علیرضا ملائی توانی در سال ۱۳۴۹ در قزوین به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در قزوین و دورهٔ دبیرستان را در تنکابن به اتمام رساند. با ورود به دانشگاه تهران در سال ۱۳۶۷ در رشتهٔ تاریخ به تحصیل پرداخت و به ترتیب در سالهای ۱۳۷۵ و ۱۳۷۹ در مقطع کارشناسیارشد رشتهٔ تاریخ از دانشگاه فردوسی مشهد و مقطع دکتری رشتهٔ تاریخ ایران اسلامی از دانشگاه شهید بهشتی فارغالتحصیل شد. وی سابقهٔ تدریس در دانشگاههای ارومیه، پیام نور، مؤسسهٔ آموزش عالی باقرالعلوم و پژوهشکدهٔ امام خمینی و انقلاب اسلامی را دارد و همچنین عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه ارومیه، عضو انجمن تاریخپژوهان ایران و سردبير مجلهٔ دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی ویژهٔ تاريخ است.