در آستانه هجدهمین دوره مسابقات فوتبال جام ملت‌های آسیا، ما ایرانی‌ها که فوتبال در گوشت و خون‌مان جاری‌است هنوز زیرچشمی حواس‌مان به ساق‌های ملی‌پوشان‌مان هست، حتی اگر از نتایج و بازی‌های اخیر راضی نبوده باشیم. جام ملت‌های آسیا بعد از کوپا آمریکا قدیمی‌ترین تورنمنت فوتبال در تاریخ این ورزش است. به بهانه شروع این مسابقات، امروز در بلاگ فیدیبو ۸ کتاب فوتبالی را بررسی و به شما معرفی کرده‌ایم.
تاثیر فوتبال بر جامعه
برای بخش بزرگی از جامعه جهانی تصور یک روز بدون فوتبال امری محال است، فوتبال در نگاه سطحی فقط یک ورزش بسیار پُرطرفدار به نظر می‌رسد که دنبال کردن آن برای علاقه‌مندانش بسیار لذت‌بخش است، اما اگر وارد بطن فوتبال شویم دیگر با یک ورزش صرف روبرو نیستیم و یکی از غول‌های رسانه‌ای، اجتماعی،سیاسی و فرهنگی امروز برابر ما ایستاده است. فوتبال امروز، در مقیاس‌های بزرگی بالاتر و مهم‌تر از یک ورزش ساده است.
فوتبال دست‌آویزی برای مخابره انواع‌واقسام پیام‌ها و رویکردها در جهان امروز است. فوتبال دغدغه بخش بزرگی از جامعه امروز جهان و البته ایران است، ورزشی که مرزهای “فقط برای تندرستی” را سالهای سال است رد کرده و یکی از بزرگترین مجراهای ارائه تئوری‌ها و خواسته‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در بطن جامعه و در وسعت بزرگتر جهان است. حدبالای تمایل و علاقه مردم در سراسر گیتی به فوتبال باعث شده صنعت بزرگ و سودآوری شکل گرفته و در کنار آن تعاملات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بسیاری در بستر فوتبال شکل بگیرد.
کتابهای فوتبالی جذاب و الهام‌بخش
در ادامه به کتابهای فوتبالی جذاب و الهام بخش می‌پردازیم.
پسری روی سکوها؛ اثر ماندگار حمیدرضا صدر
پسری روی سکوها شرح وقایع درشت و تاثیرگذار فوتبال ایران، اثری از حمیدرضا صدر نویسنده،روزنامه‌نگار،منتقد فیلم و پژوهشگر فقید فوتبال و سینما می‌باشد که در سال ۱۳۹۳ توسط نشر چشمه منتشر شده‌است. حمیدرضا صدر در این کتاب بیشتر روی ناگفته‌های چهل سال فوتبال در ایران تمرکز کرده است و درکنار آن مخاطب به طرز بسیار دلنشینی تاریخ سیاسی ۴۰ ساله ایران را نیز مرور خواهد کرد.
این اثر در مدت کوتاهی مورد توجه منتقدان ادبی و اهالی فوتبال قرار گرفت. نویسنده در این کتاب چهارچوبی میان گزارش‌نویسی، تاریخ‌نگاری، خاطره‌نویسی و ادبیات داستانی را برای خلق اثر انتخاب کرده که حاصل کار یکی از آثار ماندگار فوتبال و تاریخ ایران را رقم زده است.
پیراهن‌های همیشه؛ دیگر اثر جذاب حمیدرضا صدر
حمیدرضا صدر در پیراهن‌های همیشه تک نگاری‌هایی از ستارگان قدیم و جدید فوتبال ارائه کرده است. تصور بر این است صدر برای پیراهن‌های همیشه بسیار به یادداشت‌های گاه و بیگاه خود رجوع کرده است. هر فصل از کتاب، به ستاره‌ای درخشان و اسطوره‌ای بیشتر مردمی اختصاص دارد، کتابی که به وضوح در آن نویسنده روی دو نام ماندگار تاریخ فوتبال ایران بیشتر از بقیه تمرکز کرده، ناصر حجازی و همایون بهزادی.
علاقه صدر به بهزادی و حجازی بر هیچ‌کس پوشیده نبود، او در پیراهن‌های همیشه نسل جدید طرفداران فوتبال در ایران را بیشتر با این دو اسطورهِ ابدی آشنا کرد.
از جوزپه مئاتزا تا فرانتس بکن‌بائر ، از پله تا دیگو مارادونا، از روبرتو باجو تا الیور کان، از اریک کانتونا تا آلساندرو دل پیرو، از تیری آنری تا زین‌الدین زیدان، از کریستیانو رونالدو تا لیونل مسی،لوئیجی بوفون و احمدرضا عابدزاده و ناصر حجازی و همایون بهزادی همه در این کتاب هستند و قلم جذاب و حماسی حمیدرضا صدر حکایت‌های بسیار خواندنی از آن‌ها خلق کرده است.
روزی روزگاری فوتبال؛ باز هم حمیدرضا صدر
روزی روزگاری فوتبال دیگر اثر فوتبالی حمیدرضا صدر است که برای اولین بار، در زمستان ۱۳۷۹ توسط نشر آویژه منتشر شد. این اثر خیلی زود نایاب شد و چاپ جدید آن با بازبینی سال ۱۳۹۳ در نشر چشمه عرضه شد، تا پایان سال ۱۴۰۰ این کتاب ۱۰ بار تجدید چاپ شد.
کتاب، نگاهی دارد به تاریخ و جامعه‌شناسی اجمالی فوتبال در سراسر جهان و خصوصاً کشورهای صاحب سبک در فوتبال مانند انگلستان، ایتالیا، اسپانیا و …. صدر در این کتاب فوتبال، مردم و سیاست در فرهنگ‌های مختلف را بررسی کرده‌است. روزی روزگاری فوتبال به تاریخچه فوتبال، تأثیرات اجتماعی و بازیکنان معروف فوتبال در کشورهایی مانند آلمان، ترکیه، ایران، ایتالیا، اسپانیا و آرژانتین پرداخته است.
در این کتاب، مطالبی درباره فوتبال ایران و جهان مورد بحث قرار گرفته که بیشتر جنبه تاریخی دارد. این اثر از رویدادهای مهم در زمینه فوتبال جهان سخن می‌گوید و در کنار آن بازیکنان مشهور را معرفی می‌کند. روزی روزگاری فوتبال، سفری پر از هیجان فوتبالی است که دنیایی به دنیایی دیگر را نشان می‌دهد. از زمینهای خاکی تهران تا آرژانتین و ایالات متحده، از مردم، تاریخ و سیاست در فوتبال.
نیمکت داغ؛ مربیان ارزنده و به‌نام جهان
حمیدرا صدر در نیمکت داغ به بررسی زندگی و عملکرد مربیان تاثیرگذار و پر افتخار فوتبال در جای‌جای جهان پرداخته است. صدر در نیمکت داغ از حشمت مهاجرانی تا الکس فرگوسن و ژوزه مورینیو در سی و یک فصل به توصیف زندگی و رویکرد حرفه‌ای سی و چهار مربی تاریخ ساز فوتبال پرداخته‌است. حمیدرضا صدر سراغ چهره‌های مربی‌گری برجسته تاریخ فوتبال در جهان و ایران رفته و از دنیای مردان شماره یک فوتبال نوشته‌است. در نیمکت داغ صدر کوشیده زوایای بیشتر پنهان مانده از زندگی مربیان معروف و تاریخ‌ساز دنیا را نمایان کند.
از نکات دیگر این اثر پرداختن به «حشمت مهاجرانی» مربی قدیمی ایرانی در کنار چهره‌هایی همچون «الکس فرگوسن»، «فابیو کاپلو» و «ماریو زاگالو» است. انجام یک گفت‌وگوی مفصل با حشمت مهاجرانی و مرور بازی‌های تیم‌ملی به رهبری او، بخشی از فصلی است که به این سرمربی ایرانی پرداخته‌است. حشمت مهاجرانی اولین مربی بود که فوتبال ایران را به جام جهانی رساند و نزدیکی او به دربار پهلوی همیشه از وی چهره‌ای خبرساز ساخته است.
حمیدرضا صدر؛گنجینه ماندگار تاریخ فوتبال ایران و جهان
دکتر حمیدرضا صدر متولد ۲۸ اسفند ۱۳۳۴ در مشهد، پدر وی از افسران ارتشی بود که به فرهنگ و مطالعه بسیار علاقه داشت و همین امر سبب شد تمامی فرزندان او روی به کتاب و ادبیات بیاورند. صدر فارغ‌التحصیل کارشناسی در رشته اقتصاد و کارشناسی ارشد در رشته شهرسازی از دانشگاه تهران و دکترای شهرسازی از دانشگاه لیدز انگلستان بود.
در تمامی مدارج علمی و تحصیلی، همواره یکی از بهترین نفرات بود که همیشه نمرات بالای دوره‌ها و کلاس‌ها به وی تعلق می‌گرفت. دانشجوی محبوب دانشگاه بود که تسلط او بر فوتبال و سینما باعث شده بود همیشه دور و برش شلوغ باشد. او تسلط عجیبی بر تاریخ داشت و رمان معروف تو در قاهره خواهی مرد اثر اوست.
صدر نویسنده ثابت «مجله فیلم» بود و با نشریاتی چون «زن روز» ، «هفت» ، «سروش» و «تهران امروز» همکاری داشت و در تعدادی از روزنامه‌های معروف صبح ایران، ستون ثابتی با موضوعیت فیلم و نقد وبررسی آن داشت. این سالهای آخر تا حدود زیادی از نقد و بررسی فیلم فاصله گرفته بود و در پاسخ به علت این موضوع عنوان داشت که: از نظر من نقد فیلم در دنیا تمام شده است و مخاطبان خودشان صاحب نظرند، چرا که نسل جدید این امکانات را دارند که فیلمی را بارها ببینند و در موردش صحبت کنند.
سرانجام در ۲۵ تیرماه سال۱۴۰۰ خبر درگذشت مفسر فوتبال حمیدرضا صدر تمام فضای رسانه‌ای ایران را به خود اختصاص داد. خبری که در آن علت فوت وی را ابتلای ژنتیکی به سرطان عنوان کرده بود.
فوتبال علیه دشمن نوشته سایمون کوپر
سایمون کوپر در فوتبال علیه دشمن روی تاثیرات عمیق فوتبال بر سیاست و جامعه کار کرده است، او با چیرگی خاص و قلمی جذاب تاثیر فوتبال بر عرصه‌های کاملا غیر ورزشی را شرح داده است، برای خلق این اثر به کشورهای بسیاری سفر کرده و عمق تاثیر فوتبال بر جامعه فرهنگ تاریخ و سیاست را بررسی کرده است.
کوپر در این کتاب فوتبال را زمینهای تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قلمداد کرده و از این دریچه به فوتبال پرداخته تا نشان دهد دامنۀ نفوذ فوتبال به حوزه‌های بیرون از خودش تا چه حد وسیع و گسترده است.فوتبال علیه دشمن با ترجمه و مقدمۀ عادل فردوسی‌پور در نشر چشمه منتشر شده است که با استقبال بسیاری در میان اهالی کتاب و البته فوتبال مواجه شد. با مطالعه فوتبال علیه دشمن بیشتر می‌فهمیم فوتبال دیگر چیزی بیش از یک ورزش ۹۰ دقیقه است و برای بسیاری حکم مرگ و زندگی و نان شب را دارد.
مارادونا؛ اثر گیم بالاگه
از نام کتاب هم به‌خوبی بر‌می‌آید که درباره چیست، یک اثر تمام مارادونایی برای عاشقان فوتبال و مریدان میلیونی مارادونا در سراسر جهان، کتابی که لحظه لحظه زندگی خدای ابدی فوتبال را به قلم کشیده است، گیم بالاگه در این کتاب زندگی اسطوره ابدی فوتبال دنیا را از لحظه تولد تا ماه‌ها پس از مرگش به رشته تحریر درآورده است.
محور کتاب مارادنا یک پسر عصیانگر آرژانتینی بود که جایگاهش والاتر از خدای خدایان فوتبال شد، دیه‌گو خدای زندگی همه‌ی آن‌هایی بود که از لذت زیستن و یک زندگی آرام و معمولی محروم شده و فقط فوتبال برایشان باقی مانده بود. بالاگه خدای شوریدگی‌های فوتبال را با دقتی مثال زدنی زیر ذره‌بین آورده و زندگی زیسته و نزیسته‌ی مارادونا را برایمان روایت کرده است.
گیم بالاگه روزنامه‌نگار فوتبال اسپانیا و نویسنده سرشناس است. او به‌طور منظم در شبکه معروفِ جهانی یعنی اسکای اسپورت کار می‌کند، همچنین برای برخی از روزنامه‌های بریتانیایی و چند روزنامه اسپانیایی مطلب می‌نویسد، هر روزه در تمامی جهان علاقمندان این ورزش منتظر تفسیر و تحلیل‌های او از آخرین وقایع فوتبال هستند، آن‌چه سبک کار گیم بالاگه را متفاوت کرده میزان تسلط او بر تاریخ و سیاست است، وی هر واقعه از فوتبال را به خوبی و درستی به یک رخداد تاریخی اجتماعی فرهنگی گره می‌زند.این اثر با ترجمه عادل فردوسی‌پور در فیدیبو در دسترس شماست.
دیوانه‌های فوتبال
اثر بسیار خواندنی دومینیک آتون و دنی دایر که توسط وحید نمازی ترجمه شده به بررسی رفتار تندروترین هواداران فوتبال در نقاط مختلف جهان پرداخته است. این کتاب داستان‌های جذاب و البته تکان دهنده از سرسخت‌ترین هواداران فوتبال دنیا روایت می‌کند، آن‌ها که فوتبال را نه یک ورزش و سرگرمی بلکه جنگی تمام عیار و بدون آتش‌بس پنداشته‌اند.
نویسندگان این کتاب ابتدا قصد داشتند سریال مستندی را با موضوع هواداران افراطی فوتبال در کشورهای مختلف تهیه کنند، حتی همراه با گروه کوچک‌شان به بیش از ۷ کشور دنیا سفر کرده‌اند و وارد اجتماع سخت‌ترین و خشن‌ترین هواداران فوتبال در آن کشورها شدند، با بعضی درگیر شده‌اند، از بعضی‌ها کتک خورده‌اند و گاهی از ترس جانشان فرار کرده‌اند.آن‌ها خیلی زود دریافتند که امکان تهیه چنین سریالی به خاطر عدم امنیت در استادیوم‌ها وجود ندارد البته پس از انتشار کتاب توانستند مجموعه‌ای تلویزیونی از روی آن بسازند اما مانند کتاب تمامی اتفاقات را پوشش نداده بود.
نمایش زندگی پرشور و پر فراز و نشیب هواداران فوتبال و بنگاه های اقتصادی، شرط‌بندی‌های کلان و گسترده، نزاع‌ها و حتی قتل‌هایی که بابت فوتبال رخ داده است، زندگی‌هایی که بخاطر فوتبال از هم پاشیده شده و کلا فضای ملتهب هواداری افراطی را کتاب دیوانه‌های فوتبال به شکل ملموسی روایت کرده است.
فوتبال چگونه جهان را توصیف می‌کند؟
فرانکلین فوئر در سال ۲۰۰۴ یکی دیگر از کتابهای جذاب فوتبالی را نوشته که در ایران توسط وحید نمازی ترجمه و در نشر چشمه انتشار یافته است، این کتاب، تحلیلی از تبادلات رایج بین فوتبال و اقتصاد جهانی جدید عرضه داشته است . فوئر در کتابش به طرز مطلوبی از فوتبال نه به عنوان یک ورزش بلکه به عنوان یک صنعت پرده برداشته است.
نویسنده مخاطب را در سراسر جهان از ورزشگاهی به ورزشگاه دیگر می‌برد و تلاش می‌کند تا دیدی تازه در مورد رویدادهای سیاسی و اقتصادی دنیای امروز پیدا کند. فوتبال به زعم نویسنده بزرگترین رسانه غیرالکترونیک جهان است که هر هوادار فوتبال در هر نقطه از جهان به‌صورت خودکار و البته ناخواسته خبرنگاری برای این رسانه گسترده است.
دست‌های آلوده پشت پرده، زدوبندهای کثیف فوتبال، سرمایه‌های به باد رفته در فوتبال که می‌توانست سقف خانه‌ای برای بی‌خانمان‌های جهان باشد، الیگارش‌های قدرتمند و درنهایت تقویت پایگاه ملی‌گرایی سنتی با استفاده از قدرت فوتبال، بخش‌هایی است که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
فوتبال بسیار جالب‌ترخواهد بود وقتی فارغ از هیاهوی تماشای مسابقه فوتبال در محیطی آرام و دور از هیاهو مطالعه اثری فوتبالی را آغاز کنیم، با تاریخ پرهیاهوی آن آشنا شده و بدانیم فوتبال برای اهداف سیاسی و فرهنگی چه ابزار قدرتمندی است، بسیاری از رهبران و سیاستمداران بزرگ دنیا امروزه یک مشاور رسانه‌ای مسلط بر فوتبال و فضای حاکم بر آن در کنار خود دارند تا در مواقع لزوم از فوتبال برای پیشبرد اهداف خود استفاده کنند.
