در رئالیسم جادویی مرز میان داستان واقع‌گرایانه و فانتزی از بین می‌رود. امروزه رئالیسم جادویی به عنوان یکی از محبوب‌ترین سبک‌های ادبی به شمار میآید. در این سبک ادبی میان دو چیزی که به هم پیوند ندارند یعنی جادویی و واقعیت رابطه برقرار می‌شود. البته چنین چیزی کماکان بر خلاف دنیاهای فانتزی در داستان عجیب است و گاهی اوقات دلیل آن معلوم نیست. اما ورود جادو به داستان، به آن جهت می‌دهد و تاثیر مهمی بر روی روند کتاب می‌گذارد. رئالیسم جادویی در کشورهای آمریکای لاتین حضور چشمگیر و پررنگی دارد و بسیاری از نویسندگان این قاره، از سبک ادبی فوق برای به چالش کشیدن استبداد و استعمار استفاده کرده‌اند. رویکرد رئالیسم جادویی معمولا رویکردی انتقادی نسبت به طبقات بالای جامعه و حاکمان است. این سبک امروزه طرفداران گسترده‌ای در سراسر جهان دارد. در این یادداشت تلاش می‌کنیم با تعدادی کتاب رئالیسم جادویی آشنا شویم.
پنج رمان رئالیسم جادویی خواندنی
طبل حلبی
کتاب طبل حلبی اولین نسخه از سه‌گانه معروف گونتر گراس نویسنده برجسته آلمانی است. گونتر گراس در این کتاب تلاش می‌کند تا به وقایع جنگ جهانی دوم بپردازد. شخصیت اصلی طبل حلبی، اسکار نام دارد. او انسانی عجیب و غریب است؛ رشد جسمی او در سه سالگی متوقف شده اما از انسان‌هاس دور و اطرافش بسیاز باهوش‌تر است. او یک طبل‌زن حرفه‌ای محسوب می‌شود. اسکار در داستان طبل حلبی در یک آسایشگاه روانی بستری شده است و شخصی به نام برونو برایش یک بسته کاغذ می‌آورد تا زندگی‌نامه خود و خانواده‌اش را بنویسد. اسکار در تولد سه سالگی خود- همان سالی که رشد جسمی‌اش متوقف شد- یک طبل حلبی کوچک را هدیه می‌گیرد. او از این طبل برای مقابله با همه چیز استفاده می‌کند؛ خواه خانواده‌اش باشد خواه سیاست و تاریخ!
اسکار با استفاده از صدای جیغ خودش قابلیت کنترل کردن دیگران را دارد. درست است که جسم او رشد نمی‌کند اما قابلیت‌های ذهنی او بسیار بالایت؛ اسکار تقریبا همه چیز را به خاطر می‌آورد. رمان طبل حلبی گونتر گراس زبان طنز گزنده‌ای دارد و در آن از وقایع سیاسی و اجتماعی دنیای معاصر انتقاد می‌شود. این کتاب تصویری از یک جامعه جنگ‌زده را به ما ارائه می‌دهد. طبل حلبی در سال ۱۹۹۹ (همان سالی که نویسنده کتاب اسکار گرفت) منتشر شد. داستان طبل حلبی نسبتا طولانی است اما متن روان و ساده کتاب باعث می‌شود که هنگام خواندن آن سردرگم نشویم. این اثر توسط سروش حبیبی به فارسی ترجمه شده است.
شهرهای ناپیدا
کتاب شهرهای ناپیدا اثری مرموز و پر از ابهام نوشته ایتالو کالوینو است. او این داستان را از زبان مارکو پولو سیاح و جهانگرد معروف ونیزی می‌نویسد که به دربار امپراطور مغول در چین یعنی قوبلای خان آمده است و در آن‌جا تلاش می‌کند از عجایبی که روی زمین وجود دارد سخن بگوید. قوبلای خان و مارکو پلو با زبان‌های یک‌دیگر بیگانه هستند و در گام‌های ابتدایی مارکو پولو تلاش می‌کند تا به زبان ایمل و اشاره با پادشاه سخن بگوید اما کم‌کم برقراری ارتباط میان این دو آسان‌تر می‌شود. به قول نویسنده در کتاب شهرهای ناپیدا از شهرهای عینی و موجود خبری نیست تمامی این شهرها خیالی هستند و هر کدام نام زنی را بر خود دارند. این شهرهای جادویی هر چند وجود خارجی ندارند اما بی‌شباهت به دنیای واقعی ما نیستند. نویسنده در خلال این داستان پر رمز و راز تلاش می‌کند تا درباره زندگی انسان شهری و چالش‌های آن بنویسد. این داستان نثری جذاب و خواندنی دارد. ترجمه آن را می‌توانیم به قلم بهمن رئیسی از انتشارات کتاب خورشید بخوانیم. نشر مرکز نیز به قلم ترانه یلدا این کتاب را با نام شهرهای ناپیدا ترجمه کرده است.این اثر ایتالو کالوینو در سال ۱۹۷۲ به چاپ رسید و به عنوان یکی از برترین آثار در حوزه رئالیسم جادویی به شمار می‌رود.
بارون درخت‌نشین
داستان بارون درخت‌نشین در یک روستای خیالی واقع در شمال ایتالیا اتفاق می‌افتد و داستان زندگی شخصی به نام کوزیمو است. او به یک خانواده اشرافی تعلق دارد؛ کوزیمو روزی تصمیم می‌گیرد که دیگر بر روی زمین زندگی نکند و بالای درخت‌ها بماند. بارها شرایطی پیش میآید که او راضی شود بر روی زمین بیاید اما او به عهدش وفادار می‌ماند. در خلال داستان بارون درخت‌نشین به اتفاقات تاریخی مهم در ایتالیا نیر اشاره می‌شود. نسیم انقلاب فرانسه به این منطقه ایتالیایی نیز می‌رسد و اتفاقاتی در آن رخ می‌دهد. اما به طور کلی داستان درباره کسی است که ترجیح می‌دهد خلاف قواعد جاری پیش برود و به جای زندگی بر روی زمین بر بالای درختان سکونت کند. کوزیمو یار می‌گیرد که چگونه نیازهای خود را رفع کند و به کسب احتیاج نداشته باشد. با این حال پیری به سراغ او نیز میآید. کتاب بارون درخت‌نشین یکی از شاهکارهای ایتالو کالوینو به شمار میآید و سومین اثر از سه‌گانه مشهور این نویسنده است. دو کتاب دیگر شوالیه ناموجود و ویکنیت دو‌نیم شده نام دارند که در آن‌ها نیز می‌توام اثر رئالیسم جادویی را دید. کتاب بارون درخت‌نشین توسط مهدی سحابی به فارسی ترجمه شده است. این کتاب لحنی دل‌نشین و جذاب دارد.
صدسال تنهایی
کتاب صد سال تنهایی برجسته‌ترین اثر در حوزه رئالیسم جادویی و تالیف گابریل گارسیا مارکز نویسنده مشهور آرژانتینی است. برخی مارکز را بنیان‌گذار سبک رئالیسم جادویی می‌دانند. کتاب صد سال تنهایی مهم‌ترین اثر اوست چاپ اول این کتاب ظرف یک هفته فروخته شد و از زمان انتشار تاکنون بیش از سی میلیون نسخه از این اثر فروخته شده است. مترجمان، صد سال تنهایی را به بیش از سی زبان مختلف ترجمه کرده‌اند. جایزه نوبل ادبیات در سال ۱۹۸۲ به خاطر نوشتن این کتاب به گابریل گارسیا مارکز داده شد.
کتاب صد سال تنهایی روایتی از زندگی شش نسل از خانواده بوئندیا در دهکده‌ای به نام ماکوندو است. در این داستان تاریخ شکل‌گیری کشورهای آمریکای لاتین روایت می‌شود و در آن جنگ، خشونت و بیماری به تصویر در میآید. برخی از شخصیت‌های این داستان می‌میرند اما روح آن‌ها در داستان باقی می‌ماند و اتفاقات خارق عادت و جادویی نیز در داستان رخ می‌دهد. کتاب صد سال تنهایی از زبان سوم شخص روایت می‌شود. در این کتاب شخصیت‌های بسیاری وجود دارند که اسمشان شبیه هم است؛ هنگام خواندن این اثر باید به خاطر داشته باشیم که با داستانی معمولی روبرو نیستیم و باید آن را با دقت بخوانیم. از این کتاب ترجمه‌های مختلفی به زبان فارسی موجود است.
تخم‌مرغ‌های شوم
کتاب تخم‌مرغ‌های شوم اثر میخائیل بولگاکف نویسنده برجسته اهل روسیه است که اولین بار در سال ۱۹۲۵ منتشر شد. این داستان در شرایطی به تحریر در آمد که روسیه وضعیت آشفته‌ای را پشت سر می‌گذاشت به تازگی جنگ داخلی به پایان رسیده بود اما دولت با مشکلات زیادی در تامین منابع اولیه روبرو شده بود. به یک‌باره بیماری‌ای عجیب باعث مرگ تمامی جوجه مرغ‌های اتحاد جماهیر شوروی می‌شود و دولت در مخمصه بزرگی می‌افتد. همزمان یک جانورشناس نابغه به نام پرسیکف نیز وجود دارد که اشعه‌ای مرموز را کشف می‌کند. این اشعه می‌تواند بر روی اندازه جانوران و سرعت زادوولد آن‌ها تاثیر چشمگیری بگذارد. دولت از این اختراع آزمایش‌نشده استقبال می‌کند و تصمیم می‌گیرد که برای نجات مرغداری‌ها آن را به کار بگیرد. اما نتیجه این استفاده فاجعه‌بار خواهد بود. این کتاب توسط بابک شهاب به فارسی ترجمه شده است.
