کتاب ایرانویج نشر انتشارات دانشگاه تهران

ایرانیان جزء دستۀ شرقی نژادی هستند که بآنها هندواروپائی گویند. این نژاد را از آنرو هندواروپائی نامیده‌اند که امروزه از اسپانیا و پرتقال در اروپا تا ایران و افغانستان و پاکستان و هند در آسیا گسترده شده است. هندواروپائیان خود به دسته‌های شرقی و غربی تقسیم می‌شوند. دسته‌های غربی ملت‌های اروپائی هستند و دسته‌های شرقی ملت‌هائی هستند که «هندوایرانی» نامیده می‌شوند. خود هندوایرانیها نیز به دسته‌های کوچکتر هندی و ایرانی تقسیم می‌شوند. در خود اروپا سرزمینهائی هستند که هندواروپائی نیستند. فنلاند و هنگری از نظر زبانشناسی و نژادی جزو دستۀ هندواروپائی نیستند. دستۀ شرقی گروه هندواروپائی شامل هندیها و ایرانیها می‌شود (و مقصود از ایران، ایرانزمین بزرگ است که سرزمین پهناوری را تشکیل می‌دهد). در مورد خاستگاه هندواروپائیان چند فرضیه وجود دارد که برخی از آنها از نظر علمی درست نیستند و برخی دیگر بر پایه‌های علمی استوارند. دسته‌ای از دانشمندان تصور می‌کنند که این هندواروپائیها از شبه‌جزیرۀ اسکاندیناوی آمده‌اند و در اثر سرمائی که در این نواحی تولید شده بسوی مناطق گرمتر کوچ کرده و در اروپای مرکزی پراکنده شده‌اند و سپس به جاهای دیگر رفته‌اند. دستۀ دیگر از دانشمندان، مرکز نخستین هندواروپائیها را در شمال آلمان و جنوب دانمارک و در دشتهای وسیع این قسمت از اروپا می‌دانند. اما گروه دیگری از دانشمندان بعکس تصور می‌کنند که هندواروپائیها در آسیا بوده‌اند و نواحی اطراف تاجیکستان کنونی و دامنه‌های پامیر را خاستگاه هندواروپائیها می‌دانند و می‌پندارند که اینان از آنجا مهاجرت کرده‌اند، یک دسته بسوی اروپا و دستۀ دیگر به هند و افغانستان و ایران و آسیای کوچک رفته‌اند. اما فرضیۀ دیگری هم هست که دربارۀ خاستگاه هندواروپائیها بحثی نمی‌کند و تنها در پی یافتن محل تجمع بزرگ آنها در دورانهای پیش از تاریخ است. بنابر تحقیقات باستانشناسی در دورانهای پیش از تاریخ، در اطراف «دانوب» تعدادی مراکز بزرگ تجمع هندواروپائی وجود دارد. بنابر این فرضیه، از میان این گروه هندواروپائی قسمتی به شرق آمده‌اند و قسمت دیگر بسوی غرب رفته‌اند. این فرضیه با درنظر گرفتن محیط پراکندگی قوم هندواروپائی، مرکز تقریبی این پراکندگی را که از اسپانیا تا هند کشیده شده است و تقریباً میان راه است، خاستگاه قوم پراکندۀ هندواروپائی می‌داند و چون محل تجمع اقوام ابتدائی غالباً در کنار رودهای بزرگ بوده است، از اینرو کنار رود دانوب می‌تواند جای مناسبی برای رویش و افزایش این قوم باشد. البته ما می‌دانیم که در قرون وسطی قسمت بزرگی از شرق دانوب تا پامیر را نه‌تنها قوم هندواروپائی بلکه قوم ایرانی ساکن بوده است و تمام این ناحیه حتی در دورانهای تاریخی یعنی در دوران سنگ‌نوشته‌های داریوش مسکن مردمان گوناگون سکائی بوده است که از نظر نژادی ایرانی هستند.