کتاب بحران کرونا و مسئله حکمرانی نشر پژوهشکده مطالعات راهبردی

پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی از همان آغاز شیوع بیماری عالم‌گیر کووید ۱۹ تلاش کرد آثار و پیامدهای این بحران طبیعی- انسانی را در کارهای علمی و پژوهشی خود بازتاب دهد. بحران کرونا به‌مثابۀ یک شوک نامتقارن، جهان امروز ما را هم به‌لحاظ افقی (به‌معنای کشورهای مختلف) و هم عمودی (عرصه‌ها و جنبه‌های مختلف درون هر کشور) تحت تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت خود قرار داده است. شوک نامتقارن یعنی پدیده‌های کوچکی که به‌سرعت ابعاد و پیامدهای بزرگ و اغلب غیرقابل محاسبه ایجاد می‌کنند. بحران کرونا همچون تندبادی به‌سرعت مرزها را درنوردید و تقریباً تمام کشورهای جهان را درگیر کرد و در درون این کشورها نیز تمام ابعاد زیست فردی و اجتماعی را متأثر ساخت. با این‌همه کارنامه‌های کشورها در این بحران عالم‌گیر تفاوت‌های قابل توجهی با یکدیگر داشت. پژوهشگران و تحلیلگران نیز تبیین‌های مختلفی برای این کارنامه‌های متفاوت ارائه دادند. از تبیین بر اساس فرهنگ، اقتصاد، توانمندی‌های نظام سلامت و فناوری گرفته تا تبیین‌هایی که شکل حکومت (دموکراسی در مقابل اقتدارگرایی) و حتی دوگانگی‌های تمدنی (شرق در مقابل غرب) را در کانون تحلیل‌شان قرار می‌دهند. این کتاب تلاش می‌کند با رد این‌گونه تحلیل‌ها، تفاوت در شیوه‌ها و الگوهای حکمرانی به‌طور کلی و حکمرانی بحران به‌طور خاص را در کانون تحلیل خود از کارنامه‌های متفاوت کشورها قرار دهد. بر اساس تحلیل ارائه‌شده در کتاب، حکمرانی همان عرصه‌ای از فعالیت انسانی است که بیشترین تأثیرات را از بحران کرونا پذیرفته و بیشترین نقش را نیز در عملکرد کشورهای مختلف در برابر این بحران واحد داشته است. بنابراین، بحران کرونا می‌تواند در حکم دماسنج وضعیت حکمرانی در جهان ما به‌طور کلی و در هر یک از کشورهای درگیر بحران به‌طور خاص باشد. در واقع ابربحران کرونا، بحران‌های گوناگون و اغلب از پیش موجود و دیرپای کشورها در عرصۀ حکمرانی را آشکار ساخت. این وجه همان وجه فرصت‌گونۀ بحران کروناست، وجهی که این بحران را شایستۀ تحلیل‌های عمیق و مطالعات جدی می‌کند که کتاب پیش‌رو فقط در حکم مقدمه و آغازی بر آنهاست. اینکه آیا آشکارگی بحران‌های نهفته می‌تواند نمایانگر مسیرهای احتمالی اصلاح و بهبود در فردای بحران باشد یا خود لایه‌ای بر لایه‌های بحران‌های انباشتۀ کشورها بیفزاید کاملاً بستگی به انتخاب‌های راهبردی کشورها در جهان پساپاندمی دارد. پژوهشکده مطالعات راهبردی در چارچوب رسالت خود که همانا تحقیق و پژوهش در حوزه‌های راهبردی است، ضمن تشکر از نویسنده محترم و همچنین دفتر نشر و تحقیقات امیدوار است این پژوهش بتواند از یک سو در شناخت وضعیت کنونی و مسیرهای احتمالی اصلاح و بهبود نظام حکمرانی کشور در پرتو بحران کرونا راهگشا باشد و از سوی دیگر راه را بر مطالعات جدی و عمیق آینده دربارۀ این بحران و ابعاد و پیامدهای آن بگشاید.