کتاب بررسی دفینه در فقه و حقوق ایران نشر هورین

در زمان های گذشته نا امنی بسیار زیاد بود و از آن جا که مسئله بانک و اسکناس معمول نبود و پول ها به شکل درهم و دینار بود، مردم اگر پول و ثروتی داشتند ناچار بودند به صورت دفینه در زیر خاک پنهان کنند، علت مخفی ماندن گنج ها این بود که صاحبان طلا و ثروت جرأت نمی کردند که حتی بچه های خود را از پنهان گاه ثروت خود آگاه سازند می ترسیدند که راز آن ها به وسیله بچه ها فاش شود و مورد تجاوز و گزند قلدران واقع شود، بدین ترتیب گاهی اتفاق می افتاد که پدر یا صاحبان دفینه با مرگ ناگهانی از دنیا می رفتند و فرصت نمی کردند اسرار خود را به خانوده اش بسپارند، قهراً دارایی آن ها در زیر خاک مدفون می ماند. و اکنون این اموال که به صورت تصادفی کشف می شوند دفینه محسوب می شوند. و اگر این اموال در روی زمین یافت شود و مورد دید عموم قرار دارد، چنین اموالی حکم لقطه و اموال پیدا شده را دارد.

با توجه به ماده ۱۷۴ قانون مدنی، دفینه ای که مالک آن معلوم نباشد ملک کسی است که آن را پیدا کرده است ما در صورتی که مالک آن معلوم باشد، مانند آن که در دفینه اوراقی باشد که نام مالک بر آن نوشته شده باشد و مالک یا ورثه او شناخته شود پیدا کننده باید آنرا تسلیم به مالک یا ورثه او بنماید.

از آن جا که قانون مدنی کشور ما، مالکیت این اموال را به یابنده دفینه داد، این حکم با قوانین کیفری و آئین نامه هایی که در مورد میراث فرهنگی آمده است تناقض دارد. زیرا آثار ملی نشان دهنده نشانه تاریخ و فرهنگ گذشتگان ما می باشد. مخصوصاً سرزمین ایران که دارای دیرینه ای درخشان و کهن است و آثار تاریخی بسیاری در این خاک به یادگار مانده است. پس زمانی می توان از آثار ملی و تاریخی به خوبی حمایت و حفاظت کرد، که مالکیت آن ها متعلق به دولت باشد و یا زیر نظر و نظارت دولت قرار گیرد، تا از جرایمی که ناشی از خرید و فروش این اموال صورت می گیرد جلوگیری شود.

امروزه این اموال تا حدی برای باستان شناسان اهمیت دارد که باستان شناس با توجه به چگونگی قرار گرفتن این اموال در زیر خاک، فرهنگ و تاریخ یک قوم را می نویسد، در حالی که قاچاق چیان دفینه با حفاری های غیر مجاز خود باعث نابود شدن فرهنگ آن قوم می شود و برای همیشه از صفحه تاریخ حذف می شود، و هم چنین بسیاری از عتیقه ها و آثار ملی که هم از نظر قدمت و هم از نظر قیمت با ارزش بود به وسیله تاجران بی خرد از کشور ما خارج شده و در موزه کشورهای بیگانه نگهداری می شود، بنابراین نیاز مبرم از حمایت دولت در این گونه اموال می باشد.