دنیای ادبیات دنیای بسیار گسترده‌ای است. یکی از انواع ادبی شناخته شده در دنیا داستان کوتاه است. بسیاری از متخصصان معتقدند نوشتن یک داستان کوتاه سخت‌تر از یک رمان کامل است؛ زیرا محدودیت زیادی در تعداد کلمات وجود دارد و باز کردن موضوعات در این نوع داستان کار بسیار سختی است. در دنیای ادبیات فارسی داستانهای کوتاه بسیار زیادی وجود دارند که ارزش ادبی زیادی دارند. در ادامه تعدادی از این آثار برجسته را معرفی می‌کنیم:
۱. داش آکل اثر صادق هدایت
یکی از مشهورترین آثار ادبی فارسی داستان کوتاه داش آکل نوشته‌ی صادق هدایت است. این داستان به‌قدری جذاب و خواندنی است که مسعود کیمیایی در دهه‌ی پنجاه از روی آن فیلم فوق‌العاده‌ای ساخت که با استقبال زیادی مواجه شد. شخصیت اصلی داستان یعنی داش آکل لوتی بامرامی است که به انسانیت بسیار معتقد است. او رقیبی به نام کاکا رستم هم دارد که از او کینه به دل گرفته است. داستان جایی آغاز می‌شود که به داش آکل خبر می‌رسد دوست صمیمی و قدیمی‌اش حاج صمد که مرد بسیار ثروتمندی بوده درگذشته و خواسته است او وصی‌اش باشد. این موضوع زندگی و روزگار داش آکل را تغییر می‌دهد و او برای طوطی‌اش که تنها همدمش به‌حساب می‌آید درد و دل می‌کند.
۲. زنده‌به‌گور اثر صادق هدایت
صادق هدایت یکی از بزرگترین نویسندگان ادبیات مدرن در ایران است. او چندین داستان کوتاه نوشته است که مجموعه‌ای از بهترین‌هایشان در کتاب زنده‌به‌گور منتشر شده است. این کتاب در سال ۱۳۰۹ در چاپخانه فردوسی چاپ شده است و در طی سالیان گذشته بارهاوبارها تجدید چاپ شده است. داستان زنده‌به‌گور خاطرات مردی است که دیگر چیزی از زندگی نمی‌خواهد و به دنبال راهی برای خلاص‌شدن از زندگی است. او راه‌های مختلفی را برای این کار امتحان کرده است. بسیاری از منتقدان می‌گویند شخصیت اصلی این داستان بازتاب شخصیت صادق هدایت است و آشوب‌های روانی او را به تصویر کشیده است. سایر داستانهای این کتاب هم هرکدام روایتی از دل جامعه ایرانی هستند و خواندنشان بسیار لذت‌بخش است.
۳. آینه اثر محمود دولت‌آبادی
محمود دولت‌آبادی را بیشتر از هر کتابی برای نوشتن کلیدر که رمانی بسیار بلند است می‌شناسند؛ اما دولت‌آبادی داستانهای کوتاه ارزشمندی هم دارد که بسیار ارزشمند هستند. یکی از این داستان‌ها داستان آینه است. داستان آینه داستان مردی است که سال‌هاست خودش را در آینه نگاه نکرده است. داستان زندگی او جایی تغییر می‌کند که در رادیو می‌شنود افراد باید شناسنامه‌های خود را عوض کنند؛ اما او سال‌هاست نمی‌داند شناسنامه‌اش کجاست. مرد داستان ما سعی می‌کند به یاد بیاورد ممکن است با شناسنامه‌اش چه کرده باشد. او به کاسبان مختلف محل سر می‌زند تا شاید به دلیلی شناسنامه‌اش را به آن‌ها سپرده باشد.
۴. قاشق‌چای‌خوری اثر هوشنگ مرادی کرمانی
قاشق‌چای‌خوری آخرین کتاب هوشنگ مرادی کرمانی است. این داستان‌نویس برجسته‌ی کرمانی بیشتر برای کتاب‌هایی مانند مهمان مامان و قصه‌های مجید شناخته شده است؛ اما کتاب‌های ارزشمند دیگری هم دارد. کتاب قاشق چایخوری یکی از این کتاب‌هاست که مجموعه‌ای از داستانهای عامه پسندانه‌ی این نویسنده در آن آمده است. اتفاقات تلخ‌وشیرین زیادی از جمله زلزله‌ی بم در این کتاب روایت شده است و می‌توانید داستانهای عاشقانه، شاد، غمگین و دوست‌داشتنی را در این کتاب بخوانید و به دل زندگی مردم، مخصوصاً طبقات پایین جامعه نفوذ کنید.
۵. فارسی شکر است اثر محمدعلی جمال زاده
محمدعلی جمال‌زاده یکی از برترین نویسندگان ایرانی است و می‌توان گفت داستان‌نویسی مدرن با او شروع شده است. داستان فارسی شکر است یکی از برجسته‌ترین آثار این نویسنده است و به‌نوعی حدفاصل میان ادبیات سنتی و مدرن حساب می‌شود. در این داستان جمال‌زاده از زبان یکی از شخصیت‌های داستان، داستان چهار نفر را روایت می‌کند که از فرنگ برگشته‌اند و به دلیل نامعلومی گمرک بندر انزلی آن‌ها را بازداشت کرده است. یکی از این چهار نفر مردی به نام رمضان است که مردی ساده و دهاتی به‌حساب می‌آید. او سعی می‌کند با دیگران ارتباط برقرار کند؛ اما یکی از مردان شیخی است که دائماً از کلمات عربی استفاده می‌کند، دیگری از کلمات اروپایی استفاده می‌کند و تنها راوی است که فارسی را به‌خوبی با او سخن می‌گوید.
بهترین داستانهای عاشقانه برای عاشقان این دوران
۶. عدل اثر صادق چوبک
یکی دیگر از نویسندگانی که در نوشتن داستان کوتاه بسیار متبحر است صادق چوبک است. او داستانهای متعددی نوشته است که یکی از آن‌ها داستان عدل است. این داستان یک داستان نمادین است که مانند بسیاری از داستانهای چوبک از تیره‌روزی‌های مردم سخن می‌گوید. داستان با افتادن یک اسب در جوب آغاز می‌شود. با گیرکردن اسب و آسیب‌دیدن زانویش افراد مختلفی از اقشار مختلف جامعه از این صحنه رد می‌شوند و هرکدام تلاش می‌کنند کمک کنند یا اظهارنظر می‌کنند. برای مثال شیخ ساده‌دلی رد می‌شود و سعی می‌کند موضوع را کوچک جلوه دهد، کارگر شهرداری تلاش می‌کند اسب را به‌زور بیرون بکشد و مردعینکی‌ای رد می‌شود و ایده‌های عاقل مآبانه می‌دهد.
۷. پوست نارنج اثر صمد بهرنگی
صمد بهرنگی را بیشتر افراد با ماهی سیاه کوچولو می‌شناسند. این معلم آذربایجانی روایتگر قصه‌های زیبای زیادی برای مردم سراسر ایران است. یکی از این قصه‌ها قصه‌ی پوست نارنج است که در آن هم اهمیت مقام معلم برای اقشار جامعه گفته شده است و رنج و دردهای طبقه‌ی محرومی که در روستاهای دورافتاده زندگی می‌کنند روی کاغذ آمده است. داستان پوست نارنج از زبان معلمی گفته روایت می‌شود که شاگردی به نام صاحبعلی دارد. مادر صاحبعلی بیمار و در بستر مرگ است. او که با معلمش انس و الفت دارد و رابطه‌ی خاصی میانشان وجود دارد سفارش می‌دهد زمانی که به شهر می‌رود برای شفای مادرش پوست نارنج بیاورد؛ اما معلم دیر می‌رسد. این داستان به مفهوم سوگ برای کودکان به‌خوبی اشاره کرده است و درس‌های جالبی برای کسانی که با کودک سروکار دارند در خود دارد.
۸. روی ماه خداوند را ببوس اثر مصطفی مستور
مصطفی مستور یکی از داستان‌نویسان برجسته‌ی عصر ماست که نوشته‌هایش طرفداران زیادی دارد. مشهورترین اثر او روی ماه خداوند را ببوس اولین‌بار در سال ۱۳۷۹ منتشر شد و از آن زمان تاکنون بارها تجدید چاپ شده است. داستان این کتاب داستان پسری به نام یونس است که می‌خواهد پایان‌نامه جامعه‌شناسی خود را بنویسد و موضوع انتخابی‌اش ماجرای خودکشی دانشمند فیزیک‌دان به نام محسن پارسا است. او برای این کار شروع به تحقیقات در این زمینه می‌کند و دنبال این است که این اتفاق چه دلایلی ممکن است داشته باشد. دوست یونس علیرضا شخصیت مهم دیگری در این داستان است که مکالمات جالبی میان این دو شکل می‌گیرد و خواننده را به نتایج جالبی می‌رساند.
۹. قصه عینکم اثر رسول پرویزی
قصه‌ی عینکم یکی از قصه‌های کتاب شلوارهای وصله‌دار رسول پرویزی است. او یکی از بهترین روایتگران قصه‌هایی از دل مردم است و در این داستان هم از کودکی صحبت می‌کند که برای اولین‌بار با عینک آشنا شده است. این پسر کوچک نمی‌داند که چشم‌هایش ضعیف شده است تا اینکه به او یک عینک می‌دهند تا مشکلش را با آن برطرف کند؛ اما همه چیز به این سادگی پیش نمی‌رود و عینک دردسرهایی برای صاحب جدیدش ایجاد می‌کند.
۱۰.گیله‌مرد اثر بزرگ علوی
یکی دیگر از داستانهای کوتاه کم‌نظیر در ادبیات فارسی داستان گیله‌مرد است. این داستان که در سال ۱۳۷۶ چاپ شد فضاسازی بی‌نظیری دارد و خواننده را با خود به جنگل‌های باران‌خورده‌ی گیلان می‌برد. گیله مرد شخصیت اول این داستان است و داستان جایی شروع می‌شود که دو مأمور گیله‌مرد را با خود به فومن می‌برند. او یکی از دهقانانی است که به جنبش دهقانان علیه مالکان پیوسته است و پس از کشته‌شدن زنش در جنگل دستگیر شده است. دو مأمور همراه او هم هرکدام شخصیت منحصربه‌فردی دارد. یکی نماینده‌ی بقه عمله حکومت است و مرد بلوچ شخصیتی است که تنها برایش مهم است از این وضعیت خلاص شود. شبی که این سه نفر در جنگل‌های گیلان می‌گذارند بخش مهمی از ادبیات فارسی است.
جمع‌بندی
یکی از بهترین راه‌های آشنایی هرچه بیشتر با دنیای ادبیات شروع‌کردن از داستانهای کوتاه است. این گزینه انتخاب خوبی برای نوجوانانی که می‌خواهند کم‌کم رو به خواند آثار ادبی ارزشمند بیاورند هم هست. در این مطلب تعدادی از داستان‌هایی که می‌توانند دروازه‌ی خوبی برای ورود به دنیای داستانهای کوتاه فارسی باشند معرفی شد تا راحت‌تر برای مطالعه در آینده برنامه‌ریزی کنید.
