آنگلا مرکل، صدراعظمِ مستعفی و در حال ِکناره‌گیری آلمان، یکی از برجسته‌ترین و کلیدی‌ترین سیاست‌مداران ادوار تاریخ به حساب می‌آید. نخستین زن صدراعظم آلمان، همین روزها و پس از ۱۶ سال رهبری دولت آلمان یکی از قطب‌های بی‌چون‌چرای سیاست و اقتصاد در جهان کنونی، از دنیای سیاست کنار می‌رود. مرکل با انبوهی از موفقیت‌ها و البته به زعم طیفی از منتقدین و صاحب‌نظران دنیای سیاست،ناکامی‌ها در عالم سیاست داخلی و خارجی و همچنین، در فضایی همراه با خشنودی و رضایت جمعی از وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم سرزمینش و در میان اندوه جامعه بانوان و جوانان آلمان و اتحادیه اروپا،  دولت را رها می‌کند. تلاش کرده‌ایم نگاهی جدید از درچه‌ای کمتر دیده شده به زندگی یکی از نخبگان سیاست در جهان داشته باشیم.

آلمان و جهان دست‌خوش دوران پسا مرکل

آلمان به‌عنوان وسیع‌ترین و قدرتمندترین اقتصاد منطقه یورو و یکی از ۵ ابرقدرت اقتصادی جهان درکنار نقش بسیار حیاتی و مهم‌اش در فرایند تصمیم سازی سیاسی در اتحادیه اروپا، همواره اهمیت ویژه‌ای در جهان داشته است. طوری که ترکیب و ساختار سیاسی دولت آلمان برای عموم تصمیم گیران سیاسی در عرصه بین المللی مهم و تحلیل رفتارها و نگرش این غول صنعتی و سیاسی در پیش‌بینی تصمیم‌ها از مهم‌ترین کارهای تحلیل‌‌گران سیاسی کشورها محسوب می‌گردد. نزدیک به ۱۶سال صدارت اعظمی مرکل در جمهوری فدرال آلمان باعث افزایش ثبات و نقش پذیری سیاسی این کشور در اتحادیه اروپا و حتی محیط جهانی شده است، لذا مسئله مهم با اعلام تمایل وی برای خروج از فعالیت‌های سیاسی تا سپتامبر جاری، پیش بینی وضعیت سیاسی این اقتصاد بزرگ جهانی را برای تمامی کشورهای صاحب تصمیم در سطح بین‌المللی سخت و دشوار نموده است. به زعم بسیاری از کارشناسان دنیای سیاست و اقتصاد، تجسم آلمان و اتحادیه اروپای بدون مرکل دور از حد تصور و بسیار شوکه کننده خواهد بود و خروج وی از دایره تصمیم گیری برای اروپا، قطعا تبعات بسیاری به‌همراه خواهد داشت که پیش‌بینی آنها بسیار دشوار خواهد بود.

بیوگرافی آنگلا مرکل

آنگلا دوروتئا کزنر، که با نام آنگلا مرکل در جهان شناخته می‌شود، در ۱۷ ژوئیه ۱۹۵۴ در هامبورگ آلمان غربی از پدری کشیش و مادری آموزگار دیده به جهان گشود. او اولین فرزند این خانواده بسیار مذهبی بود. پدر او کشیش مسیحی پروتستان و مادرش دبیر رشته‌های زبان لاتین و زبان انگلیسی بود در مقاطع راهنمایی و دبیرستان بود. کودکی بسیار آرام که ترس از ارتفاع داشت و همیشه مانند یک چسبانک همراه مادرش بود.
پدرش هورست کاستنر کارشناس الهیات مذهب پروتستان و فارغ‌التحصیل دانشگاه هایدلبرگ بود. مرکل، هنوز یک ساله نشده بود که به همراه خانواده‌اش به آلمان شرقی مهاجرت کرد. پدرش در کلیسای پروتستان برلین- براندنبورگ، مسئولیت گرفت و بیشتر وقت خود را صرف تشکیل کمپین‌ها و اجتماعات مذهبی و ایدئولوژیک می‌نمود. مارکوس، برادر آنگلا در سال ۱۹۵۷ و خواهرش ایرنه در ۱۹۶۴ به دنیا آمدند.آنگلا، در مدرسه پلی تکنیک شهر تمپلین شروع به تحصیل نمود؛ به باور معلمین و هم‌کلاسی‌ها، مرکل، در دوران کودکی و نوجوانی کمتر مورد توجه قرار می‌گرفت چرا که چهره بسیار سرد و یخ زده‌ای داشت، اما از روابط اجتماعی خوبی بهره می‌برد و ادب و اصول معاشرتی که بیشتر از مادرش آموخته بود زبان‌زد همه بود. استعداد وی در دروس زبان روسی و ریاضیات، چشمگیر بود و معمولا بالاترین نمرات را در این دروس به‌دست می‌آورد.هرچه دانش‌آموزان آلمانی از زبان و ادبیات روسیه گریزان بودند، مرکل میل و کشش وسیعی به این زبان داشت به‌طوری که در المپیاد زبان روسی نیز توانست تا سطح بین‌المللی پیشرفت کند. کمتر در جمع هم سن‌های خود حاضر می‌شد و ترجیح می‌داد زمان خود را صرف آموختن و مطالعه نماید. آن‌چه در روحیات کودکی و نوجوانی او به چشم می‌آمد،گرایش وی به سیاست و امور اجتماعی و مطالعه در این زمینه‌ها بود که سرانجام پای او را خیلی زود به فضای سیاسی مدرسه بازکرد و مرکل عضو سازمان جمعی سیاسی کودکان که بعدها گروه جوانان آزاد آلمان نام گرفت، شد.

آنگلا مرکل؛ تحصیلات دانشگاهی و ازدواج

آنگلا، از همان دوران ابتدایی تحصیل، تصمیم گرفته بود در رشته فیزیک دانشگاه کارل مارکس تحصیلات عالیه خود را پیگیری کند. او دیپلم خود را سال ۱۹۷۸ در همین رشته از دانشگاه لایپزیگ گرفت و پایان‌نامه‌اش با عنوان «تاثیر ارتباط فضایی بر سرعت واکنش در واکنش‌های ابتدایی دارای دو ملکول در رسانه‌های انبوه» را در سال ۱۹۸۶ با درجه عالی اخذ نمود. انتشار بخش‌هایی از پایان‌نامه او در روزنامه‌های وقت باعث شد کارشناسان سیاسی نیم نگاهی از سر کجنکاوی به او داشته باشند و زمزمه‌وار و پچ‌پچ گونه در مورد آنگلا مرکل از یکدیگر سئوال کنند.
آنگلا طی دوران تحصیل فیزیک و تبادلات دانشگاهی دانشگاه لایپزیک در مسکو و لنینگراد، با مردی به نام اولریش مرکل (Ulrich Merkel) آشنا شد و این دو ۱۹۷۷ به عقد رسمی یکدیگر درآمدند. وی با مهاجرت به برلین شرقی در سال ۱۹۷۸ به همراه همسرش، همکاری علمی خود با مؤسسه مرکزی شیمی فیزیکی در آکادمی علوم شهر برلین، را آغاز کرد. در سال ۱۹۸۲ ازدواج بدون فرزند وی، به طلاق انجامید. آنگلا نام خانوادگی همسر اولش را برای خود نگه داشت. بعدها که او یکی از مهم‌ترین افراد دنیا به‌شمار می‌رفت در برنامه‌های تلویزیونی که کمتر بوی سیاست داشت و به بیشتر به زوایای پنهان افراد مشهور می‌پراخت شرکت کرد ولی همواره از بیان علت اصلی طلاقش حرفی بر زبان جاری نساخت.مرکل در تمامی محافلی که حضور داشت از همسر اولش همواره به نیکی یاد کرد.
مرکل در آکادمی علوم، با همسر کنونی خود، یوآخیم زاور (Joachim Sauer) متخصص شیمی کوانتوم آشنا گردید و در سال ۱۹۹۸ با وی ازدواج نمود. مرکل هم‌اکنون نیز با زاور اما بدون فرزند زندگی می‌کند، البته شوهرش دو پسر از ازدواج قبلی خود دارد. بالاخره مرکل در مصاحبه با شبکه اصلی تلویزیون آلمان، مردم این کشور و حتی دنیا را از اشتباه خارج ساخت چراکه همه فکر می‌کردند او یا تمایلی به فرزندآوری ندارد و یا توانایی این کار را ندارد که مرکل با بیان این دو جمله کوتاه که: بچه‌دارشدن زمان می‌خواهد که من ندارم و تمام نوجوانان آلمان فرزندان من هستند پاسخ همه را داد. بیان این دو جوله کوتاه حجم وسیعی ازرضایت را در میان مردم آلمان منتشر کرد، مرکل از سوی صداقت‌گونه پاسخ داد که کشورش برای وی از تربیت فرزند مهم‌تر است واز سوی دیگر مهر قلبی خود را به جامعه جوان آلمان بروز داد.

آنگلا مرکل، ستاره ماندگار دنیای سیاست

مرکل پس از سقوط دیوار برلین در سال ۱۹۸۹ میلادی وارد سیاست شد. مرکل با به دست آوردن ریاست حزب اتحاد دموکرات مسیحی، اولین صدر اعظم زن آلمان، یکی از چهره‌های برجسته اتحادیه اروپا پس از انتخابات ملی سال ۲۰۰۵ است.مرکل به عقیده دوستان و نزدیکان وی، ایدئولوژی نزدیکی با حزب سبزها داشت. وی تا سال ۱۹۹۰ در اداره مطبوعات و اطلاعات آلمان فعالیت کرد.
مرکل در همان سال، عضو حزب دموکرات مسیحی (CDU) و سپس به عنوان نماینده این حزب، وارد مجلس آلمان شد. در ژانویه ۱۹۹۱ هلموت کول (صدراعظم وقت آلمان) او را به سمت وزیر بانوان و جوانان منصوب کرد. از سال ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۸ نیز ریاست وزارتخانه محیط‌ زیست، حفظ طبیعت و امنیت رآکتور بر عهده مرکل بود. وی تا سال ۲۰۰۰ دبیرکل و در ادامه ریاست فراکسیون حزب دموکرات مسیحی مجلس را بر عهده گرفت. این حزب، در ماه‌های بعد توانست نتایج خوبی در انتخابات‌ کسب کند.
نقطه عطف در مسیر شناخت و تمایل مردم آلمان به مرکل خدمات ارزنده او در وزارت بانوان و جوانان بود. مرکل قوانین و مصوبات بسیار سودمندی برای بهبود سطح کیفی جوانان و زنان در آلمان صادر کرد. موانع موجود در مسیر کیفیت تحصیل و بیمه درمان و آتیه زنان آلمان را تا سرحد امکان برطرف کرد و دورنمای بسیار زیبایی از آینده جوانان و زنان برای آنان ترسیم کرد.

سرانجام او حیاتی‌ترین و مهم‌ترین تصمیم زندگی خود و می‌توان گفت دو نسل از آلمان فدرال را عملی کرد و نامزد انتخابات شد و در انتخابات سال ۲۰۰۵، مرکل ،صدر اعظم گرهارد شرودر را شکست داد و تنها با سه کرسی برنده شد و پس از اینکه اتحادیه CDU یک توافق نامه ائتلافی با سوسیال دموکرات‌ها (SPD ) تصویب کرد، اولین صدر اعظم زن آلمان شد. مرکل همچنین نخستین شهروند سابق جمهوری دموکراتیک آلمان است که آلمان متحد را رهبری می‌کند و نخستین زنی است که رهبری آلمان از زمان تبدیل شدن آن به یک دولت مدرن در سال ۱۸۷۱ را در دست دارد.

زندگی خصوصی آنگلا مرکل

آنگلا مرکل به دلیل هدایت یکی از بزرگترین کشورهای دنیا طی ۱۶ سال گذشته زمان بسیار اندکی را برای همراهی با خانواده داشته و شاید می‌توان یکی از دلایل غیررسمی کناره‌گیری وی از قدرت را همین خستگی مفرط برشمرد. مرکل در زمان‌های اندکی که در خانواده حضور دارد ترجیح می‌دهد با پسران ناتنی خود هم‌کلام شود. او از همسر کنونی خود فرزندی ندارد اما یوآخیم زاور قبل از مرکل دو پسر داشته که در حال حاضر در کنار مرکل و زوار زندگی می‌کنند. مرکل به جد برنامه‌های تحصیل و کسب‌وکار پسران ناتنی خود را پیگیری کرده و بسیار جالب است که بدانید هیچ‌گونه امتیازی برتر از سایر جوانان آلمان برای آن‌ها قائل نشده است و از امتیازات شهروندی کاملا هم‌سان با سایر هم سن و سالان خود بهره‌مند هستند.

در کنار این آنگلا مرکل بسیار به آشپزی علاقه دارد و در پختن نان و به ویژه انواع کیک با تکه‌های میوه مهارت خوبی دارد و دوستانش همیشه از دست پخت او بخاطر سوپ سیب زمینی و رولت گوشت تعریف می‌کنند به زعم مرکل، آشپزی بهانه‌ای است برای آن‌که با خانواده وقت گذرانی کند. او معمولا به‌همراه همسرش آشپزی کرده و از این کار بسیار لذت می‌برد.
آنگلا مرکل قبل از ورود به دنیای سیاست خیلی به ورزش‌های جامعه پسند مانند فوتبال و والیبال علاقه نشان نمی‌داد ولی به محض ورود به وزارت جوانان و بانوان یکی از علاقه‌مندان تیم‌های ملی کشورش در رشته‌های مختلف شد و عقیده داشت سلیقه و علاقه او باید سلیقه و علاقه مردمش باشد. تصاویر بسیاری از حضور او در استادیوم‌ها و تشویق تیمهای ملی آلمان در تاریخ این کشور ثبت شده است. از سوی دیگر، بسیار پیگیر فرهنگ، موسیقی، ادبیات و سینمای کشورش است و همیشه در خصوص توسعه تولید آثار فاخر در سطح جهانی مسئولان مربوطه را همراهی نموده و از تخصیص بودجه‌های بالاتر از حد تصویب شده ابایی نداشته است.

کتاب یکی دیگر از علاقه‌مندی‌های اوست،‌از کتاب‌های مورد علاقه آنگلا مرکل می‌توان به «برادران کارامازوف»‌ نوشته فئودور داستایفسکی، «مکبث» شاهکار ویلیام شکسپیر،‌ «کمدی الهی» اثر دانته آلیگیری اشاره کرد.

همسر و فرزندان آنگلا مرکل

اما همسر وی، یوآخیم زاور به ندرت با مرکل دیده می‌شود و هیچگاه با رسانه‌ها مصاحبه نمی‌کند. او حتی در سال ۲۰۰۵ در مراسم تحلیف آنگلا مرکل حاضر نشد و ترجیج داد مراسم را از تلویزیون دانشگاه برلین، محل کارش ببیند. در اندک زمان‌هایی که آنها با هم دیده می‌شوند، آنگلا معمولا فراموش می‌کند همسرش، همراهش است. در سال ۲۰۱۱ وقتی آنها برای شرکت در مراسمی به کاخ سفید رفته بودند مرکل از لیموزین پیاده شد و به سرعت از پله‌ها بالا رفت. مدتی طول کشید تا او یادش بیاید که یوآخیم زاور را فراموش کرده است. گفته می‌شود یوآخیم زاور به هیچ عنوان دلش نمی‌خواهد درگیر کارهای همسرش شود و از محافظ و کارهای غیر عادی فراری است. به همین دلیل دوستانش هیچ وقت او را آقای مرکل صدا نمی کنند! آنچه در رابطه آن‌ها بسیار ارزشمند است این‌که زوار شرایط زندگی با مرکل را به‌خوبی پذیرفته و هرگز لب به شکایتی نگشوده است.
همانطور که پیش‌تر گفته شد، یواخیم زاور همسر دوم آنگلا مرکل است. او یک شیمیست مشهور آلمانی و پروفسور دانشگاه در زمینه فیزیک و شیمی کوانتوم است. نکته جالب درباره زندگی خصوصی آنگلا مرکل و یواخیم زاور این که این دو قبل از ازدواج به مدت ۱۰ سال با هم زندگی می‌کردند ولی وقتی مرکل به دنیای سیاست نزدیک‌تر شد تحت فشار مجامع عمومی، مطبوعات، حزب محافظه کار و کلیسا مجبور شدند که رسما ازدواج کنند.

۶ ویژگی منحصربفرد آنگلا مرکل

همواره در آکادمی‌ها و یا نشریات آموزشی و سیاسی سراسر دنیا، ویژگی‌های افراد موفق بررسی و ثبت می‌گردد برای پرداختن به ویژگی‌های آنگلا مرکل حقیقتا می‌توان یک کتاب نوشت اما تلاش کردیم خصوصیات بارز او را که باعث موفقیت‌های مداوم او شد برای شما شرح دهیم:

۱-خوشرویی منحصربه‌فرد او در نشست‌های بین‌المللی؛ مرکل حتی با سیاست‌مدارانی که زاویه‌ فکری و عقیده‌ای داشت با لبخند و روی باز برخورد می‌کرد، سوای سیاست زیرکانه وی در نوع برخورد با مخالفینش، او همیشه آداب معاشرت بین‌المللی را در حد بالا رعایت می‌کرد.

۲-سازگاری بسیار بالای او با شرایط مختلف سیاسی و اقتصادی؛ مرکل همان طور که در آلمان شرقی توانست تنها در عرض چند سال فعالیت سیاسی به مقام معاون سخنگوی اولین دولت آلمان شرقی پس از فروپاشی دیوار دست پیدا کند، در فضای سیاسی مردسالارانه آلمانِ متحد نیز توانست به عنوان یک زنِ جوانِ شرقی دو وزارتخانه را تصاحب کند و پس از آن به مقام ریاست حزب برسد. با سختی‌ها و بحران‌ها در نهایت آرامش برخورد می‌کرد و انصافا اتحادیه اروپا یکی از مغزهای متفکر خود در مواجه با بحران‌ها را از دست خواهد داد.

۳- رهبری تأثیرگذار و نتیجه گرا؛ مرکل بر خلاف اغلب سیاستمداران علاقه ای به شوآف‌های رسانه‌ای و تبلیغات و پروپاگاندا ندارد. سبک سیاسی او را می‌توان با فوتبال ملی آلمان مقایسه کرد؛ ساده، با قدم‌های کوتاه اما موثر، اصطلاحا ماشینی اما با صبر و حوصله و نتیجه گرا.

۴-پیروز در برابر هیجانات آنی؛ مرکل به‌ندرت مغلوب هیجانات و یا تحریک احساسات توسط رقبای سیاسی و یا رهبران سیاسی کشورها می‌شود. همین ویژگی او باعث شد تلاش‌های رهبران بزرگی مانند پوتین و اردوغان برای استفاده از هیجانات آنی او ناکام بماند.

۵- مرکل از مواضع رقبا به نفع خود استفاده می‌کند، به این صورت که اگر بحران یا مشکلی وجود داشته باشد و او نتواند راه حلی برای آن در نظر گیرد، به راحتی مواضع احزاب رقیب یا اپوزیسیون را اختیار می‌کند و حتی برای اینکه پایگاه حزبی خودش را نیز از دست ندهد، گاهی از آن رقیب یا حزب اپوزیسیون در اولین فرصت به‌عنوان شریک در کابینه و یا فرآیندهای تصمیم گیری استفاده می‌کند.

۶- مرکل هیچ‌گاه، زمان خود را صرف حمله به رقبا نمی‌کند. در اغلب بحران‌هایی که پیش می‌آید، مرکل سعی می‌‎کند به جای رویارویی با رقبای سیاسی و احزاب، به حل بحران و پیدا کردن راه حل بپردازد.

• خلاصه کتاب مکبث

نقاط ضعف آنگلا مرکل

منتقدان آنگلا مرکل معتقدند او با وجود همه موفقیت‌هایش، در پرورش یک جانشین خوب برای خودش ناتوان بوده است؛ کاری که کوهل به‌خوبی از عهده آن برآمد. از سوی دیگر نوع برخرود مرکل و دولتش با بحران پناه‌جویان مطبوع تمامی مردم آلمان نبود و در آن برهه باعث بروز و علنی شدن مخالفت‌هایی با دولت او شد، بسیاری بر این باورند که مرکل می‌توانست امتیازها و همراهی‌های کمتری به پناهجویان داشته باشد.
یکی از ایراداتی که منتقدین مرکل به وی وارد می‌دانستند این بود که او درمورد مسائل و مشکلات داخلی اجازه می‌داد نظرات مختلفی جمع شود و ایشان نظر اکثریتی که با حزب و حزب ائتلافی‌اش سازگار باشد را به‌کار می‌بست که بیشتر به این کار او یک هم‌اندیشی نمایشی لقب می‌دادند.
بسیار سخت است اگر بخواهیم از نقاط ضعف دیگری در طول صدارت ۱۶ساله آنگلا مرکل بر آلمان سخن بگوییم، یکی از طلایی‌ترین دوران‌های آلمان فدرال توسط آنگلا مرکل رقم خورد که رضایت بالای عمومی مردم این کشور گواه کارکرد ماندگار ایشان است.

تاثیرات تاریخی آنگلا مرکل

آنگلا مرکل چشم‌اندازهای تازه‌ای را در آلمان پدیدار کرد. او با مُدرنیزه ‌کردن جامعه‌ آلمان، ظرفیت‌های نوینی را به ‌ویژه برای زنان و جوانان آن جامعه فراهم آورد. مرکل به برابری جنسیتی بسیار اهمیت می‌داد و این موضوع در انتخاب نزدیک‌ترین و امین‌ترین مشاوران و دستیاران ارشد وی نمود عینی داشت.
از بزرگترین بحران‌هایی که آلمان در زمان حکومت مرکل با آن مواجه بود، بحران‌های اقتصادی کمرشکن بود که اروپا در آن گرفتار بود. بحران‌هایی که یونان را به کشوری ورشکسته تبدیل ساخت و اسپانیا را تا مرز نابودی کشاند. با وجود دشواری‌های بسیار، مرکل به شدت بر سر حفظ اتحاد اروپا ایستادگی کرد و با اراده‌ای محکم این نظام را از این بحران بیرون کشید. مرکل توانست با خوش‌فکری و درایت خود، اتحادیه اروپا را از بحران مالی سال ۲۰۰۸، بحران پناهجویان، خروج انگلیس از اتحادیه اروپا موسوم به برگزیت و بحران همه‌گیری ویروس کرونا به سلامت عبور دهد.
مرکل با میزبانی از سران دولت‌های مختلف و تحت تاثیر قرار دادن رسانه‌های جهانی توانست امروز آلمان را به مرکز دیپلماسی اروپا تبدیل کند. همین عامل سبب شد تا او را مدیر مجرب برای حل بحران‌های اروپا بخوانند. از جمله ویژگی‌های سیاست مرکل بر آلمان، گرایش او به سمت آمریکا است. وی در طول دوران رهبری‌اش بر آلمان از همسایه‌ و متحد سنتی‌ خود فرانسه، فاصله گرفت و به سمت آمریکا گرایش نشان داد.
به هر روی آنگلا مرکل، که او را به‌درستی قدرتمندترین زن جهان می‌دانند، پس از ۱۶ سال از کرسی ریاست بر دولت فدرال آلمان خداحافظی خواهد کرد. ۴ دوره حضور مرکل در قدرت به‌عنوان صدراعظم آلمان، او را در تاریخ سیاسی این کشور هم‌رده سیاستمدار نامداری چون هلموت کوهل قرار داده که از او به‌عنوان «پدر اتحاد دو آلمان» یاد می‌کنند. اعتماد بی‌بدیل آلمان‌ها به مرکل و تصمیم‌هایش باعث شد تا مردم طی چهاردوره گذشته رأی خود را به نفع او و حزبش به صندوق‌ها بیندازند. آلمان‌ها بازگشت کشورشان به صحنه قدرت سیاسی و اقتصادی جهان را مدیون مرکل می‌دانند. همین موضوع باعث شده تا او را «ماما مرکل» یا همان «مادر مرکل» لقب دهند.
او پس از تحویل دولت به جانشین خود، به دفتری که در ساختمان مجلس برای وی درنظر گرفته شده رجعت خواهد کرد و تا پایان عمر از خدماتی مانند ماشین آخرین مدل دولتی به‌همراه محافظ تمام وقت ، راننده تمام وقت، دو منشی و دو مشاور در کنار حقوق مادام‌العمر ۲۵۰۰۰ دلاری بهره‌مند خواهد بود.
او در پاسخ خبرنگاری که پرسید برای ادامه حیات سیاسی خود پس از کناره‌گیری چه برنامه‌ای دارید؟ با خنده گفت: شاید کتابی دست بگیرم و مطالعه کنم؛ البته مطمئنم که وسط کار خوابم می‌گیرد، چون به‌شدت خسته‌ام. چرتی می‌زنم؛ بعدش ببینم کجا بیدار می‌شوم.
نتیجه انتخابات پیش رو هرچه باشد، سایه مرکل و دوره پرثمر حضورش در قدرت تا سال‌ها بر سر جامعه آلمان خواهد بود. طبق نتایج پژوهشی که به‌تازگی از سوی شورای روابط خارجی اروپا منتشر شده، برای بسیاری از آلمان‌ها، دوره طلایی تاریخ این کشور همین چهاردوره حضور مرکل در قدرت است. جانشین مرکل در صندلی صدراعظمی دوران سختی در پیش خواهد داشت.