تنها سه ماه به اعلام نتایج جایزه ۵۰ هزار دلاری بوکر ۲۰۲۱ باقی مانده و ۱۳ نویسنده از ۴ قاره دنیا برای رسیدن به این جایزه بزرگ رقابت می‌کنند. جایزه بزرگ The Man Booker Prize (من بوکر) که به نام جایزه بوکر نیز شناخته می شود، از مهم‌ترین جوایز ادبی در دنیاست که هر ساله به بهترین رمانِ انگلیسی زبان تعلق می‌گیرد. هیئت انتخاب جایزه بوکر شامل یک نویسنده، دو ناشر، یک کتاب فروش، یک کتابدار، یک نماینده ادبی و رئیسی است که توسط این هیئت منصوب می‌شود در کنار این افراد، کمیته مشورتی هیئت داوران نیز تشکیل می‌شود که اعضای این کمیته هر سال تغییر می‌کنند. البته ممکن است گاه یک عضو دو سال پیاپی در این کمیته حضور داشته باشد. داوران از میان برجسته‌ترین منتقدان ادبی، نویسندگان، دانشگاهیان و همچنین شخصیت‌های برجسته جهانی انتخاب می‌شوند.
کتاب‌ها چطور به جایزه بوکر راه می‌یابند؟
هر ساله ناشران می‌توانند تا دو عنوان کتاب جدید که چاپ همان سال است را به بنیاد بوکر معرفی کنند در کنار این هر ناشر می‌تواند پنج عنوان کتاب دیگر را نیز برای بررسی به بنیاد بوکر معرفی کند. یکی از ویژگی‌های جایزه بوکر این است که کتابِ نویسندگانی که قبلا جایزه بوکر را گرفته‌اند یا در ده سال گذشته جزو فهرست نهایی بوده‌اند نیز بررسی می‌شود. ویژگی مهم ِ دیگر جایزه بوکر در قیاس با دیگر جوایز ادبی این است که داوران موظفند همه آثاری که ناشران معرفی می‌کنند را بخوانند و فهرست کتاب‌های معرفی شده توسط ناشران اکیدا محرمانه است.
پس از خواندن اولیه آثار، داوران ابتدا فهرستی اولیه از آثار راه یافته به مرحله اول را اعلام می‌کنند و در ادامه نیز فهرست نهایی آثار با شش عنوان کتاب معرفی می‌شود. برای این‌که کتابی به فهرست نهایی راه یابد لازم است حداقل یکی از داوران از کتاب حمایت کند. البته تمام کتاب‌های راه یافته به فهرست نهایی ۲۵۰۰ پوند جایزه از بنیاد بوکر دریافت خواهند کرد.
بوکر دیگر یک جایزه صد در صد انگلیسی نیست!
درست است که جایزه بوکر به کتاب‌های انگلیسی تعلق می‌گیرد اما در سال ۲۰۱۶ تغییر بسیار مهمی در این جایزه اعمال شد. از آن سال به بعد کمیته برگزاری تصمیم گرفت علاوه بر اهدای جایزه به کتاب انگلیسی زبان، به یک کتاب ترجمه شده به زبان انگلیسی نیز جایزه دهد. بنا بر این جایزه ۵۰ هزار پوندی از آن سال به بعد میان دو نویسنده تقسیم خواهد شد. این جایزه به جایزه من بوکر بین‌المللی شهرت یافته است.
نامزدهای اولیه ۲۰۲۱ چه کسانی هستند؟
روز ۲۷ جولای ۲۰۲۱ فهرست اولیه نامزدهای جایزه بوکر امسال توسط داوران اعلام شد. که این فهرست دارای ویژگی‌های جالب توجهی است. در این فهرست از ۴ قاره نمایندگانی حضور دارند و همین باعث رنگارنگ‌تر شدن نژادی و ملیتی جایزه امسال شده است. هیئت داوران جایزه بوکر ۲۰۲۱ شامل این اشخاص هستند:
– مایا جاسانوف – مورخ، محقق – رئیس کمیته داوران
– هوریتا هارود – ویراستار و نویسنده
– ناتاشا مک الهون – بازیگر
-چیگوزی اوبیوما – پرفسور و دوباره راه یافته به فهرست بوکر در ادوار گذشته
-آرچیپوف رون ویلیامز – نویسنده و اسقف سابق
این هئیت داوران لیست بلند اولیه را به شرح زیر اعلام کرده‌اند:
«سفری به شمال» نوشته آنوک آرودپراگسام
«عهد» نوشته دیمون گالگوت
«شیرینی آب» نوشته نیتان هریس
«دومین مکان» نوشته ریچل کاسک
«کلارا و خورشید» نوشته کازوئو ایشی گورو
«یک جزیره» نوشته کارن جنینگز
«هیچ کس در این باره صحبت نمی کند» نوشته پاتریشیا لاکوود
«مردان خوش شانس» نوشته نادیفا محمد
«شهری به نام تسکین» نوشته ماری لاوسون
«حیرت» نوشته ریچارد پاورز
«اتاق چینی» سانییو ساهوتا
«جاودان روشن» نوشته فرانسیس اسپوفورد
«چرخه عالی» نوشته مگی
بازگشت ایشی‌گورو بعد از سی و یک سال
یکی از نکاتی که در این دوره مورد توجه قرار گرفته بازگشت کازئو ایشی گورو نویسنده ژاپنی- انگلیسی به فهرست کاندیداهای جایزه بوکر بعد از سی و یکسال است. اولین‌بار ایشی گورو در سال ۱۹۸۹ با رمان «بازمانده روز» به فهرست بوکر راه یافت. سال ۲۰۱۷ سال خوش یمنی برای ایشی گورو بود، او توانست به مهم‌ترین جایزه ادبی جهان، یعنی جایزه نوبل دست یابد و همین باعث شد کتاب‌ها و آثارش بیش از پیش مورد توجه محافل ادبی و منتقدان قرار گیرد. به نظر می‌رسد در مصاف ِ با دیگر نویسنده ژاپنی-انگلیسی یعنی هاروکی موراکامی – که در ایران نیز بسیار محبوب است- فعلا ایشی گورو برگ برنده را در جوایز بزرگ در دست دارد و یکه‌تاز این میدان است.
کتابی که از ایشی گورو به جایزه بوکر راه یافته «کلارا و خورشید» نام دارد. او این کتاب را بعد از دریافت جایزه نوبل نوشته که خود نکته قابل توجه دیگری است. داستان کتاب «کلارا و خورشید» از جمله داستان‌های پادآرمان‌شهری است که پس از پاندمی و با همه‌گیری ویروس کرونا در جهان به صدر لیست پرفروش‌ها راه یافته‌اند.
او در این رمان داستان را از زاویه دید کلارایی تعریف می‌کند که خود جهان را از یک فروشگاه مشاهده می‌کند. در این داستان ایشی گورو به شرح تکنولوژی‌های روز دنیا و هوش مصنوعی می‌پردازد و نهایتا مصافِ تکنولوژی، روابط انسانی و عشق را به تصویر می‌کشد.
بازمانده مهم از فهرست بوکر ۲۰۲۱
سال ۲۰۱۸ یکی از پر سر و صداترین نویسندگان فهرست بوکر سالی رونی بود با کتاب «آدم‌های عادی». سالی رونی که نویسنده و فیلم‌نامه نویس ایرلندی است با انتشار این کتاب توانست بسیار مورد توجه منتقدان و علاقه‌مندان به کتاب در سراسر جهان قرار گیرد و توانست جایزه کتاب کاستا را از آن خود کند. همچنین در سال ۲۰۱۹ این کتاب در رتبه ۲۵ ام ۱۰۰ کتاب برتر قرن بیست و یکم گاردین قرار گرفت. با این تفاصیل می‌توان گفت نویسنده کتاب آدم‌های عادی و کتابِ جدیدش «دنیای زیبا کجا هستی؟» از مهم‌ترین عایبان فهرست بوکر است.
تنها نامزد ایرانی جایزه بوکر
سال ۲۰۲۰ در جایزه بوکر، سال متفاوتی برای ایرانیان بود. برای نخستین بار شکوفه آذر به عنوان کاندیدای این جایزه اعلام شد. کتاب «اشراق درخت گوجه سبز» نوشته شکوفه آذر برای اولین‌بار در نامزدهای جایزه بوکر اعلام شد که افتخار بزرگی برای این نویسنده ایرانی ساکن استرالیا محسوب می‌شود. شکوفه آذر در این کتاب به موضوع زندگی در سانسور پرداخته است. این کتاب را نوعی ادای دین به سهراب سپهری نیز می‌دانند. نویسنده در کنار پرداختن به اندیشه سهراب و اشراق خاص او از سویی به وقایع اوایل انقلاب و دهه شصت ایران نیز پرداخته است.
