از ادبیات داستانی اصفهان چه بخوانیم؟ معرفی دو نویسنده اصفهانی شاخص

مکتب اصفهان در داستان‌نویسی

بررسی ادبیات معاصر ایران نشان می‌دهد، داستان‌نویسانی که از شهر اصفهان برخاسته‌اند عناصر و ویژگی‌های مشترکی در آثارشان دارند که البته لزوما هم ویژگی‌های اقلیمی نیستند، می‌توان گفت این عناصر شامل عناصر هویت‌بخش به یک اثر و هم‌سویی بین ساحت‌های زبانی، جغرافیایی، مولفه‌های فرهنگی؛ باورها، آداب و رسوم، اخلاق‌اند.

اگر بخواهیم بر‌اساس این شاخص‌ها و با در نظر گرفتن ادبیات معاصر فارسی دو داستان‌‌نویس شاخص برای ادبیات داستانی اصفهان نام ببریم و آنان را نویسندگان شاخص مکتب اصفهان بنامیم بی‌شک به دو نام بزرگ برمی‌خوریم:

• بهرام صادقی
• هوشنگ گلشیری

در آثار این دو نویسنده می‌توان شباهت‌ها و همسویی‌های زیر را دید:

• وجود رویکرد طنازانه و هجوآمیز
• توجه زیاد به فرم و استفاده از تکنیک‌های روایی
• شروع و پایان‌های ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی برای داستان‌ها
• استفاده بیش‌تر از گفتگو به جای توصیفات ادبی در داستان
• توجه به اساطیر و تاریخ و متون کهن
• نثر نسبتا شاعرانه و درعین‌حال صیقل‌خورده

این دو نویسنده بی‌شک هر کدام از تاثیرگذارترین و درعین‌حال پیش‌رو‌ترین نویسندگان ادبیات معاصر ما هستند. اما این دو تنها نویسندگان شاخص مکتب داستان‌نویسی در اصفهان نیستند، اصفهان پرورش دهنده تعداد قابل توجهی از نویسندگان معاصر فارسی است که از جمله آنها می‌توان به احمد اخوت، محمدرحیم اخوت، جعفر مدرس صادقی، منصور کوشان، مهرانگیز دولت‌شاهی، رضا فرخفال، ضیاء موحد، ابوالحسن نجفی و .. اشاره کرد.

در برای شناخت بهتر مکتب ادبی اصفهان و درک شاخصه‌های آن با پیشنهاداتی از آثار هوشنگ گلشیری همراه می‌شویم:

فهرست پیشنهادی از آثار هوشنگ گلشیری

هوشنگ گلشیری؛ نویسنده، منتقد، روزنامه‌نگار و مدرس داستان‌نویسی در سال ۱۳۱۶ در اصفهان متولد شد. او را به عنوان تکنیکی‌ترین نویسنده ایرانی می‌شناسند. تمام آثار او واجد تکنیک‌های مدرن ادبی هستند و او به خوبی از پس این تکنیک‌ها برآمده است.

گلشیری با برگزاری جلسات متعدد داستان و نقد داستان،‌ نسل جدیدی از نویسندگان را به ادبیات فارسی ایران معرفی کرد و همچنین به عنوان یکی از اعضای کانون نویسندگان، تلاش بسیاری برای سر و شکل دادن و برخوردی آکادمیک با داستان‌نویسی داشت.

برای او داستان صرفا محملی برای قصه‌گویی نبود، گلشیری انتخاب فرم و تاثیر تکنیک‌های ادبی در روایت را به خوبی می‌شناخت و سعی در آموزش و نظریه‌پردازی در داستان‌نویسی داشت.

او با تاسیس مجله جنگ اصفهان عملا مسیر جدیدی برای ادبیات داستانی در اصفهان ترسیم کرد و قطب ادبی‌ شاخصی را در استان اصفهان تشکیل داد.

هوشنگ گلشیری کارنامه پر و پیمانی از رمان و به خصوص داستان کوتاه دارد که انتخاب از میان آن چندان آسان نیست. اما در ادامه چند پیشنهاد از میان مهم‌ترین آثار او را می‌خوانیم:

• شازده احتجاب

شازده احتجاب یکی از برجسته‌ترین رمان‌های معاصر فارسی است و از آن به عنوان شاخص‌ترین رمان هوشنگ گلشیری یاد می‌شود. داستان شازده احتجاب، داستانِ آخرین بازمانده یک خانواده اشرافی است که به خاطر ابتلا به بیماری سل در حال احتضار است. او که سالها قبل قدرت و نفوذ سیاسی،‌ اجتماعی زیادی داشته حالا از سریر قدرت به حضیض ذلت افتاده و محدوده نفوذش به چاردیواری خانه‌اش محدود شده است. خانه‌ای که در آن حسرت و شکوه نیاکانش دست از سرش برنمی‌دارد. شازده درگیر گفت‌وگوهای ذهنی‌اش است او دائما بین واقعیت و تخیل، بین حال و گذشته، بین فروپاشی و قدرت در تلاطم است.

خواندن شازده احتجاب برای همه کسانی که می‌خواهند تجربه‌ای متفاوت از ادبیات و امکان درک ادبیات روانشناسانه را داشته باشند پیشنهاد می‌شود. این اثر در عین حال نقدی سیاسی، اجتماعی و بیش‌ از هرچیز نقد تاریخی است.

• بره گمشده راعی

این رمان در آغاز در چهاردفتر منتشر شود اما تنها دفتر نخست آن و در چهار فصل به نام «تدفین زندگان» منتشر شد.

بره گمشده راعی داستان آموزگاری است که در ۳۹ سالگی تنها زندگی می‌کند و این تنهایی بر همه روح و روانش تاثیر گذاشته است. در این رمان نویسنده وارد ذهن راعی می‌شود و دیگر شخصیت‌ها را با روایت ذهنی او می‌شناسیم. از مهم‌ترین شاخص‌های بره گمشده راعی تداخل ذهنیت با واقعیت، سایه‌واری ذهن راوی و بینامتنیت است.

می‌توان گفت بره گمشده راعی از آثار قدرنادیده گلشیری هستند که خواندن آن جهان تازه‌ای از متن را پیش روی مخاطبان قرار می‌دهد.

همانطور که گفتیم گلشیری تعداد بسیار زیادی داستان کوتاه نیز دارد که هرکدام از آنها طبع‌آزمایی و ساختارشکنی در داستان‌نویسی محسوب می‌شوند از میان داستان‌های کوتاه گلشیری خواندن این داستان‌ها را پیشنهاد می‌کنیم:

• معصوم‌ها از مجموعه داستان نمازخانه کوچک من
• داستان انفجار بزرگ از نیمه تاریک ماه
• داستان خانه روشنان از نیمه تاریک ماه