کتاب صد سال تنهایی نوشته‌ی گابریل گارسیا مارکز بدون شک یکی از تأثیرگذارترین و پرخواننده‌ترین رمان‌های ادبیات جهان است. این رمان که نخستین‌بار در سال ۱۹۶۷ به زبان اسپانیایی منتشر شد، با رئالیسم جادویی و روایت غنی و نمادین خود، قلب میلیون‌ها خواننده را به دست آورد. برای مخاطبان غیر اسپانیایی‌زبان، تأثیر این رمان به شدت به ترجمه‌های آن بستگی دارد. در میان ترجمه‌های مختلف این اثر، یافتن بهترین ترجمه صد سال تنهایی که عمق و جادوی متن اصلی را حفظ کند، اهمیت بسیاری دارد. در این یادداشت از فیدیبو ترجمه‌های مختلف این اثر را بررسی می‌کنیم و بهترین ترجمه صد سال تنهایی را معرفی می‌کنیم.
اهمیت ترجمه
قبل از بررسی ترجمه‌های مختلفی که از کتاب صد سال تنهایی انجام شده است، باید اهمیت ترجمه‌ی دقیق و مؤثر این اثر را درک کنیم. مارکز به‌ویژه به خاطر نثر منحصر به فرد، شخصیت‌های نمادین و رئالیسم جادویی‌اش شناخته می‌شود. انتقال روح و جوهره‌ی این کتاب به زبان دیگری، به ویژه در بهترین ترجمه صد سال تنهایی، کار بسیار حساسی است که به مهارت‌های زبانی بالا و درک عمیق از لحن، زمینه تاریخی و سبک روایت نویسنده نیاز دارد. بسیاری از مترجمان در طول سال‌های مختلف صد سال تنهایی را به فارسی ترجمه کرده‌اند، اما اغلب این مترجمان ترجمه‌های خود را بر اساس ترجمه‌های انگلیسی انجام داده‌اند.
۱. صد سال تنهایی ترجمه بهمن فرزانه نشر امیرکبیر
اولین ترجمه
بهمن فرزانه، یکی از مترجمان برجسته ایران، نام خود را با کتاب صد سال تنهایی گره زده است. فرزانه در مصاحبه‌ای با روزنامه ایسنا می‌گوید:
۸۳ کتاب ترجمه کرده‌ام که در میان آن‌ها هفت تا هشت رمان شاهکار است؛ اما خبرنگارها و کتاب‌خوان‌ها بیشتر به صد سال تنهایی توجه دارند.
فرزانه در خاطرات خود از آشنایی با رمان صد سال تنهایی می‌گوید:
یادم می‌آید تقریباً یک سال پیش از اینکه ترجمه‌ی صد سال تنهایی به فارسی منتشر شود، به خانه‌ی یکی از دوستانم در جمهوری دومینیکن رفتم. وقتی وارد شدم، فردی از در بیرون می‌آمد. دوستم از من پرسید آیا می‌دانی این کیست؟ پاسخ دادم نه، و او توضیح داد که این گابریل گارسیا مارکز است و رمانش به نام صد سال تنهایی به ایتالیایی ترجمه شده است. بعد از آن من کتاب را گرفتم و خواندم و از آن خیلی خوشم آمد، تا اینکه تصمیم گرفتم آن را ترجمه کنم.
رمان صد سال تنهایی در سال ۱۹۶۷ در آرژانتین منتشر شد. یکی از دوستان ایتالیایی بهمن فرزانه کتاب صد سال تنهایی را به ایتالیایی ترجمه کرده بود. بهمن فرزانه معتقد بود که ترجمه‌ی ایتالیایی رمان تحت نظر مارکز انجام شده و به همین دلیل آن نسخه قابل اعتماد است. از نظر بهمن فرزانه، بهترین ترجمه صد سال تنهایی همان نسخه‌ی ایتالیایی بود، بنابراین او ترجمه‌ی خود را از این نسخه به فارسی آغاز کرد و شش سال بعد، در سال ۱۳۵۳، آن را در نشر امیرکبیر منتشر کرد.
ترجمه‌ی او طی دهه‌ها به‌عنوان یکی از معتبرترین و کامل‌ترین ترجمه‌های فارسی این اثر شناخته شد. در ادامه، فرزانه ترجمه‌اش را پس از ۳۷ سال ویرایش کرد و دوباره منتشر کرد. او این ویرایش را به درخت کهنسالی تشبیه کرد که حذف برخی شاخ‌وبرگ‌های اضافی به تنه‌ی آن آسیبی نمی‌زند. اما همین جمله باعث به وجود آمدن حاشیه‌هایی در مورد ترجمه‌ی فرزانه شد. بسیاری نگران شدند که بهمن فرزانه در ترجمه‌ی جدید خود، بخش‌هایی از کتاب را حذف کرده باشد.
قسمتی از کتاب
سال‌ها سال بعد، هنگامی که سرهنگ آئورلیا بوئندیا، در مقابل جوخه اعدام ایستاده بود، بعد از ظهر دوردستی را به یاد آورد که پدرش او را به «کشف یخ» برده بود
۲. صد سال تنهایی محمدرضا سحابی نشر مصدق
ترجمه کتاب از انگلیسی به فارسی
محمدرضا سحابی مترجمی قدیمی است و پیش از ترجمه کتاب صد سال تنهایی آثار زیادی از نویسندگان بزرگ جهان ترجمه کرده. آثاری مثل کتاب داستان دو شهر نوشته چارلز دیکنز، کتاب سرگذشت ندیمه نوشته مارگارت اتوود و… با اینکه محمدرضا سحابی کتاب صد سال تنهایی را از انگلیسی به فارسی ترجمه کرده، زبان اصلی کتاب اسپانیایی است، اما ترجمه او روان و دقیق است.
قسمتی از کتاب
سال‌ها سال بعد، زمانی که سربازان جوخه آتش برای اجرای حکم در مقابل سرهنگ آئورلیا بوئندیا صف کشیده بودند وی بعد از ظهر روزی را به یاد آورد که پدرش او را برای«یافتن یخ» همراه خود برده بود.
این نسخه را می‌توانید در اینجا ببینید.
۳. صد سال تنهایی ترجمه کاوه میرعباسی نشر کتابسرای نیک
بهترین ترجمه صد سال تنهایی
کاوه میرعباسی، دانش‌آموختهٔ رشتهٔ کارگردانی سینما و زبان اسپانیایی است. او بهترین ترجمه صد سال تنهایی را از زبان اسپانیایی، یعنی از زبان اصلی، به فارسی انجام داده است. به نظر می‌رسد اگر همه معیارهای یک ترجمه خوب را در کنار هم قرار دهیم، بهترین ترجمه صد سال تنهایی به کاوه میرعباسی تعلق دارد.
با وجود اینکه ترجمه‌ی مشهور و پراقبالی از این اثر در بازار کتاب موجود است، اما کاوه میرعباسی به ادعای خودش، پس از مشاهده‌ی ایرادهای موجود در این ترجمه، تصمیم گرفت برگردان تازه‌ای از این رمان ارائه کند؛ برگردانی که کاملاً به ماهیت اصلی رمان نزدیک باشد. او درباره ترجمه‌های گوناگون از کتاب صد سال تنهایی می‌گوید:
اگر بخواهم درباره همین صد سال تنهایی صحبت کنم، می‌توانم بگویم یگانه ترجمه تقریباً معتبر از این کتاب همان ترجمه بهمن فرزانه است. می‌گویم ‘تقریباً معتبر’ چون از زبان اصلی ترجمه نشده است
کاوه میرعباسی درباره تفاوت ترجمه خودش از صد سال تنهایی با ترجمه بهمن فرزانه از این کتاب می‌گوید:
ترجمه من و ایشان دو سبک ترجمه متفاوت از یکدیگر است. درواقع اصلاً مقصودم کیفیت بهتر یا بدتر نیست. مقصودم دو طریق مختلف در ترجمه است. ضمن اینکه دقت کنید یک فاصله چهل، پنجاه ساله هم بین این دو ترجمه وجود دارد. در این مدت زبان فارسی هم تغییراتی داشته و زبان تازه‌تر شده است و باید این موضوع را هم در نظر گرفت. البته غیر از آن عبارت اول که اشاره کردم، در کل ترجمه آقای فرزانه ترجمه خوبی است، ولی این دلیل نمی‌شود که ترجمه رمان صد سال تنهایی به همین ترجمه محدود باشد.
قسمتی از کتاب
خیلی سال بعد، جلوی جوخه آتش، سرهنگ آئورلیانو بوئندیا بی‌اختیار بعد از ظهر دوری را به یاد آورد که پدرش او را برد تا یخ را بشناسد.
این نسخه را می‌توانید از اینجا، بخوانید.
۴. صد سال تنهایی ترجمه کیومرث پارسای نشر آریابان
پرفروش‌ترین ترجمه صد سال تنهایی
ترجمه کیومرث پارسای از کتاب صد سال تنهایی احتمالا بهترین ترجمه صد سال تنهایی نیست اما یکی از پرفروش‌ترین ترجمه‌های این کتاب است. با این حال، بی‌تردید این ترجمه به دقت و اصالت ترجمه‌های بهمن فرزانه و کاوه میرعباسی نمی‌رسد. کیومرث پارسای مدعی است که رمان را از زبان اصلی یعنی اسپانیایی به فارسی ترجمه کرده است. اما کاوه میرعباسی در مصاحبه با یاسر نوروزی درباره ترجمه کیومرث پارسای گفته:
پرفروش‌ترین‌شان ترجمه کیومرث پارسای است و ادعا هم کرده که از اسپانیایی ترجمه کرده است. من آمدم همان چند صفحه اولش را با متن اسپانیایی مطابقت دادم و دیدم اصلا هیچ ربطی به آن ندارد. ترجمه آن یک متن آشفته و پریشان و درهم است. اصلا مسأله ممیزی هم دخیل نبوده. کلا آمده و پاراگراف‌ها را پس و پیش کرده. دلیلش را هم نمی‌دانم. انگار کتاب جلوش نبوده و از حفظ ترجمه کرده
بخشی از کتاب
چندین و چند سال بعد، در لحظاتی که سرهنگ آئورلیانو بوئندیا، در برابر جوخه اعدام ایستاده و در انتظار فرمان آتش بود، به یاد گذشته‌ی دور افتاد، هنگامی که برای تماشای مراسم کولی‌ها در مورد یافتن یخ در یک بعدازظهر زیبا همراه با پدرش، به دهکده‌ی ماکوندو رفت.
سخن آخر
انتخاب بهترین ترجمه صد سال تنهایی بستگی به ترجیحات فردی دارد. برخی ترجمه بهمن فرزانه را به دلیل دقت و وفاداری به متن اصلی ترجیح می‌دهند. برخی ترجمه کاوه میرعباسی را به خاطر دقت بیشتر در بازگردانی از زبان اسپانیایی می‌پسندند. همچنین، ترجمه کیومرث پارسای به دلیل پرفروش بودن شناخته شده است، اما برخی منتقدان آن را به دقت و اصالت دیگر ترجمه‌ها نمی‌دانند.
