کتاب صوتی پوپولیسم چیست؟ نشر توسعه محتوای لحن دیگر

بخشی از کتاب: آیا همه پوپولیست هستیم؟ هیچ کارزار انتخاباتی ای در حافظه امریکایی‌های امروز نبوده است که در آن به اندازه کارزار انتخاباتی سال های ۲۰۱۶-۲۰۱۵ از «پوپولیسم» سخن به میان آمده باشد. هم دانلد ترامپ و هم برنی سندرز را «پوپولیست»خوانده‌اند. این واژه را معمولاً مترادف «ضدتشکیلات» می‌گیرند، صرف نظر از، ظاهراً، هر انگاره سیاسی خاصی که پشت آن است؛ ظاهراً محتوا، در مقابل رفتار، اصلاً اهمیتی ندارد. این است که این واژه با روحیات و احساسات خاصی نیز در پیوند بوده است: پوپولیست‌ها «خشمگین»هستند؛ رای دهندگانِ هوادارِ ایشان «سرخورده» یا مبتلا به «رنجش»هستند. در مورد رهبران سیاسی در اروپا و هواداران آن‌ها هم ادعاهای مشابهی مطرح شده است: مثلاً مارین لو پن و خیرت ویلدرش را معمولاً پوپولیست می‌خوانند. واضح است که هردوی این سیاست‌مداران راست هستند، ولی ــــ چنان که در پدیده سندرز دیدیم ــــ به شورشیان چپ هم برچسب پوپولیست زده‌اند: مثلاً سیریزا در یونان، ائتلاف چپی که در ماه ژانویه ۲۰۱۵ به قدرت رسید، و پودموس اسپانیا، که همچون سیریزا شدیداً مخالف سیاست‌های ریاضتی انگلا مرکل است که برای حل بحران یورو وضع شده‌اند. هردوی این ها ــــ خاصه پودموس ــــ در الهام گرفتن از آنچه عموماً«موج صورتیِ» امریکای لاتین خوانده می شود، نهایت همت خود را به کار گرفته اند: یعنی موفقیت رهبران پوپولیستی مثل رافائل کورِئا، اوو مورالس، و مهم‌تر از همه، هوگو چاوز. لیکن پرسش این است که این چهره‌های سیاسی چه اشتراکی با هم دارند؟ اگر نظر هانا آرنت را بپذیریم که داوریِ سیاسی تواناییِ ترسیمِ مرزهای درست تفکیک است، تلفیق گسترده راست و چپ هنگام سخن گفتن درباره پوپولیسم باید به درنگ وادارمان سازد. شاید رواج و محبوبیت «پوپولیسم» نامیدنِ انواع مختلفی از پدیده‌ها، ناتوانی در داوری سیاسی باشد؟ این کتاب با این نظر آغاز می‌شود که باوجود بحث و جدل‌های بسیار بر سر پوپولیسم ــــ که حتی ایوان کراستف، اندیشمند سیاسی بلغار، که یکی از تیزبین‌ترین تحلیل گران زنده حیات دموکراتیک است، زمانه ما را «عصر پوپولیسم» خوانده است ــــ هیچ معلوم نیست که آیا می‌دانیم درباره چه چیزی حرف می‌زنیم. اساساً پای پوپولیسم که به میان می‌آید، هیچ چیزی که حتی شبیه به نظریه هم باشد در اختیار نداریم، و به نظر می‌رسد محک و معیار محکمی هم نداریم که به مدد آن بدانیم سیاست مداران چه زمانی به طریقی قابل تشخیص پوپولیست می‌شوند.