گردشگری پایدار
از گردشگری انبوه تا بوم گردی

صنعت روبه‌رشد و پربازده‌ گردشگری نمی‌تواند نسبت به چالشِ پایداری در عصر حاضر بی‌تفاوت باشد. مفهوم توسعه پایدار به‌شکل گسترده‌ای مورد پذیرش قرار گرفته و اگرچه ریشه آن به دهه ۸۰ میلادی برمی‌گردد، با این‌حال به آن به‌عنوان نقطه امیدی برای ساختن آینده‌ای بهتر نگریسته می‌شود. گردشگری می‌تواند نقش عمده‌ای در توسعه پایدار ایفا کند، از‌‌این‌رو سازمان جهانی گردشگری و برنامه محیط‌‌زیست سازمان ملل متحد، تمامی کشورها را برای حصول اطمینان از اینکه سیاست‌گزاری‌ها و اقداماتشان جهت توسعه و مدیریت گردشگری در راستای اصول پایداری است، تشویق می‌کنند. گردشگری پایدار، شکل مجزا و ویژه‌ای از گردشگری نیست بلکه تمامی اشکال گردشگری می‌بایست در راستای تلاش برای هر‌چه پایدارتر‌شدن عمل کنند. پایدارکردن گردشگری صرفاً به‌معنای مدیریت‌کردن و کنترل اثرات منفی این صنعت نیست، بلکه گردشگری بایستی ازلحاظ اقتصادی و اجتماعی بتواند برای جوامع میزبان، منفعت به‌همراه داشته و باعث افزایش کیفیت زندگی و حمایت آن‌ها برای حفاظت از منابع حیاتی شود. در گردشگری نباید توسعه اقتصادی و حفاظت از محیط‌‌زیست دو نیروی مخالف باشند بلکه بایستی درکنارهم، هم‌افزایی ایجاد کنند. نوشتار حاضر، ترجمه کتاب کاربردی در حوزه گردشگری پایدار نوشته آنتون فیشر، استاد دانشگاه فنی مونیخ بوده که در آن نویسنده سعی در بازخوانی مفهوم پایداری در صنعت گردشگری دارد و رویکرد‌های مؤثر در جهت توسعه استراتژی‌ها و خط‌مشی‌گذاری‌ها را، برای گردشگریِ هر‌چه پایدارتر ارائه می‌کند. نکته قابل‌توجهی که در فصول این کتاب به‌چشم می‌خورد، نگاه کاملاً کاربردی و عملیاتی نویسنده به گردشگری و انتخاب بهترین مثال‌های موردی است. فیشر با بهره‌گیری از این مثال‌ها سعی کرده است تا مفهوم گردشگری جایگزین و ردپای بوم‌شناختی را به‌طور دقیق تبیین و به بررسی سفر‌های گردشگری و اثرات آن در ابعاد مختلف بپردازد. به‌عقیده نویسنده، جایگزین گردشگری انبوه را نمی‌توان بوم‌‌گردی قلمداد کرد بلکه بایستی به هر‌چه پایدار‌کردن گردشگری انبوه اندیشید. کتاب از‌‌این‌رو، مورد‌توجه مترجمین که خود از دانش‌آموختگان گردشگری بوده‌اند قرار گرفته و آن‌ها تلاش کرده‌اند مفاهیم و اصطلاحات مطرح‌شده را در عین وفاداری به متن اصلی، به‌صورتی روان و دقیق ترجمه و رویه اصلی کتاب را نیز حفظ کنند. متن اصلی این کتاب به ۷ فصل تقسیم شده که در فصل‌های اول و دوم به تعریف گردشگری، گردشگری انبوه و اثرات آن پرداخته شده‌است. فصل سوم به اشکال مختلف گردشگری جایگزین می‌پردازد. در فصل چهارم، گردشگری پایدار و حفاظت از طبیعت بررسی شده‌اند. در فصل پنجم تحلیل سفرهای گردشگری تشریح شده‌ و فصل‌های ششم و درنهایت، هفتم به ارائه دستورالعمل‌هایی برای برنامه‌ریزی و مدیریت گردشگری پایدار و همچنین آینده گردشگری پایدار پرداخته‌اند. مجموعه مطالب این کتاب، با هدف پوشش‌دادن موضوعات دروس مرتبط با برنامه‌ریزی توسعه گردشگری و مدیریت گردشگری پایدار نگاشته شده است و مطالعه آن به دانشجویان رشته‌های مدیریت جهانگردی، جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری، اکوتوریسم، برنامه‌ریزی محیط‌‌زیست، جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی توصیه می‌شود. امید است نوشتار حاضر بتواند به ادبیات موجود در حوزه گردشگری پایدار در کشور، هر‌چند اندک بیافزاید و دستورالعمل‌ها و مثال‌های ارائه‌شده بتواند موردتوجه برنامه‌ریزان، خط‌مشی‌گذاران و مدیران صنعت گردشگری قرار گیرد.