاری در زندگی ساکنان یک محدوده سکونتی دارد و مهم‌ترین این تأثیرات رضایتمندی از سکونت در این بافت‌هاست. بنابراین در برنامه‌ریزی برای این بافت‌ها، شناسایی معیارهای مؤثر بر رضایتمندی سکونتی و نحوه تأثیرگذاری آن از اهمیت بالایی برخوردار است.(حاتمی نژاد و همکاران، ۱۳۹۶، ۱۶) از طرفی بررسی آرای مردم در شکل‌گیری و شکل‌دهی به فضای سکونتشان مقوله نسبتاً پیچیده‌ای است که به زمینه‌های مختلف علوم ازجمله انسان‌شناسی، مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، روانشناسی و... مرتبط می‌گردد (پوردهقان و همکاران، ۱۳۹۸، ۸۲) لذا خانه برای انسان، نقطه آغاز بسیاری از دوگانگی‌ها، همچون سفر- آمدن، استراحت- جنب‌وجوش، خانواده- اجتماع، فضا- مکان، درون- بیرون، خصوصی -عمومی، خانگی -اجتماعی، قلب -ذهن و بودن-شدن است (Short, ۲۰۰۶, ۱۴) و توجه به ابعاد و شدت بحران مسکن، طیف وسیع گروه‌های کم‌درآمد، به‌ویژه تهیدستان شهری (ساکنان بافت فرسوده) و محدودیت‌های امکانات آن‌ها، روش‌های تأمین مسکن مناسب و ارزان قیمت را بیش‌ازپیش ضروری می‌نماید(جمال‌آبادی و همکاران، ۱۳۹۷، ۴۴) لذا این طراحی بافت مسکونی فرسوده نه تنها وظیفه رفع نیازهای اولیه ساکنان را برعهده ‌دارند، بلکه با نگرشی جدید در سیاست‌های بهبود کیفیت مسکن را که معمولاً مدیران برنامه‌ریز شهری عهده‌دار آن است، بهبود می‌بخشد. بنابراین طراحی بافت مسکونی فرسوده توجه ویژه‌ای می‌طلبند و طراحان باید معیارهای کیفیت مسکن در این بافت‌ها را مدنظر داشته باشند.