معرفی ۴ کتاب مفید برای داشتن دوران سالمندی سالم و پرنشاط
دوران سالمندی را شاید بتوان مهم‌ترین دوره از عمر آدمی نامید، دوره‌ای که در آن همراه با فرسودگی جسم، روح انسان هم چروک‌های عمیقی برمی‌دارد و در کنار تنهایی اجباری ملقمه‌ای می‌شود که اگر با آگاهی به استقبال آن نرویم خیلی زودتر از آنچه تصور داریم نسخه ما را می‌پیچد. در جهان امروز، پدیده رشد فزاینده جمعیت سالمندان، به یکی از چالش‌های جدی نظام‌های سلامت در حکومت‌ها تبدیل شده است. دولت‌ها با برنامه‌ریزی‌های گسترده و تخصیص بودجه‌های کلان تلاش دارند در کنار گذار از رشد جمعیت سالخورده‌شان، سلامت جسمی و بهداشت جسمی و روانی این قشر از جامعه را نیز تا سرحد امکان تامین کنند.
روز جهانی سالمند چه روزی است و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
در سال ۱۹۸۲ سازمان ملل متحد شورایی را به نام شورای جهانی سالمندی تشکیل داد و در همان سال پیشنهادی برای تعیین یک روز جهانی برای توجه بیشتر به دوران سالمندی و مسائل آنان عنوان شد که مورد تایید قرار گرفت و در سال ۱۹۹۰ یکم اکتبر به عنوان روز جهانی سالمند نام‌گذاری شد.
تعریف جهانی دوران سالمندی و شرایط آن
در تعریف جهانی دوران سالمندی به سالهای ۶۰ تا ۶۵ سالگی به بعد اطلاق می‌شود که در آن افراد با ویژگی‌های متفاوتی در بدن، سلامت و روانشان رو به رو می‌شوند. تغییرات دوران سالمندی مانند تغییرات دوران بلوغ بسیار چشمگیر است. کاهش توانایی‌های جسمی، افت حرکتی، دردهای مفصلی، خستگی زودرس، کاهش شنوایی و بینایی، کاهش هورمون‌های جنسی، دوران یائسگی در زنان از ویژگی‌های جسمی این دوران شناخته می‌شود. البته باید در نظر داشت لزوما همه سالمندان با همه این مسائل رو به رو نیستند و سبک زندگی و ژن هر شخص در تعیین دوران سالمندی‌اش نقش ویژه دارد. با توجه به همین تغییرات از نظر اجتماعی نیز دوران سالمندی، دوران خاصی محسوب می‌شود و نحوه ارتباط اطرافیان با سالمندان متفاوت است. گاه مسائلی چون فوت همسران، دور شدن فرزندان و اقوام و کم شدن دایره ارتباطی روی دوران سالمندی تاثیر منفی می‌گذارد.
در کنار مسائل ذکر شده نباید از نظر دور داشت که جهان امروز با چالشی مهم به نام چالش افزایش جمعیت سالخورده رو به رو است و همین موضوع اهمیت توجه به دوران سالمندی و برنامه‌ریزی درست برای آن را دو چندان می‌کند.
چالشی جهانی به نام افزایش جمعیت سالخورده
بخش بزرگ جامعه جهانی امروز را سالمندان تشکیل داده‌اند، یک جمعیت بزرگ و قابل توجه که روزگاری هسته اصلی توسعه کشورهای مختلف در جای‌جای دنیا بوده‌اند. در کشورهای توسعه‌یافته، حکومت‌ها، توانسته‌اند این باور را در میان تمام اقشار جامعه نهادینه کنند که سالمندان روزگاری باعث و بانی توسعه کشور بوده‌اند و باید در کانون توجه در تمامی زمینه‌ها قرار گرفته و بهترین امکانات رفاهی و بهداشتی در اختیار آنها قرار بگیرد.
طبق برنامه ارائه شده از سوی سازمان بهداشت جهانی، کشورهای عضو سازمان ملل متحد، برای ایجاد محیط‌های دوست‌دار سالمند، بر روی ایجاد شبکه‌هایی جهانی از شهرها و جوامع سالمندپذیر، ظرفیت‌سازی ازطریق مانیتورینگ و تمرین رفتارهای دوست‌دار سالمندان متمرکز خواهند شد. همچنین طی پروتکل‌های مصوب و استاندارد در سطح جهانی افراد سالمند نیازمند دسترسی عادلانه و باکیفیت به خدمات بهداشتی ضروری، پیشرفت، توانبخشی، تسکین‌دهی و مراقبت‌های سالهای پایانی عمر هستند؛ داروها و واکسن‌های ایمن، دردسترس، موثر و باکیفیت، مراقبت‌های دندانپزشکی و فناوری‌های بهداشتی و کمکی مورد توجه است تا اطمینان حاصل شود که دوران سالمندی برای همگان در شرایطی آرام سپری شود.
اما در حال حاضر این امکانات برای همه کشورها و همه مردمان یکسان نیست و بسیاری از جمعیت سالمند به این منابع دسترسی ندارند، پس ضروری است پیش از وارد شدن به این مرحله مهم از زندگی با آن بیشتر آشنا شویم و برای دوران سالمندی آماده باشیم.
کتاب رنگ زندگی کهنسالی
مرتضی بهشتی نویسنده این کتاب با محور قراردادن سالهای سالخوردگی و کهنسالی تلاش داشته از دریچه‌ای متفاوت نگاهی بسیار عمیق‌تر به دوران پیری داشته باشد. مرتضی بهشتی در مقدمه کتاب خود به بیان کرده، بهانه‌ای که او را به نوشتن این اثر واداشته است، اهمیت و حساسیت بسیار بالای این دوره زندگی هم برای فرد و هم برای جامعه بوده است. بهشتی در این اثر نقب‌های بسیار دلنشینی به قرآن کریم، دیوان حافظ، کلیات سعدی و دیگر آثار مذهبی و ادبی ایران زده و با الهام از آنها درس‌های بسیار مفیدی برای گذار بهتر از این دوره زندگی ارائه کرده است .
نویسنده این کتاب پیری و کهنسالی را به عنوان یک موهبت خدادادی معرفی کرده و رویکردی تازه به این دوره از زندگی به منظور پذیرش و افزایش کارایی آن به مخاطبش ارائه داشته است. نشانه‌های پیری عنوان بحث دیگری در این کتاب است که در آن انواع عوارض فیزیکی و فیزیولوژیکی ناشی از پیری شرح داده می‌شود. واژه بازنشستگی نیز در ادامه و در رویکردی مشابه مورد تعریف مؤلف قرار گرفته و پس از معرفی آن با رویکردهای مختلف اجتماعی، به معرفی مراحل چندگانه رخداد آن نیز توجه نشان داده شده است. بهشتی همچنین با رویکردی مشابه، بازنشستگی را از منظر تاریخی و ادبی در ادامه این بخش از کتاب خود مورد بررسی قرار داده است. این کتاب ارزشمند با موضوعیت سالمندی را انتشارات کتاب نیستان منتشر کرده است.
و هرروز صبح راه خانه دورتر و دورتر می‌شود
یک از بهترین آثار فردریک بکمن کتاب «و هرروز صبح راه خانه دورتر و دورتر می‌شود» است که موضوع اصلی آن پیری و سالخوردگی است این کتاب داستانی در مورد خاطرات خوشایند و ناخوشایند انسان و نحوه پذیرش آنها بعنوان بخشی از زندگی در وجود آدمی است.. قصهَ نامه‌ای عاشقانه و وداعی تدریجی بین یک پیرمرد و نوه‌اش و یک پدر و پسرش است.
داستان کتاب «و هر روز صبح راه خانه دورتر و دورتر می شود» در مورد پدربزرگی است که دچار آلزایمر شده و خاطراتش به مرور در حال محو شدن است. اما چیزی که همچنان او زنده نگه می‌دارد، خاطراتش با نوه عزیزش است. انگار همین خاطرات او به این دنیا زنجیر کرده باشند. داستان در ابتدا به شکل عجیبی شروع می‌شود، چون ابتدای داستان در ذهن پدربزرگ است. پدربزرگ که خاطراتش در حال محو شدن است، می‌داند که به زودی همه چیز را فراموش خواهد کرد و از دنیا می‌رود، اما نمی‌داند که چطور این موضوع را با نوه‌اش مطرح کند.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «نوآ می‌گوید: معلم مجبورمون کرد یه داستان درباره اینکه وقتی بزرگ شدیم می‌خوایم چیکاره بشیم، بنویسیم
-خوب تو چی نوشتی؟
-نوشتم که در درجه اول می‌خوام تمرکز کنم که کوچیک بمونم.
-جواب خیلی خوبیه
-خوبه مگه نه؟ من که ترجیح می‌دم پیر باشم تا آدم‌بزرگ. همه آدم‌بزرگا عصبانین، فقط بچه‌ها و پیرها می‌خندن»
کتاب و هر روز راه خانه دور و دورتر می‌شود، توسط الهام رعایی ترجمه و توسط نشر نون منتشر شده است.
“خانم دلوی“ نوشته ویرجینیا وولف
کتاب خانم دلووی، یکی از معروف‌ترین رمان‌های ویرجینیا وولف است که جریان کامل یک روز از زندگی زنی اشراف زاده به نام کلاریسا دلوی را در بحبوحه اتمام جنگ جهانی اول در لندن روایت می‌کند. در داستان این رمان که از دل دو داستان کوتاه شکل گرفته، کلاریسا برای حضور در یک مهمانی خود را آماده می‌کند که عصر همان روز به میزبانی خودش برگزار خواهد شد. داستان به منظور ایجاد تصویری بی‌نقص از زندگی کلاریسا و ساختار اجتماعی انگلستان در زمان میان دو جنگ جهانی، به طور مکرر در زمان به جلو و عقب رفته و از ذهن و زبان شخصیت‌های گوناگونی روایت می‌شود. کتاب از دو بخش اصلی تشکیل شده است. نخستین بخش این کتاب خانم دلوی در خیابان باند و بخش دوم آن نخست‌وزیر نام دارد. آنچه از بیرون می‌شود دید، کلاریسا دلوی است. ثروتمند و اهل لندن، میزبان یک مهمانی بی‌نقص. اما از درون او درباره‌ی ازدواجش به شک افتاده است. دلش برای روزهای عاشقی تنگ شده و به پیر شدن می‌اندیشد. در همین عوالم دوستان او در حال مبارزه با رسوم اجتماعی زمانه خود و جنگیدن با تبعات جنگ جهانی اول هستند.
دغدغه‌های سالخوردگی مانند خوره روح کلاریسا را می‌جود. او می‌ترسد با فرارسیدن پیری و سالمندی نه تنها زیبایی و اندام چشم‌نوازش را از دست بدهد بلکه نگران است که ثروت‌اش هم به یغما برود. ترس از پیری در وجود او تبدیل به هیولایی شده که نمی‌تواند از پس او در نهادش برآید . این اثر به‌یاد ماندنی را فرزانه طاهری ترجه کرده و نشر نیلوفر به بازار عرضه داشته است.
چگونه پیر شویم؟
مارکوس تولیوس سیسرو به عنوان یکی از معروف‌ترین حکیمان باستانی، در کتاب صوتی «چگونه پیر شویم» که آن را علی سیاح ترجمه و رادیو گوشه منتشر کرده است، تمام علم و بینش خویش را به کار گرفته تا دستورالعملی سودمند برای تمامی سالخوردگان جهان و حتی افرادی که هنوز به سن پیری نرسیده اند برای مواجهه‌ای جسورانه و خردمندانه با پیری به خوانندگان خود در تمامی نسل‌ها ارائه دهد. وی با بیان ترس‌ها و واهمه‌های این دوران کوشیده آنها را کالبدشکافی کرده و برای مواجهه با هریک از آنها خصوصا ترس بزرگ تنهایی و بی یاور ماندن در پیری راهکارهایی سودمند ارائه دهد.
وی در این کتاب که شکلی مکاتبه گونه دارد، از زبان فردی سالخورده و محترم، دوستی جوان را خطاب قرار داده و برای او از محسنات پیری می‌گوید. سیسرو بر این واقف است که پیری، به دلیل ضعف و ناتوانی‌ای که به همراه می‌آورد، و همچنین به سبب نزدیکیِ آن به مرگ و فنا، دغدغه‌ای مهم و درخور اعتنا در زندگی انسان است. با این همه، او از مخاطبین اثر خود می‌خواهد که وجوه مثبت سالخوردگی را نیز ببینند، و عواطف خود را نه بر مبنای ترسی کور، بلکه بر اساس بینشی مبتنی بر واقعیت هدایت کنند.
تمرینات ورزشی برای سالمندان
همانطور که قبلا اشاره شد توجه به افت توانایی‌های فیزیکی در سالمندان بسیار مهم است. برخی از سالمندان در دوره سالمندی با افت محسوس در تواناهایی‌های فیزیکی رو به رو می‌شوند و لازم است برای تقویت اندام‌ها و سلامت خود تمرینات ورزشی انجام دهند. کتاب تمرینات ورزشی سالمندان، راهنمای خوبی برای انجام حرکات ورزشی است که علاوه بر تاثیرات چشمگیر بر اصلاح مشکلاتی چون کمردرد، پادرد در سالمندان می‌تواند به بازیابی قدرت جسمی آنها کمک کند. در صورتی که سالمندان تمرینات این کتاب را انجام دهند به خوبی می‌توانند تغییرات آن را در بدن خود مشاهده کنند.
