کتاب چالش ها و موانع پیاده سازی دولت الکترونیک اثر عین اله خاقانی زاده نشر انتشارات شهبازی

اکنون در دورانی زندگی می‌کنیم که از آن با عنوان عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات یاد می‌شود. نفوذ فناورهای اطلاعات و ارتباطات در جنبه‌های مختلف زندگی انسان باعث شده است که روش‌های ارتباط افراد، به طور کلی تغییر کند. امروز اجتماعات به جوامع علمی و شهروندان نیز به کاربران شبکه‌ای اطلاعاتی تبدیل شده‌اند. اکنون مردم بیشتر به حقوقشان آگاه هستند و سعی می‌کنند که توانانی های خود را در اخذ تصمیمات آگاهانه در جنبه‌های تأثیر گذار بر زندگی‌شان توسعه دهند. در همین راستا ایده دولت‌های الکترونیکی در اقصی نقاط دنیا مورد توجه قرار گرفته است و کشورهای توسعه یافته حرت هایی را در جهت نیل به این هدف شروع کرده‌اند. می‌توان گفت که دولت الکترونیکی از حد یک ایده جدید فراتر رفته و همه کشورهای توسعه یافته وحتی در حال توسعه، گام‌های موفقی را به سوی این هدف طولانی مدت برداشته‌اند. امروز افراد جامع انتظار دارند که کلیه خدمات و سرویس‌های دولتی با حداقل هزینه، حداکثر سرعت و حداقل زمان در اختیار آن قرار گیرد، لذا این امر بسیار حائز اهمّیت است که دولت این توانایی را داشته باشد که بهترین خدمات را در کمترین زمان و با بهترین راندمان در اختیار اقشار مختلف جامعه قراردهد. توسعه تکنولوژی یکی از مهمترین ویژگی‌های عصر جدید است. دولت الکترونیک به معنی پذیرش تکنولوژی هاتوسط دولت به منظور افزایش کارایی و بهره وری خدمات عمومی می‌باشد و ارزیابی موانع یکی از پیش زمینه‌های مهم اجرای موفق دولت الکترونیک است. سیستم‌ها و ابزارهایی که در حال در حال حاضر در ادارات دولتی برای ارائه خدمات و اطلاعات به شهروندان مورد استفاده قرار می‌گیرند قدیمی بوده و روند کار در دستگاهای دولتی کند است. آن‌ها در جلب رضایت شهروندان موفقیت چندانی ندارند. از سوی دیگر سرمایه گذاری‌های قابل توجهی در زمینه طراحی و به کار گیری سیستم‌های جدید در بخش دولتی صورت نمی‌گیرد، اما با توجه به اهدافی که برای دولت الکترونیکی مورد نظر است، کشورها فقط در صورتی در پیاده سازی مطلوب دولت الکترونیکی موفق می‌شوند که سیستم‌های داخلی بخش دولتی، داده‌ها واطلاعات و ابزارهای مدیریتی با یکدیگر هماهنگی و سازگار باشند. ازسوی دیگر در دولت الکترونیکی هدف بر این است که به جای اینکه زمان و منابع را به پیش پردازش و ورود اطلاعات و سازماندهی آنها اختصاص دهیم بتوانیم قسمت عمده زمان و منابع موجود را به حل مشکلات، بررسی و ارائه راه حل‌های شاخص و خدمات دهی مستقیم به استفاده کنندگان خدمات دولتی اختصاص دهیم. هرچه دولت‌ها منابع بیشتر و سرویس‌های متنوع‌تری را ازطریق شبکه به شهروندان ارائه دهند، نیاز به وجود یک سامانه دو سویه ارائه خدمات، بیشتر آشکار می‌شود. این سیستم دو سویه علاوه بر وادار کردن شهروندان به بهره گیری از شبکه برای دریافت خدمات از دولت، سبب می‌شود که سطح مهارتها و فرهنگ جامعه اطلاعاتی نیز ارتقا یابد. با وجود تجهیزات و امکانات مختلف سخت افزاری و نرم افزاری در ادارات و سازمانها، به علت عدم استفاده بهینه از آنها، فاصله بسیار زیاد و چشمگیری میان سطح دانش فناوری اطلاعات و ارتباطات کارشناسان این حوزه با مدیران کشور ما در مقایسه با دیگر نقاط جهان وجود دارد. این فاصله خود به شاخصی برای شناسایی میزان عدم توسعه یافتگی کشور در سطح بین المللی تبدیل شده است. لذا برآن شدیم بررسی داشته باشیم در خصوص تأثیر عدم آگاهی مدیران سنتی و مدیریت سنتی از حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران بر عدم توسعه و پیشرفت حوزه در کشور. دولت الکترونیک به معنای بهره گیری از قدرت اطلاعات و تکنولوژی‌های اطلاعاتی برای ایجاد رویکرد جدیدی از دولت است که با جامعه اطلاعاتی و شبکه‌ای همخوان است. دولت الکترونیک می‌تواند به فراهم کردن اطلاعات عمومی و خدمات دولتی در هر زمان و در هر مکان کمک کند. این دولت دارای مزایایی فراوانی است ازجمله شکستن مرزهای جغرافیایی مانند دورکاری یعنی اینکه واقعاً امکان کار کردن در هر جا و در هر زمان را فراهم می‌کند و همچنین کمک به ایجاد یک سیستم عصبی دیجیتال یکپارچه برای دولت است که در نهایت باعث افزایش بهره وری و کارایی کارکنان دولت، بهبود ارائه اطلاعات و خدمات دولت، افزایش کانال‌ها برای تعاملات عمومی، کاهش هزینه و افزایش مشارکت از طریق کم کردن زمان و بیشتر کردن تلاشهای ارتباطی می‌باشد. پیاده سازی برنامه تحقق دولت الکترونیک با هدف توانمندسازی مدیریت دولتی در کشور و ارتقای کارکرد و نقش دولت در تحقق توسعه پایدار جامعه چندسالی است که با برخورداری از پشتوانه‌های قانونی، ساختارهای مالی نسبتاٌ مناسب، آغاز شده است. از جمله محمل‌های قانونی پیگیری این طرح، سیاست کلان دولت و نظام در زمینه اصلاحات اداری است که تحت عنوان برنامه تحول در نظام اداری پس از تصویب مراجع ذیصلاح، برنامه ریزی و اجرا شده است. در این مقاله کوشش شده است، تا با استفاده از بررسی چالش‌های دولت الکترونیک، ضمن ارائه تحلیل کارشناسی از میزان تحقق اهداف این برنامه، برخی از مهم‌ترین آسیب‌های وارد بر این برنامه را در حوزه‌های مختلف مورد شناسایی و معرفی قرار دهند. نتایج این تحقیق می‌تواند به سیاستگذاران دولت الکترونیک کمک نماید که با آگاهی از چالشهای فراروی استقرار این پروژه، پیش بینی‌های لازم جهت غلبه بر این چالشها را انجام دهند. خاقانی زاده، رضایی منش