بهترین رمان‌های رئالیسم جادویی؛ از مارکز تا بورخس

دنیای ادبیات پر از سبک‌های متنوع است. سبک‌هایی که هرکدام باعث خلق آثاری بدیع و ماندگار در این جهان شده‌اند. یکی از این سبک‌ها سبک رئالیسم جادویی است. در رئالیسم جادویی نویسنده داستانی واقع‌گرایانه را روایت می‌کند و در آن از عناصر جادو استفاده می‌کند. این اصطلاح در دهه‌ی ۱۹۲۰ به دنیای هنر راه پیدا کرد و به آثار یک نقاش نسبت داده شد و سپس به دنیای داستان نویسی راه پیدا کرد. آثاری که به این نام نامیده می‌شوند اغلب جزئیات کمتری دارند، اسطوره‌ها و افسانه‌ها در آن‌ها نقش بازی می‌کنند و همواره می‌توانید دوگانگی‌هایی را در بطن داستان پیدا کنید. نقدهای اجتماعی و سیاسی هم در اغلب این آثار به چشم می‌خورند.  این نوع از ادبیات در ادبیات آمریکای لاتین بیشتر دیده می‌شود؛ اما در آثار نویسندگان سایر نقاط جهان همراه پیدا کرده است. در ادامه تعدادی از برترین آثار رئالیسم جادویی را معرفی می‌کنیم

برترین رمان‌های رئالیسم جادویی

در این مطلب تلاش کرده‌ایم درباره‌ی آثار رئالیسم جادویی در ادبیات سرزمین‌های مختلف صحبت کنیم. در کتاب‌هایی که در ادامه خواهید دید از ادبیات روسیه تا ژاپن و اروپا موجود است.

۱. صدسال تنهایی گابریل گارسیا مارکز

یکی از مهم‌ترین آثار رئالیسم جادویی جهان کتاب صدسال تنهایی اثر گابریل گارسیا مارکز، نویسنده‌ی محبوب کلمبیایی است. این کتاب در سال ۱۹۶۷ به زبان اسپانیایی منتشر شد و هنوز هم یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های دنیاست که بیش از ۳۰ میلیون نسخه از آن فروخته شده و به ده‌ها زبان هم برگردانده شده است. مارکز به‌خاطر این اثر جایزه نوبل را هم دریافت کرده است.

داستان کتاب صدسال تنهایی داستان شش نسل یک خانواده است که جدشان خوزه آرکادو بوئندیا نام دارد و به دلایلی مجبور شده از شهر محل زندگی‌اش بگریزد. او همراه همسرش و چند خانواده‌ی دیگر به مکانی دورتر رفته و اقامتگاهی درست کرد که آن را ماکوندو نامید. در طول زمان جمعیت ماکوندو بیشتر شد و رویدادهای مهمی در این سرزمین رخ داد. اهالی ماکوندو با دنیای بیرون هیچ ارتباطی نداشتند، مگر کولی‌هایی که می‌آمدند و  کالاهایی از دنیای بیرون برایشان می‌آوردند. اثرات وجود این افراد، کشمش‌هایی که بین افراد خانواده رخ می‌داد و البته رویدادهایی که توجیه عقلانی برای آن وجود ندارد بدنه این داستان را شکل داده است. این کتاب یکی از کتاب‌هایی است که هرکسی به ادبیات علاقه دارد باید آن را بخواند.

چندین ترجمه از کتاب صدسال تنهایی در ایران وجود دارد که از روی نسخه‌های اسپانیایی و انگلیسی برگردانده شده‌اند. یکی از ترجمه‌های بسیار خوبی که در دسترس است ترجمه‌ی اسماعیل قهرمانی پور است که نشر روزگار آن را چاپ کرده است.

۲. کافکا در کرانه اثر هاروکی موراکامی

کافکا در کرانه که به نام کافکا در ساحل هم در فارسی شناخته می‌شود یکی از مهم‌ترین آثار نویسنده‌ی ژاپنی هاروکی موراکامی است. این کتاب اولین‌بار در سال ۲۰۰۲ به زبان ژاپنی منتشر شد و سه سال بعد با انتشار در کشورهای انگلیسی‌زبان به سایر نقاط دنیا راه پیدا کرد. این داستان هم در رئالیسم جادویی جایگاه برجسته‌ای دارد.

داستان کافکا در کرانه از دو خط داستانی مختلف تشکیل شده است. در یکی از خط‌های داستانی کافکا تامورا پسری ۱۵ ساله است که از پدرش فرار می‌کند و می‌خواهد مادر و خواهرش را پیدا کند. شخصیت دیگری که خط داستانی دوم، داستان اوست مردی به نام ناکاتا است که رفتاری عجیب‌وغریب دارد. در فصل‌های فرد این کتاب داستان کافکا و در فصل‌های زوج داستان ناکاتا روایت می‌شود؛ اما این داستان‌ها ارتباطی به هم دارند. چیزهای پیچیده‌ی زیادی اتفاق می‌افتند که مسیر زندگی هر دو شخصیت داستان را تغییر می‌دهند.

کافکا در کرانه هم در فارسی ترجمه‌های مختلفی دارد. یکی از این ترجمه‌ها ترجمه‌ی مهدی غبرایی، مترجم شناخته شده‌ ایرانی است که انتشارات نیلوفر آن را چاپ کرده است. نسخه الکترونیک این اثر در فیدیبو در دسترس است.

۳. زندگی پی اثر یان مارتل

کتاب life of pi یکی دیگر از آثار رئالیسم جادویی شناخته شده در دنیاست که اولین‌بار در سال ۲۰۰۱ منتشر شد. هنگامی که فیلم این اثر در سال ۲۰۱۲ روی پرده رفت موفقیت این اثر هرچه بیشتر به چشم آمد و افراد بیشتری به آن علاقه نشان دادند. این کتاب را یان مارتل نویسنده‌ی کانادایی نوشته است و می‌توان درون‌مایه‌ی آن را به‌نوعی فلسفی دانست.

قهرمان این داستان پسری هندی به نام پی پاتل است که به زندگی نگاهی عجیب و متفاوت دارد. او از کودکی به دنبال‌ رازهای جهان است و به متافیزیک علاقه نشان می‌دهد. او پسر رئیس یک باغ وحش در دهه‌ی شصت قرن بیستم است و داستان از زبان خودش روایت می‌شود. او از تجربیات خودش در دنیای واقعی حرف می‌زند و از روزهایی که در باغ وحش با حیوانات گذرانده است می‌گوید. از سوی دیگر در این داستان از کنجکاوی او نسبت به ادیان می‌خوانیم و اینکه تصمیم می‌گیرد از هر دینی هر چیزی که مفید می‌بیند را بردارد. این داستان سه قسمت دارد که هرکدام بخشی از تجربیات نویسنده‌اند. یکی از جالب‌ترین ماجراهای روایت شده در کتاب داستان ۲۲۷ روزی است که پی همراه با یک ببر بنگال روی یک قایق نجات زندگی می‌کند.

زندگی پی در ایران هم طرفداران زیادی دارد و ترجمه‌های مختلفی از آن چاپ شده است که می‌توانید در کتابفروشی‌ها آن‌ها را پیدا کنید.

۴. مرشد و مارگریتا اثر میخائیل بولگاکف

بولگاکف یکی از نویسندگان بزرگ روسیه است و کتاب‌های بسیار مهمی دارد که بهتر است آن‌ها را بخوانید. یکی از مهم‌ترین کتاب‌های این نویسنده، کتاب مرشد و مارگریتا است. او برای نوشتن این کتاب سال‌ها وقت گذاشت و سرانجام در سال ۱۹۶۷ منتشر شد. این کتاب در فهرست ۱۰۰۱ کتابی که باید قبل از مرگ خواند قرار دارد.

این داستان هم مانند بسیاری از داستان‌های رئالیسم جادویی فرم پیچیده‌ای دارد و مجبور خواهید بود چند خط داستانی را دنبال کنید تا از ماجرا سردر بیاورید. این کتاب دوبخشی است. در بخش اول کتاب شاعری به نام بزدومنی را داریم که با تجسم انسانی شیطان روبه‌رو می‌شود. داستان بعدی داستان به صلیب کشیده‌شدن مسیح در اورشلیم است. در بخش دوم داستان، قصه‌ی مرشد و مارگریتا را می‌خوانیم. مارگریتا زنی است که عاشق مرشد شده و به خاطر او شوهرش را رها می‌کند. این داستان‌ها هرکدام در جایی به دیگری گره می‌خورند و یک تصویر کامل ایجاد می‌کنند. این کتاب از آن داستان‌هایی است که شاید لازم باشد آن را بیشتر از یک‌بار بخوانید.

کتاب مرشد و مارگریتا هم چندین ترجمه به فارسی دارد که می‌توانید از میانشان انتخاب کنید. یکی از این ترجمه‌ها ترجمه پرویز شهدی است که انتشارات مجید آن را چاپ کرده است.

۵. خانه ارواح اثر ایزابل آلنده

کتاب خانه ارواح کتابی است که ایزابل آلنده نویسنده‌ی مشهور شیلیایی آن را نوشته است. این رمان اولین رمان اوست و در سال ۱۹۸۲ منتشر شده است. همین کتاب بود که شهرت زیادی را برای آلنده به ارمغان آورد و او را به یک نویسنده‌ی شناخته شده تبدیل کرد. این کتاب به بیش از ۲۰ زبان مختلف برگردانده شده است.

ماجرای این کتاب چیزی حدود نیم‌قرن از تاریخ شیلی بین سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۷۳ برمی‌گردد و در حقیقت از چهار نسل از خانواده‌ای به نام تروبا می‌گوید. روایت داستان پر از اتفاقاتی است که در شیلی افتاده‌اند و روایت‌های اجتماعی و سیاسی از دوران پس از کودتا است. داستان رو روای دارد که باهم نزدیک به هفتاد سالل اختلاف سنی دارند و روایت را از زبان خودشان می‌گویند.

کتاب خانه ارواح ترجمه‌های فارسی مختلفی هم دارد. یکی از این ترجمه‌ها ترجمه‌ی حشمت کامرانی است که نشر قطره آن را منتشر کرده است.

۶.نام من سرخ اثر اورهان پاموک

نام من سرخ یا همان my name is red رمانی نوشته‌ی اورهان پاموک است که در سال ۱۹۹۸ منتشر شد. این کتاب یکی از آثار متفاوت این نویسنده است که طرفداران زیادی دارد.

کتاب نام من سرخ موضوع جذابی دارد. داستان آن به دربار عثمانی برمی‌گردد و درباره‌ی نقاشانی است که در این دربار پرتره‌های مختلفی می‌کشیدند. همچنین پای سایر هنرمندان دربار هم وسط است. اتفاقاتی میان هنرمندان می‌افتد که موجب اختلافات جدی می‌شود، از سوی دیگر شور عشق و جوانی نقش خود را در داستان ایفا می‌کند. همه‌ی این‌ها باعث کشته شدن چندین نفر می‌شود که توجه سلطان مراد سوم را هم به خود جلب می‌کند. این کتاب شما را به استانبول می‌برد و اجازه می‌دهد از فضای این شهر لذت ببرید.

نام من سرخ به فارسی هم برگردانده شده است و می‌توانید ترجمه تهمینه زاردشت از این کتاب را که انتشارات مروارید آن را منتشر کرده است را هم برای مطالعه انتخاب کنید. نسخه الکترونیک این کتاب در فیدیبو در دسترس است.

۷.نامه‌های پر تب‌وتاب اثر خورخه لوئیس بورخس

خورخه لوئیس بورخس نویسنده‌ی داستان‌های کوتاه است و عنصر رئالیسم جادویی در بسیاری از کتاب‌هایش به چشم می‌خورد. او را عامل شکوفایی رئالیسم جادویی در دنیای ادبیات می‌دانند. این نویسنده کتاب‌های زیادی نوشته است که یکی از آن‌ها نامه‌های پرتب و تاب نام دارد. این مجموعه شامل ۷۱ نامه است که در هرکدام بورخس از افراد و مکان‌های مختلف نوشته است. او این نامه‌ها را خطاب به دوستانش موریس آبرامویج و خاکوبو سوردا نوشته است. این کتاب پیش از مرگ بورخس منتشر نشد اما در سال ۱۹۹۶ یعنی ده سال پس از مرگ نویسنده همسرش آن را پیدا کرد و به ناشران سپرد. این کتاب به‌عنوان آخرین اثر او سروصدای زیادی به پا کرد.

کتاب نامه‌های پرتب‌وتاب را نجمه شبیری به فارسی برگردانده است و نشر مشکی آن را منتشر کرده است.

۸.عزاداران بیل اثر غلامحسین ساعدی

در ادبیات داستانی ایران هم می‌توانید ردپای رئالیسم جادویی را پیدا کنید. کتاب عزاداران بیل اثر غلامحسین ساعدی یکی از کتاب‌هایی است که به این سبک نوشته شده است. این کتاب مجموعه‌ای از هشت داستان است که در آن‌ها درباره‌ی رنج و دردهای مردم روستایی به نام بیل در ایران نوشته شده است. این کتاب اولین‌بار در سال ۱۳۴۳ منتشر شده است.

در تمام داستان‌های این مجموعه با یک سری شخصیت مشترک مانند کدخدا، مش اسلام و… طرف هستیم که هرکدام شخصیت‌های خودشان را دارند و در ماجراهای این روستا نقشی را ایفا می‌کنند. این مجموعه داستان‌ها از زبان سوم‌شخص روایتت شده‌اند و مفاهیم زیادی را می‌توانید در آن‌ها ببینید. مردم روستا درگیر خرافه‌های جدی شده‌اند که با زندگی آن‌ها درآمیخته و تصویری رازآلود ایجاد کرده است.

دنیای رئالیسم جادویی دنیای عجیب و هیجان‌انگیزی است. داستان‌های این سبک اغلب بسیار خاص هستند و می‌توانید لحظات بسیار دلچسبی را در هنگام خواندن آن‌ها داشته باشید. مجموعه کتاب‌هایی که در بالا معرفی شد تنها بخشی از داستان‌های این ژانر است که در نقاط مختلف دنیا نوشته‌شده‌اند. این مجموعه می‌تواند انتخابی عالی برای آغاز مطالعه این سبک باشد.