سلامت روان چیست و اهمیت آن در زندگی + تست سلامت روان

با دو دیدگاه می‌توان به سراغ تعریف سلامت روان رفت. دیدگاهی که منظر و تمرکزش را روی بیماری‌های روان می‌گذارد و دیدگاهی که پی ارتقای سلامت و بهداشت روان است. ترجیح این نوشته این است که از دید ِ دوم سراغ تعریف سلامت روان برود.
سلامت روان چیزی بیش از عدم وجود اختلالات یا بیماری‌های روانی است. در تعریف WHO – سازمان بهداشت جهانی – درباره سلامت آمده است:

«سلامتی عبارت است از رفاه کامل جسمی،‌روحی و اجتماعی،‌ نه فقدان، بیماری یا ناتوانی»

در نتیجه می‌توان گفت،‌ سلامت روان حالتی از «بهزیستی» – زیستن در شرایطی بهتر-  است که در آن فرد به توانایی‌های خود پی می‌برد، می‌تواند با استرس‌های عادی زندگی کنار بیاید ، می‌تواند بر اطرافیان و دوستان خود اثرگذار باشد و همچنین می‌تواند نقش‌‌های اجتماعی‌‌اش را به خوبی ایفا کند.
برخورداری از سلامت روان برای ما به عنوان انسان – موجودی متفکر و اجتماعی- در تعامل با دیگران، لذت‌ بردن از زندگی و احساس رضایت،‌ امری ضروری است. بر همین اساس است که ارتقای سلامت و بهداشت روان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های حیاتی افراد و جوامع در سراسر جهان است.
از یاد نبریم،‌ ما تنها «یکبار» زندگی می‌کنیم! و برای این مدتِ کوتاه ِ‌ نامشخص داشتن رضایت و احساس خوشبختی و سعادتمندی حقِ همه ماست.

• چطور روانشناسی بخوانیم؟

چرا سلامت روان اهمیت دارد؟

سلامت روان درست به اندازه سلامت جسمی اهمیت دارد. این به ما امکان می دهد تا احساسات خود را درک و مدیریت کنیم، با استرس کنار بیاییم، روابط سالم برقرار کنیم و در جامعه مشارکت داشته باشیم. سلامت روان ضعیف می تواند منجر به مشکلات زیادی از جمله افسردگی، اضطراب و سوء مصرف مواد شود.

با این حال، خبر خوب این است که کارهای زیادی می توان برای حفظ سلامت روان انجام داد. برخی از نکات کلیدی عبارتند از:

• کسب اطلاعات در مورد سلامت روان: هرچه بیشتر در مورد سلامت روان بدانید، بهتر می توانید از خود و عزیزانتان مراقبت کنید. منابع زیادی به صورت آنلاین و در جامعه شما موجود است.
• مراقبت از خود: این شامل خوردن غذاهای سالم، ورزش منظم، خواب کافی و استراحت است. همچنین مهم است زمانی را برای انجام فعالیت هایی که از آنها لذت می برید اختصاص دهید.
• ایجاد روابط قوی: روابط اجتماعی قوی برای سلامت روان ضروری است. وقت خود را با عزیزان بگذرانید، در جامعه خود مشارکت کنید و در صورت نیاز از دیگران کمک بگیرید.
• در صورت نیاز کمک بگیرید: اگر با مشکلات سلامت روان دست و پنجه نرم می کنید، مهم است که از یک متخصص کمک بگیرید. درمان های مختلفی از جمله درمان، دارو و تغییرات سبک زندگی می تواند موثر باشد.

عوامل تاثیرگذار بر سلامت روان چیست؟

سلامت روان تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می گیرد که می توان آنها را به دو دسته کلی فردی و محیطی تقسیم کرد.

عوامل فردی شامل موارد زیر می شوند:

• ژنتیک: تحقیقات نشان داده که برخی از اختلالات روان مانند افسردگی و اضطراب می توانند تا حدی ارثی باشند.
• شیمی مغز: عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز مانند سروتونین و دوپامین می تواند منجر به مشکلات سلامت روان شود.
• تجربیات دوران کودکی: تجربیات منفی مانند سوء استفاده، غفلت و ضربه می تواند خطر ابتلا به مشکلات سلامت روان را در بزرگسالی افزایش دهد.
• شخصیت: برخی از ویژگی های شخصیتی مانند کمال گرایی و نوروتیسیسم می تواند افراد را در برابر مشکلات سلامت روان آسیب پذیرتر کند.
• سبک زندگی: عواملی مانند رژیم غذایی ناسالم، کمبود ورزش، مصرف مواد مخدر و الکل و خواب ناکافی می تواند سلامت روان را به طور منفی تحت تاثیر قرار دهد.

عوامل محیطی شامل موارد زیر می شوند:

• استرس: استرس مزمن می تواند منجر به طیف وسیعی از مشکلات سلامت روان از جمله اضطراب، افسردگی و سوء مصرف مواد شود.
• تروما: رویدادهای تروماتیک مانند تصادفات، بلایای طبیعی و جنگ می تواند منجر به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و سایر مشکلات سلامت روان شود.
• روابط: روابط ناسالم، خشونت خانگی و تبعیض می تواند سلامت روان را به طور منفی تحت تاثیر قرار دهد.
• فقر: فقر با طیف وسیعی از مشکلات سلامت روان از جمله افسردگی، اضطراب و سوء مصرف مواد مرتبط است.
• محیط زیست: قرار گرفتن در معرض سموم محیطی و آلودگی صوتی می تواند سلامت روان را به طور منفی تحت تاثیر قرار دهد.

مهم است که توجه داشته باشید که سلامت روان تحت تاثیر تعامل پیچیده ای از عوامل فردی و محیطی قرار می گیرد. هیچ عامل واحدی به تنهایی مسئول مشکلات سلامت روان نیست. با این حال، با درک این عوامل، می توانیم برای ارتقای سلامت روان خود و دیگران گام برداریم.

چطور سلامت روان‌ بیش‌تری داشته باشیم؟

برای ارتقاء و حفظ سلامت روان نیازمند اقداماتی هستیم که کیفیت زندگی‌مان را بهبود ببخشند. همانطور که ذکر شد ممکن است بخشی از این اقدامات خارج از حیطه اختیارات ما باشد. اما می‌توانیم به عنوان شهروندان یک جامعه این موارد را به عنوان مطالبات مدنی در حوزه سلامت روان از طریق رسانه‌ها، ان‌.جی‌.او ها و ارتباط با مسئولین طرح و پیگیری کنیم.
اقداماتی که جوامع،‌ سیاستمداران و دولتمردان برای ارتقاء سلامت روان شهروندان باید انجام دهند شامل: حقوق اولیه و عدالت مدنی، فراهم آوردن شرایط ثبات اقتصادی و امنیتی، فرهنگ‌سازی و توجه به رفاهِ شهروندان است. هر حکومتی موظف است نسبت به تامین حقوق اولیه و نیازهای روانی شهروندان خود بکوشد و اقداماتی مدون و با برنامه‌ریزی مشخص را جهت ارتقای سلامت روانِ‌ افراد جامعه انجام دهد.
سیاست‌های ملی سلامت روان باید هم به اختلالات روانی و هم به مسائل وسیع‌تری که باعث ارتقاء سلامت روان می شود توجه داشته باشد. ارتقاء سلامت روان باید در سیاست‌ها و برنامه‌های دولتی و غیردولتی قرار گیرد. علاوه بر بخش بهداشت، مشارکت بخش‌های آموزش،‌کار، قانون‌گذاری، حمل‌و‌نقل، محیط‌زیست، مسکن و رفاه ضروری است.

روش‌های ارتقای سلامت فردی

در کنار موارد ذکر شده در بالا نباید از خاطر ببریم که هر کدام از ما نسبت به حفظ سلامت روان خود مسئولیم و لازم است با کمک گرفتن از متخصصان و روان‌درمان‌گران و همچنین مطالعه کتاب‌های مفید در زمینه سلامت روان،‌ اقداماتی عملی را انجام دهیم. پیش از هر چیز شاید لازم باشد نسبت به وضعیت سلامت روان‌مان در همین لحظه کمی آگاه‌تر شویم.
در ادامه تست ده سوالی سلامت روان در اختیار شما قرار گرفته است. با پاسخ دادن به سوالات این تست و جمع‌بندی آن می‌توانید نسبت به وضعیت سلامت روان خود آگاه‌تر شده و برای ارتقای سلامت روان‌تان برنامه‌ریزی کنید.

از کجا بفهمیم روان سالمی داریم؟

نشانه‌های سلامت روان طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود و می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. با این حال، برخی از نشانه‌های رایج که می‌توانند نشان‌دهنده‌ی مشکل در سلامت روان باشند عبارتند از:

عاطفی:

• احساس غم و اندوه یا ناامیدی مداوم: اگر برای دو هفته یا بیشتر احساس غم و اندوه یا ناامیدی می‌کنید که در فعالیت‌های روزانه شما اختلال ایجاد می‌کند، ممکن است افسرده باشید.
• اضطراب و عصبی بودن: اگر دائماً احساس اضطراب و عصبی بودن می‌کنید، حتی زمانی که هیچ دلیل واضحی برای آن وجود ندارد، ممکن است اضطراب داشته باشید.
• خشم و تحریک‌پذیری: اگر به راحتی عصبانی یا تحریک‌پذیر می‌شوید، ممکن است علائم یک مشکل سلامت روان مانند اختلال دوقطبی یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) باشد.
• بی‌علاقه‌گی و بی‌انگیزگی: اگر به فعالیت‌هایی که قبلاً از آنها لذت می‌بردید علاقه‌مند نیستید یا انگیزه انجام کاری را ندارید، ممکن است علائم افسردگی یا سایر مشکلات سلامت روان باشد.
• احساس پوچی و بی‌معنایی: اگر احساس می‌کنید زندگی شما هیچ معنا یا هدفی ندارد، ممکن است علائم افسردگی یا اضطراب باشد.

شناختی:

• مشکل در تمرکز: اگر در تمرکز روی کار یا مکالمه مشکل دارید، ممکن است علائم یک مشکل سلامت روان مانند ADHD یا اضطراب باشد.
• مشکل در به خاطر سپردن چیزها: اگر در به خاطر سپردن چیزها یا دنبال کردن مکالمه مشکل دارید، ممکن است علائم افسردگی، اضطراب یا زوال عقل باشد.
• تصمیم‌گیری‌های ضعیف: اگر در تصمیم‌گیری‌های درست مشکل دارید یا کارهای خطرناکی انجام می‌دهید، ممکن است علائم یک مشکل سلامت روان مانند افسردگی، سوء مصرف مواد یا اسکیزوفرنی باشد.
• تفکر منفی: اگر دائماً افکار منفی دارید، مانند افکار خودکشی، ممکن است علائم افسردگی یا سایر مشکلات سلامت روان باشد.

رفتاری:

• تغییرات در اشتها: اگر بدون دلیل مشخصی وزن کم می‌کنید یا اضافه وزن پیدا می‌کنید، ممکن است علائم افسردگی، اضطراب یا سایر مشکلات سلامت روان باشد.
• تغییرات در الگوی خواب: اگر در خوابیدن یا بیدار شدن از خواب مشکل دارید، ممکن است علائم افسردگی، اضطراب یا سایر مشکلات سلامت روان باشد.
• کناره‌گیری از اجتماع: اگر از دوستان و خانواده خود کناره می‌گیرید و ترجیح می‌دهید تنها باشید، ممکن است علائم افسردگی، اضطراب یا سایر مشکلات سلامت روان باشد.
• سوء مصرف مواد: اگر از مواد مخدر یا الکل برای مقابله با مشکلات خود استفاده می‌کنید، ممکن است علائم یک مشکل سلامت روان مانند افسردگی، اضطراب یا PTSD باشد.
• خودآزاری: اگر خود را زخمی می‌کنید یا به خودتان آسیب می‌رسانید، ممکن است علائم یک مشکل سلامت روان مانند افسردگی، اضطراب یا PTSD باشد.

علائم جسمانی:

• خستگی: اگر دائماً احساس خستگی می‌کنید، حتی بعد از خواب کافی، ممکن است علائم افسردگی، اضطراب یا سایر مشکلات سلامت روان باشد.
• سردرد و دردهای عضلانی: اگر بدون دلیل مشخصی سردرد یا درد عضلانی دارید، ممکن است علائم استرس، اضطراب یا سایر مشکلات سلامت روان باشد.
• مشکلات گوارشی: اگر بدون دلیل مشخصی مشکلات گوارشی مانند معده درد، حالت تهوع یا اسهال دارید، ممکن است علائم استرس، اضطراب یا سایر مشکلات سلامت روان باشد.

نکته مهم: اگر هر یک از این نشانه‌ها را تجربه می‌کنید، مهم است که به یک متخصص بهداشت روان مراجعه کنید تا تشخیص و درمان مناسب را دریافت کنید.

به یاد داشته باشید، شما تنها نیستید. میلیون ها نفر در سراسر جهان با مشکلات سلامت روان دست و پنجه نرم می کنند. با کمک و درمان مناسب، می توانید بر مشکلات خود غلبه کرده و زندگی سالم و معناداری داشته باشید.

راهنمای تست سلامت روان

برای انجام این تست بهتر است در محیطی قرار بگیرید که بتوانید تمرکز کنید. سوالات را به دقت بخوانید و از میان چهار گزینه پاسخ، یکی که به بهترین حالت وضعیت شما را توصیف می‌کند انتخاب کنید. ترجیحا پاسخ‌هایتان را روی یک کاغذ یادداشت کرده و امتیاز هر کدام را جلوی آن بنویسید. پس از جمع‌بندی امتیازات می‌توانید تحلیلِ و نتیجه نهایی تست سلامت روان را ببینید.

دانلود تست سلامت روان

فاکتورهای سلامت روان فردی چیست؟

برای برشمردن فاکتورهای سلامت روان فردی ممکن است دچار سردرگمی شویم برای همین به جای پیچیده‌تر کردن مسئله سراغ شش فاکتور مهم سلامت روان هر فرد می‌رویم:

• خواب کافی
  شاید فکر می‌کنید خواب یک عمل طبیعی در بدن ماست که لازم نیست زیاد نگرانش باشیم! اما داستان دقیقا برعکس است. اهمیت خواب در سلامت روان به حدی است که به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در بیماری‌های روانی و ابتلا به آنان برشمرده می‌شود.
  نداشتن خواب راحت و کافی روی کلیه فرآیندهای مغز ما تاثیر گذاشته و در طولانی مدت باعث افزایش خستگی، عدم تمرکز، بالا رفتن احتمال ابتلا به افسردگی و حتی در موارد حاد میل به خودکشی می‌شود!
  
• تغذیه سالم
  رژیم غذایی سالم و مبتنی بر دریافت انرژی و کالری کافی ارتباط مستقیم با روان و عملکردهای روانی، احساسی ما دارد. شاید شما هم تجربه‌ کرده‌اید، زمانی که ساعت‌های زیادی گرسنه بمانید، عصبی و خشمگین می‌شوید! حال این احساس گرسنگی را در ابعادی بزرگتر ببینیم. چناچه مواد لازم و مفید مثل ویتامین‌ها، پروتئین‌ها، غلات و حبوبات، لبنیات و دیگر مواد غذایی به اندازه کافی و درست در بدن ما وجود نداشته باشد احتمال کاهش سلامت روان‌مان بیش‌تر از پیش خواهد بود.

• روابط عاطفی سالم
  بسیاری از ما بدون این‌که بدانیم در دام روابط عاطفی ناسالم و بسیار مخربی هستیم. فرقی نمی‌کند سال‌هاست ازدواج کرده‌ایم یا تازه وارد یک رابطه عاطفه شده‌ایم. باید توجه داشته باشیم کیفیت روابط عاطفی و افرادی که به آن‌ها نزدیک می‌شویم و اعتماد می‌کنیم بر سلامت روان ما تاثیر بسزایی دارند. اختلالات روانی بسیاری ریشه در روابط عاطفی – جنسی ما دارد. لازم است حتما با این اختلالات آشنا شده و پیش از اقدام برای رابطه نسبت به نیازهای فردی خویش و خلاقیات شخص موردنظرمان آگاهی کامل داشته باشیم.

• کمبود ارتباط
  در صورتی‌که در محیط خانواده و یا دوستان‌مان روابط کافی و رضایت‌بخش نداشته باشیم در درازمدت زمینه افسردگی و فرار از اجتماع در ما قوت خواهد گرفت. نگاهی به شرایط و وضعیت حاکم بر جهان بعد از همه‌گیری کرونا نشان می‌دهد، فاصله اجتماعی و ضرورتِ قرنطینه منجر به بالارفتن میزان ِ افسردگی در سراسر جهان شده است. نباید از یاد برد که ما موجوداتی اجتماعی هستیم و داشتن روابط و ارتباطات اجتماعی می‌تواند انرژی‌ ما را برای انجام کارهای روزمره بالا برده و بر ارتقای سلامت روان‌مان تاثیر گذارد.

• ورزش و تحرک
  احتمالا ضرب‌المثل: «عقل سالم، در بدن سالم است» را شما هم شنیده‌اید. چه به این ضرب‌المثل اعتقاد داشته باشیم چه نه، امروزه علم روانشناسی ثابت کرده ورزش و تحرک از عوامل مهم سلامت روان‌ ما است. طرز صحیح تنفس، انجام ورزش‌های هوازی،‌ یوگا، دو، دوچرخه‌سواری، رقص، پیاده‌روی و هر تحرکی که جزوی از برنامه روزانه ما باشد می‌تواند به ارتقای سلامت روحی ما نیز کمک کند. بالا رفتن گردش خون، ضربان قلب، دریافت میزان بیش‌تر اکسیژن و تقویت ماهیچه‌ها و عضلات اندام‌های بدن منجر به احساس بهتر در ما خواهد شد.

توجه به موارد ذکر شده در بالا و همچنین بالا بردن انگیزه‌های شخصی در جهانی که ممکن است هر ساعت و هر دقیقه همراه با یک خبر بد ما را نگران‌تر کند یکی از مهم‌ترین‌ راه‌های دست‌یابی به سلامت روان است. برای ارتقای سلامت روان و داشتن رضایت ِ بیش‌تر از زندگی لازم است اولین‌ قدم‌ها را از همین لحظه برداریم و نسبت به خودشناسی و تقویت ِ بنیادهای فکری و احساسی‌مان اقدام کنیم.