بیگانه اثر آلبر کامو یکی از معروف‌ترین رمان‌های تاریخ ادبیات داستانی دنیا و در عین حال از بهترین آثار آلبر کامو به حساب می‌آید، رمان بیگانه یکی از فلسفی‌ترین رمان‌هاست که در آن آلبر کامو نگاهی فلسفی به مقوله زندگی و دنیا را در قالب داستانی پرکشش به شکلی جذاب روایت کرده است.
رمان بیگانه با محوریت پوچ‌گرایی توسط آلبر کامو خلق شده که استقبال بی‌نظیر از آن حاکی است، کامو یکی از مهم‌ترین مصداق‌های فلسفه در جهان را از ابتدای شکل‌گیری آن تاکنون با قلمی دلچسب به مخاطب عرضه داشته است، بیگانه همچنان در جای‌جای دنیا مخاطب دارد و کماکان چاپ می‌شود و چاپ می‌شود، در این مطلب نگاهی به ترجمه‌های بیگانه در ایران داشته‌ایم، هرچند انتخاب بهترین ترجمه فارسی این اثر امری محال است اما ابتدا به معرفی این کتاب پرداخته و سپس ترجمه‌های معروف را بررسی می‌کنیم تا چراغی باشد برای انتخابی بهتر.
بیگانه؛ شاهکاری از یک اسطوره بی‌بدیل
مامان امروز مرد، این آغاز جذاب رمانی است که برای همیشه ماندگار شد، آلبر کامو نویسنده فرانسوی‌زبانِ الجزایری تبار، بیگانه را در سال ۱۹۴۲ خلق کرد، پر بی‌راه نیست اگر بگوییم عمده دلیل معروفیت آلبرکامو به‌خاطر خلق بیگانه است، کتابی که در ردیف‌های بالای ۱۰۰ رمان برتر انتخاب روزنامه لوموند قرار دارد.
آلبر کامو بخاطر رمان بیگانه در سال ۱۹۵۷ موفق به دریافت جایزه نوبل ادبیات شد. بیگانه به بسیاری از زبان‌های زنده دنیا ترجمه شده و تاکنون دو فیلم سینمایی از روی آن ساخته شده است.
مورسو شخصیت اصلی داستان بیگانه همان ابتدا با خبر درگذشت مادرش به مخاطب معرفی می‌شود، شخصیتی که در ادامه برخوردی بسیار سرد نسبت به رخداد مرگ مادرش دارد، در مراسم کفن و دفن احساسات غم‌بار زیادی از خود نشان نداده و به سادگی و با خط پررنگی از آرامش و بی‌تفاوتی از کنار این اتفاق که در زندگی تمام انسان‌ها غم زیادی به‌همراه دارد رد می‌شود.
نکته اساسی درباره بیگانه این است که در این رمان آنچه اهمیت بیشتری دارد دیالوگ‌هاست و نه خط اصلی داستان، به‌نوعی می‌توان گفت آنقدر کلام این رمان سنگین و در عین حال جذاب و دلنشین است که مخاطب را دیالوگ به دنبال خود کشانده و نه داستان، همین مقوله است که ترجمه را درباره بیگانه اثر آلبر کامو اهمیتی صدچندان داده است، مکالمات سنگین و پرمعـــــنای این کتاب ویژگی بارز آن است که به تبع آن، اینکه کدام ترجمه را برای خواندن بیگانه به دست بگیریم بسیار مهم است.
انتشار رمان بیگانه در ایران
رمان بیگانه برای اولین در ایران، در سال ۱۳۲۸ توسط انتشارات کانون معرفت به بازار کتاب عرضه شد، اولین ترجمه این اثر کاری اشتراکی توسط علی اصغر خبره‌زاده و جلال آل احمد بود، بیگانه زمانی در ایران به چاپ رسیده که موج نوی روشنفکری و تمایل مردم به مطالعه آغاز شده بود و به سرعت این کتاب جای خود را در میان اهالی مطالعه باز کرد.
چندین سال بیگانه با همین ترجمه چاپ و به مردم عرضه می‌شد اما همانطور که در سطور بالا گفتیم، اهمیت کلام و جملات در این داستان از یک سو و اقبال مردم به این کتاب باعث شد ترجمه‌های دیگری از بیگانه عرضه و منتشر شود، بیگانه به سرعت به محافل ادبی آن روزگار ایران رخنه کرد و به نقل مجالس ادیبان و اندیشمندان تبدیل شد، نگاه فلسفی غلیظی که در بیگانه وجود دارد باعث شد افرادی از ادبای آن زمان کشورمان که فلسفه را جدی‌تر دنبال می‌کردند نشست‌ها و جلسات بسیاری را برای تنویر خط فلسفی بیگانه ترتیب دهند.
بررسی ترجمه‌های معروف بیگانه
در ادامه به بررسی ترجمه‌های معروف بیگانه می‌پردازیم.
بیگانه ترجمه لیلی گلستان
لیلی گلستان خواهر کاوه گلستان یکی از آن‌دست ترجمه‌های مقبول، دلنشین و روان را برای بیگانه ارائه کرده است، بیگانه با ترجمه لیلی گلستان به سال ۱۳۸۶ توسط انتشارات مرکز منتشر گردید، لیلی گلستان در ترجمه بیگانه تلاش کرده قلم کامو را بدون هیچ کاستی و برشی، بدون تغییرات زیاد و چشم‌گیر به فارسی برگردان کند، در ترجمه لیلی گلستان آن فضای فرانسوی رمان به‌خوبی احساس می‌شود.
لیلی گلستان زاده تیرماه ۱۳۲۳ در تهران است، مترجم، نویسنده، نگارخانه‌دار و عضو قدیمی کانون نویسندگان ایران در سال ۱۳۹۳ جایزه شوالیه ادب و هنر فرانسه را از دست سفیر این کشور در تهران دریافت کرد، او یکی از بهترین مترجمان رمان‌ها و کتابهای فرانسوی در ایران است که آثار بسیاری را در ترجمه و همچنین تالیف به ادبیات ایران ارائه داشته است.
بیگانه ترجمه خشایار دیهیمی
ترجمه بیگانه توسط خشایار دیهیمی در سال ۱۳۸۸ توسط نشر ماهی منتشر گردید، به زعم بسیاری از منتقدین و صاحب‌نظران در زمینه ترجمه خشایار دیهیمی یک خط وسط از ترجمه گلستان و آل احمد را رعایت کرده است، ترجمه دیهیمی آن ثقل و سنگینی ترجمه گلستان را نداشته و از طرفی ساختارمندتر از ترجمه آل احمد است.
از ترجمه دیهیمی تاکنون نزدیک به ۲۰ نوبت چاپ مجدد انجام شده که همین آمار نشان دهنده اقبال مخاطبین به ترجمه ایشان است. دیهیمی متولد سال ۱۳۳۴ در تبریز است، او از مترجمان به‌نام معاصر کشورمان محسوب می‌شود، آثار قابل توجهی در زمینه فلسفه سیاست و فلسفه زندگی ترجمه کرده، او نزدیک به ۱۲۰ ترجمه را به نام خود ثبت کرده که رقم بزرگی محسوب شده و نشان از توانایی‌های وی دارد. دیهیمی سوای ترجمه، از اساتید به‌نام ویراستاری ادبیات کشورمان نیز محسوب می‌شود، او مترجم محبوب مخاطبین فلسفه و ادبیات در ایران است و آثارش طرفداران بسیاری دارد.
بیگانه ترجمه امیر جلال الدین اعلم
اعلم، ترجمه بیگانه را در سال ۱۳۷۷ به پایان رساند و برای انتشار آن نشر نیلوفر را انتخاب کرد، در کنار بیگانه اعلم اثر معروف تهوع نوشته ژان پل ساتر را نیز ترجمه کرده، ترجمه اعلم بسیار ادبی است و او تلاش کرده بعد ادبی بیگانه را تمام وکمال و تا آنجا که می‌توانسته رعایت کند، به هر روی ترجمه امیر جلال‌الدین اعلم از ترجمه های پرمخاطب بیگانه در ایران به حساب آمده و برگردان قابل دفاعی به فارسی است.
اعلم متولد ۱۳۲۰ بود که در سال ۱۳۹۶ در ۷۶ سالگی در تهران چشم از جهان فروبست، از مترجمین و نویسندگان بسیار پرکار ادبیات این مرز و بوم بود و جایگاه ویژه‌ای درمیان اهالی کتاب و ادبیات داشت، او زیاد اهل حضور در محافل ادبی نبود و زندگی مهجورانه‌ای برای خود پیشه کرده بود، هرچند خوشبختانه چندی قبل از مرگش از او و تنی چند از مترجمان به‌نام کشور تقدیری شایسته به عمل آمد.
اعلم، ترجمه را نه یک پیشه بلکه عملی عاشقانه قلمداد می‌کرد، او ترجمه به فارسی را جستجویی عاشقانه در زبان مادری توصیف کرده و زبان فارسی را گنجینه‌ای بسیار بزرگ خطاب می‌کرد، از دیگر اثار ارزشمندی که امیر جلال‌الدین اعلم در کارنامه خود دارد ترجمه کتاب تاریخ جهان لاروس در دو جلد است که آن را قبل از وقوع انقلاب ترجمه و به چاپ رساند.
بیگانه ترجمه علی اصغر خبره‌زاده و جلال آل احمد
قدیمی‌ترین ترجمه بیگانه متعلق به علی اصغر خبره‌زاده و جلال آل احمد است که خوب طبیعتا در طی سالیان متمادی چاپ این کتاب در ایران ترجمه‌های بهتر و روان‌تری از بیگانه ارائه شده است، اما مسلما فتح باب ترجمه این اثر متعلق به علی اصغر خبره‌زاده و جلال آل احمد است که این ترجمه درست است که قدیمی شده اما روان و خوش‌خوان است و حذفیات کمی به‌همراه داشته است.
جلال آل احمد نیازی به معرفی نداشته و یکی از مشهورترین چهره‌های ادبیات ایران به حساب می‌آید اما به زعم بسیاری از منتقدین، جلال آل احمدی آنقدری که نویسنده خوب و زبردستی بود، مترجم توانمندی نبود به همین خاطر آثار بسیار کمتری از ترجمه نسبت به تالیف از او به جا مانده است، قطعا پرداختن به جلال آل احمد در این مقال نگنجیده و حدیث مفصلی است که زمان بسیاری می‌طلبد.
علی اصغر خبره‌زاده، مترجم یزدی کشورمان از اولین‌ها در ترجمه کشور به حساب می‌آید، او دکترای ادبیات و زبان فارسی بود که در محضر اساتید به‌نامی چون ملک‌الشعرای بهار، بدیع‌الزمان فروزانفر و علی اصغر حکمت آموزش دیده بود، در کنار تحصیل در ادبیات فارسی، او عربی و فرانسه را نیز به حدی خوب فرا گرفت که توانست اولین ترجمه بیگانه اثر آلبر کامو را در یک کار اشتراکی با آل احمد به دنیای ادبیات ارائه نماید.آثار جاویدانی در دنیای ادبیات جهان توسط وی به فارسی ترجمه شده است، رمان‌های دکتر ژیواگو، جن زدگان و ناپلئون از این دست آثار هستند.
بیگانه ترجمه پرویز شهدی
ترجمه بیگانه توسط پرویز شهدی از زبان فرانسه و بصورت مستقیم انجام شده است، ترجمه جدیدتر و به روزتری نسبت به دیگر ترجمه‌هاست که توسط چاپ مجید به علاقه‌مندان ارائه شده، ترجمه شهدی نسبت به بقیه تا حدی ادبی‌تر است و از زبان فارسی پاکیزه‌تری در آن سود برده شده، دقت بالایی در ترجمه توسط شهدی به کار رفته و لحن کامو در ترجمه به‌خوبی انتقال یافته است، ترجمه شهدی پانویسی نداشته و باید عنوان داشت پیش‌گفتار بسیار زیبا و خلاصه‌ای در باب کامو و آثارش در ابتدای کتاب به مخاطبین تقدیم داشته، ترجمه شهدی خیلی زود طرفداران خود را پیدا کرده و اکنون از ترجمه‌های قابل اتکا برای بیگانه محسوب می‌گردد.
پرویز شهدی در سال ۱۳۱۵ در مشهد زاده شد، او فارغ‌التحصیل زبان و ادبیات فرانسه از دانشگاه تهران است، ادامه تحصیل را در فرانسه و دانشگاه معروف سوربن در مقطع ادبیات تطبیقی پیش گرفت، در فرانسه مقیم نشد و پس از اتمام تحصیل در سال ۶۳ به وطن بازگشت، او ابتدا کارمند بانک بود که خوب با روحیات او همراهی نداشت و خیلی زود به خانه برگشت و در میان ترجمه و کتابها حرفه اصلی خود را آغاز کرد. شهدی نزدیک به ۱۰۰ اثر ادبی را تاکنون ترجمه کرده که آنقدر اثر فاخر توسط او برگردان شده که نمی‌توان حتی یکی دوتا از آنها را نام برد.
بیگانه ترجمه شادی ابطحی
روان‌شاد شادی ابطحی نیز ترجمه دلنشینی از بیگانه ارائه داشته است، او به خوبی انگلیسی و فرانسه را ترجمه کرده و آثار زیادی نیز از خود به جا گذاشته است، ابطحی در زمینه ادبیات کودکان نیز آثار خوبی را ترجمه و به مخاطبین ارائه داشته است، از مترجمینِ خانم به‌نام کشور محسوب می‌شد که در سال ۹۸ پس از ۶۳ سال دارفانی را وداع گفت، ترجمه ابطحی از بیگانه بسیار روان و خوش‌خوان است، تلاش داشته تا آنجایی که ساختار اثر و قلم کامو اجازه داده کار ترجمه را برای مخاطبین ساده و کتاب را قابل فهم‌تر ارائه کند. شازده کوچولو، اوژنی گرانده، جنس دوم، ربه‌کا و مجموعه داستان سرزمین وحشت از دیگر آثار شناخته شده این مترجم خوب کشورمان است.
بیگانه ترجمه پریسا قبادی اصل
ترجمه پریسا قبادی اصل توسط انتشارات روزگار به چاپ رسیده است، این ترجمه هم در دسته آثار جدید ترجمه رمان بیگانه قرار دارد، که البته با اقبال کمتری در میان مخاطبین مواجه شده است، پریسا قبادی اصل مستقیما بیگانه را از فرانسه به فارسی ترجمه کرده و این نسخه جز پیش‌گفتار مترجم هیچگونه پانویسی و یا موخره و تفسیری به‌همراه نداشته است.
مقایسه شش ترجمۀ مختلف رمان بیگانه
در ادامه به مقایسه ۶ ترجمۀ مختلف رمان بیگانه می‌پردازیم.
ترجمۀ لیلی گلستان:
من هم حس می کنم حاضرم از نو زندگی کنم. در برابر این شب مملو از نشانه‌ها و ستاره‌ها، انگار این خشم عظیم مرا از بدی منزه و از امید تهی کرده بود. برای اولین بار خودم را به دست بی تفاوتیِ پرمهر دنیا سپردم آن را بسیار شبیه خودم و بسیار برادرانه دیدم و حس کردم خوشبخت بوده‌ام و هنوز هم خوش‌بختم.
ترجمۀ پرویز جلال آل احمد و علی اصغر خبره زاده:
من نیز خود را آماده این حس می‌کردم که همه چیز را از سر بگیرم. مثل اینکه خشم بیش از اندازه مرا از درد تهی و از امید خالی ساخته بود. برای اولین بار خود را به دست بی‌قیدی و بی‌مهری جذاب دنیا سپردم. و از اینکه درک کردم دنیا این قدر به من شبیه است و بالاخره این قدر برادرانه است، حس کردم که خوشبخت بوده‌ام و باز هم خواهم بود.
ترجمۀ خشایار دیهیمی:
و من هم احساس کردم آماده‌ام تا زندگی‌ام را از سر بگیرم. انگار آن فوران مرا شسته بود و زشتی‌هایم را پاک کرده بود، مرا از شر امیدهایم خلاص کرده بود، و در آن شب جان گرفته از ستاره‌ها و نشانه‌ها، برای اولین بار خودم را آسوده سپردم به بی‌اعتنایی مهربان دنیا.
ترجمۀ پرویز شهدی:
من هم احساس کردم آماده‌ام زندگی را از سر بگیرم. این خشم شدید همۀ ناراحتی‌ها را از وجودم زدوده بود. در برابر این شب پرنشانه و پرستاره، برای اولین بار بدون هیچ امیدی قلبم را به روی این بی‌تفاوتی محبت آمیز دنیا گشودم.
ترجمۀ محمدرضا پارسایار:
و من هم احساس کردم آماده‌ام تا زندگی را از سر بگیرم. در این شب سرشار از نشانه‌ها و ستاره‌ها، انگار این خشم فراوان مرا از بدی پیراسته و از امید تهی کرده بود. برای اولین بار، دلم را به روی بی‌تفاوتی پرمهر دنیا گشودم.
ترجمۀ پریسا قبادی اصل:
و من نیز احساس کرده آماده‌ام همه چیز را از سر بگیرم. این شب آکنده از نشانه‌ها و ستاره‌ها گویی این خشم بیش از حد پاک مرا از درد و از امید خالی ساخته بود. برای اولین بار خود را به دست بی تفاوتی پرمهر دنیا سپردم.
برای مطالعه رمان ماندگار بیگانه اثر آلبر کامو آنچه در درجه اول اهمیت قرار دارد ترجمه این کتاب است، دیالوگ‌هایی که بار اصلی رمان را بر دوش می‌کشند بایستی تمام معنای مدنظر آلبر کامو را به مخاطب انتقال دهند، در غیر این‌صورت معنای اصلی این اثر فاخر به مخاطب نرسیده است، معرفی ترجمه‌های فوق چراغ روشنی است برای مطالعه یکی از کتاب‌هایی که حتما باید در طول زندگی‌مان بخوانیم.
One Response
بسیار جذاب و مفید